Lira bestaat 20 jaar
Op 3 juni j.l. was de LIRA-jaarvergadering van aangeslotenen een bijzondere aangelegenheid. De bijeenkomst vond, vanwege het feestelijke tintje en de te verwachten toeloop van aangeslotenen (130), plaats in de Industrieele Grote Club op de Dam in Amsterdam.
Twintig jaar bestaat de stichting LIRA nu en zij heeft in die tijd miljoenen verdeeld onder rechthebbende auteurs, eerst guldens, later euro’s. Op zich is dat niets bijzonders, want dat is immers de bestaansreden van LIRA – het zo nauwkeurig mogelijk verdelen van gelden die afkomstig zijn uit collectieve rechten die door auteurs niet of heel moeilijk individueel kunnen worden geïnd. Aanvankelijk waren dat in 1986 uitsluitend kabelrechten, in 1996 kwamen daar de substantiële bedragen bij die afkomstig zijn uit het leenrecht, en sindsdien wordt ook geïncasseerd en verdeeld voor thuiskopie en reprorecht. In de periode 1986-2005 is het bedrag dat jaarlijks wordt gereparteerd gestegen van 3,7 miljoen gulden (1986) tot tegen de 15 miljoen euro (2005).
Voorzitter Kees Holierhoek, directeur André Beemsterboer en penningmeester Rien Verhoef gaven een toelichting op het Jaarverslag 2005. Aan de orde kwam onder meer de automatisering. Cedar BV – de uitvoerende administratieve organisatie van 7 samenwerkende repartitiestichtingen – neemt geleidelijk aan een nieuw, aanzienlijk verbeterd automatiseringssysteem in bedrijf. Op het moment functioneert de stichting Reprorecht als testcase. Het is de bedoeling dat het nieuwe systeem vanaf 2007 ook voor LIRA in gebruik zal worden genomen. Een voordeel zal onder meer zijn dat de hoeveelheden papier die aan cliënten worden toegestuurd, aanzienlijk zullen afnemen.
Het aantal aangeslotenen is het afgelopen jaar gestegen tot bijna 3000, mede door een wervingsactie gericht op auteurs die meer dan Ⓤ 100,- leengeld ontvingen. Het blijft een probleem dat het nog steeds niet iedereen duidelijk is dat het feit dat men geld van LIRA ontvangt, niet automatisch betekent dat men aangeslotene is (en dus toegang heeft tot bijvoorbeeld de Stichting Rechtshulp Auteurs en het PC Boutensfonds en soms tot het Contractenbureau). Om aangeslotene te worden dient een aansluitingscontract te worden ondertekend, waarin een auteur zijn uitsluitend collectief te exploiteren kabelrechten aan LIRA overdraagt. (Contracten zijn aan te vragen bij het Bureau.)
De penningmeester gaf een toelichting op het financiële jaaroverzicht. LIRA heeft vooral tot taak ervoor te zorgen dat het geld dat binnenkomt, ook weer wegstroomt, en hij was daarom zeer tevreden dat het reservoir aan nog onverdeelde gelden in vergelijking met eind 2004 met bijna een miljoen euro is gedaald. Dit reservoir is voor een deel ontstaan doordat Nederlandse rechthebbenden onvindbaar zijn (Lira blijft naar ze zoeken), voor een ander deel ook door problemen bij het uitkeren aan buitenlandse, in veel gevallen Engelstalige auteurs die in Nederlandse bibliotheken zijn uitgeleend. Lang niet alle landen hebben organisaties die met LIRA vergelijkbaar zijn en buitenlandse auteurs zijn bijgevolg soms buitengewoon lastig op te sporen. LIRA doet nog steeds haar uiterste best en is er inmiddels in geslaagd om via de Britse zusterorganisatie ALCS aan een groot aantal Engelstalige auteurs uit te keren over de jaren 1997-2000. Andere auteurs in andere Engelstalige landen komen waarschijnlijk nog dit jaar aan de beurt. Dat zal dan een grote stap in de goede richting zijn.
Vervolgens werd de stand van zaken betreffende de kabelovereenkomst toegelicht door André Beemsterboer. In 2004 heeft Vecai – de overkoepelende vereniging van kabelexploitanten – de kabelovereenkomst opgezegd. Onderhandelingen over een nieuwe regeling liepen spaak in 2005. In april 2005 volgde een rechterlijke uitspraak, nieuwe onderhandelingen en overeenstemming om de opgezegde regeling voort te zetten tot 1 januari 2007. Dat betekent dat er opnieuw strijd moet worden gevoerd voor een regeling vanaf 1 januari 2007. Er gebeurt veel op dit terrein. De analoge etheruitzendingen worden stopgezet, en de kabelexploitanten zouden kunnen gaan betogen dat zij niet langer secundair openbaar maken, maar onderdeel zijn van de eerste openbaarmaking, en dus geen apart contract meer nodig hebben. LIRA deelt die mening niet en wil hier voor 1 oktober 2006 afspraken over hebben gemaakt.
Groeimogelijkheden bieden nieuwe activiteiten op het gebied van bij voorbeeld investeren in Nederlands drama op de commerciële zenders, waarbij schrijvers hun kabelrechten in eigen hand houden. Verder is het zaak interactieve uitzendingen te regelen. Op ‘Uitzending gemist?’ en Talpa is veel Nederlands drama te zien. Die rechten had LIRA nog niet, dus het aansluitingscontract is uitgebreid en auteurs hebben LIRA massaal mandaat hiervoor gegeven. Werkelijk urgent is de situatie op het gebied van DVD-edities van tv-programma’s en het online-cabaret dat de VARA via haar website uitzendt. André Beemsterboer riep alle auteurs met klem op LIRA over deze zaken te informeren en voor hen te laten optreden. Een enthousiast applaus klonk op.
Daarna is de herbenoeming aan de orde van twee zittende bestuursleden, Kees Holierhoek en Marjan Berk en de benoeming van een nieuwe bestuurder. De herbenoeming van Kees Holierhoek vindt plaats op bindende voordracht van de VSenV, de herbenoeming van Marjan Berk op voordracht van de aangeslotenenvergadering. Beide benoemingen stuiten niet op tegenstand. Verder werd op voordracht van de VSenV Robert Alberdingk Thijm benoemd tot nieuw bestuurslid. Hij zal vice-voorzitter Willem Capteyn opvolgen, die in het najaar na twintig jaar het bestuur van LIRA zal verlaten. De voorzitter loofde scenarioschrijver Willem Capteyn voor al het werk dat hij twee decennia lang vooral op audiovisueel gebied voor LIRA heeft verricht. Willem Capteyn dankte hem voor zijn woorden en kreeg een langdurig applaus van de aanwezigen.
Tijdens de rondvraag volgden nog enige vragen van aangeslotenen. Over het Belgische leenrecht, waar helaas weinig schot in zit. De beroepsvereniging VvL/VSenV heeft hierover een klacht ingediend bij de Europese Commissie. LIRA houdt de situatie in de gaten, maar kan helaas weinig doen.
Verder over het LIRA Fonds. Gaat er voldoende geld naar het subsidiëren van literaire activiteiten? Wat is de verdeling tussen gelden die voor literaire en literair-dramatische subsidies zijn bestemd? Rien Verhoef antwoordde dat die in principe 50-50 is, maar dat er beperkingen zijn aan zaken die subsidiabel zijn, bij voorbeeld wel honoraria voor literaire optredens of het schrijven van een toneeltekst, maar niet voor de aanschaf van microfoons.
Hierna sloot de voorzitter de vergadering.
Daarna werd het tevredenheidsonderzoek gepresenteerd dat LIRA door onderzoeksbureau Veldkamp onder schrijvers en vertalers heeft laten uitvoeren. U kunt daarover elders in dit nummer lezen.
Tot slot van het zakelijk deel van deze middag vond een korte paneldiscussie plaats waarin de verschillende groepen auteurs die LIRA bedient, waren vertegenwoordigd. De vraagstelling was: Hoe kijkt u tegen LIRA aan? En welke activiteiten zou LIRA volgens u nog meer moeten ondernemen? De suggesties van de acht panelleden waren heel divers en natuurlijk in hoge mate bepaald door het literaire gebied waarvoor ze spraken. Het leverde een interessante lijst op. Een willekeurige greep: Lira dient uitvoering te geven aan het poëzie-online-project, kijkend naar wat de Britse ALCS op dat terrein doet: 15 pond voor de licentie om een gedicht voor te dragen – Lira zou haar positie tegenover de commerciële omroepen moeten zien te versterken – Lira zou toneellicenties moeten gaan aanbieden – Lira zou actie moeten ondernemen tegen de diefstal van toneelteksten bij het amateurtoneel – Lira moet meer aandacht hebben voor beginnende schrijvers – Lira moet moderner communiceren, in de vorm van een elektronische nieuwsbrief – Lira dient zich beter en breder bekend te maken – Lira moet de Vertalersvakschool in oprichting ondersteunen, etc. Het bestuur nam en neemt alle suggesties ter harte. Gelukkig worden op sommige terreinen al activiteiten ontplooid (poëzie online, Vertalersvakschool)
Daarmee was het officiële gedeelte van de dag beëindigd en kon de drukke, zeer geanimeerde borrel en het voortreffelijke buffetdiner in de ruime lokaliteiten van de Club een aanvang nemen. Het bleef dus nog lang onrustig op de Dam.
NVM