Ontwikkelingen in België

België trekt de aandacht van Nederlandse schrijvers en vertalers vooral door de aarzelingen over het leenrecht die al eens geleid hebben tot een zeer welkome uitkering in subsidievorm en dan weer heel lang niets. Alsof men bij onze zuiderburen maar niet tot definitieve besluitvorming kan komen.

Ik ben zelf redelijk vaak over de grens getrokken om uitleg te geven over het Nederlandse leenrecht en over de redelijkheid van de belangstelling van Nederlandse schrijvers en vertalers voor een Belgisch leenrecht. Immers, van veel auteurs worden de boeken in Belgische, overwegend  Vlaamse bibliotheken uitgeleend.

Ik bouwde al doende vanaf het jaar 2007 een mooie vriendschap op met Erik Vlaminck, voorzitter van de Vlaamse Auteursvereniging (VAV). We ontmoetten elkaar in het verenigingskantoor in Borgerhout/Antwerpen, en ook wel in en rond het station in Leiden. Cedar-directeur André Beemsterboer was er vaak bij.

Erik Vlaminck spande zich in om een collectieve beheersorganisatie (cbo) speciaal voor auteurs in het leven te roepen, en het model dat Lira hem bood, trok hem erg aan. Allerlei varianten gingen over tafel. Hij deed er zijn voordeel mee.

Recent, om precies te zijn op 7 september 2011, verscheen het volgende bericht op internet.

Persbericht

deAuteurs: een nieuwe speler voor het beheer van auteursrechten

Op 25 augustus heeft de minister van Economie zijn akkoord gegeven voor de oprichting van een nieuwe beheersvennootschap voor auteursrechten. Vandaag, 7 september, werd het ministerieel besluit gepubliceerd in het Staatsblad.  deAuteurs zal de rechten beheren die voortvloeien uit  de exploitatie van literaire en audiovisuele werken, illustraties, strips en podiumkunsten.
[...]
Vanuit de nood aan meer gerichte diensten die tegemoet komen aan de specifieke culturele identiteit van Vlaanderen, hebben een aantal auteurs zich verenigd in een nieuwe structuur voor het beheer en de verdediging van hun rechten. De vennootschap zal eveneens nauwer samenwerken met haar Nederlandse evenknieën LIRA (voor literaire werken en scenaristen) en VEVAM (voor regisseurs). 
[...]
De nieuwe beheersvennootschap ontstaat niet ex nihilo: ze groeit uit de schoot van de van oorsprong Franse vennootschappen SACD en Scam (in België verenigd in het Huis van de Auteurs) en zal gedurende de opstartperiode kunnen rekenen op de know how en logistieke steun van deze internationale beheersvennootschappen. Voor het internationale beheer zullen de leden van deAuteurs lid blijven van SACD en Scam, die hen in het buitenland zullen vertegenwoordigen. De meer dan 500 Nederlandstalige leden van SACD-Scam zullen onder andere de stichtende leden van deAuteurs vormen.
[...]
Ook de Vlaamse Auteursvereniging, die met ongeduld uitkijkt naar transparantie in de verdeling van reprografie- en leenrechtvergoedingen, steunt de nieuwe rechtenmaatschappij. Zij zal vanuit de raad van verenigingen toekijken op het beheer van deze rechten en de vennootschap bijstaan met haar expertise over het literaire veld. Vanuit diezelfde raad zullen de Regisseursgilde, de Scenaristengilde en de Vlaamse Illustratoren Club hetzelfde doen voor hun vakgebied. 
[...]
Op 1 januari 2012 zal de nieuwe beheersvennootschap operationeel zijn.

Het moge duidelijk zijn dat de entree van deAuteurs op het Belgische strijdtoneel de kansen op een redelijke leenrechtregeling in de naaste toekomst doen toenemen. De vraag blijft wanneer?

 

België en het leenrecht

In België ligt momenteel een teleurstellend plan op tafel voor een wettelijke regeling van het leenrecht, geformuleerd in termen van een billijke vergoeding en als voorgesteld uitkomend op een totaal te verdelen som van 1 euro per bibliotheeklid per jaar. Kort geleden werd dit plan getroffen door een uitspraak van het Europees Hof van Justitie, in een door de Belgische Vereniging van Educatieve en Wetenschappelijke Auteurs (VEWA) aangespannen leenrechtprocedure tegen een Belgisch Koninklijk Besluit. De conclusie van dat Europees Hof van Justitie was dat het niet juist zou zijn als de billijke leenvergoeding louter een symbolisch bedrag in zou houden en zelfs nog als nul zou kunnen worden afgedaan. Aan een billijke vergoeding zou je, volgens deze rechters, de eis mogen stellen dat hij de rechthebbende de mogelijkheid moet bieden om een passend inkomen te verwerven. Het moet een vergoedingselement zijn dat bij kan dragen aan de vorming van een inkomen, en in dat licht bezien zal niemand nog redelijkerwijs de illusie kunnen hebben dat een billijke vergoeding ook nul (of zo goed als nul) kan zijn.

Als gevolg van dit gerechtelijk ingrijpen zal België met een nadere regeling moeten komen die er beter uit zou moeten zien voor rechthebbenden dan de voorgenomen regeling. In de aanloop naar die herziening speelt ook Lira op verzoek van deAuteurs een rol. Begin december zal de voorzitter van Lira, als alles gaat zoals voorzien, in Brussel spreken over hoe het óók zou kunnen. Per slot van rekening zijn de belangen van Nederlandse schrijvers en vertalers in Vlaamse bibliotheken groot.

KH