10 jaar Vertalersvakschool Amsterdam

In januari 2007 ging de Vertalersvakschool van start met een pilot, in september van dat jaar gevolgd door de aanvang van de 2-jarige opleiding. Inmiddels tooit ze zich met de toevoeging ‘academie voor literair vertalen’, dus over doelstelling en doelgroep kan geen misverstand meer bestaan: de school biedt cursussen en opleidingen literair vertalen. Ten tijde van de oprichting was dit om een duidelijke lacune te dichten, maar de laatste jaren – misschien óók wel aangemoedigd door de Vertalersvakschool – is het aanbod aan academische vertaalopleidingen weer toegenomen.

Doelgroep

Voor de doelgroep van de Vertalersvakschool (hoger opgeleide volwassenen) zijn de universitaire masters evenwel minder aantrekkelijk, gelet op het hoge collegegeld, dat voor een volwassene die al een doctoraal of vergelijkbare bul in bezit heeft tot €15.500 kan bedragen (en daarmee nogal haaks staat op een doelstelling als ‘een leven lang leren’).

De interne missie van de school is gebleven. De vertaaldocenten zijn zelf werkzaam als literair vertaler en het onderwijs aan de Vertalersvakschool biedt hun neveninkomsten. Juist deze nevendoelstelling was voor het Lirafonds destijds reden om de school met een startsubsidie op weg te helpen. Bovendien stelt het lesgeven de vertalers niet alleen in staat kennis door te geven, maar ook om hun beroepspraktijk te verbreden.

Naast de algemene ondersteuning van het Lirafonds ontvangt de school (waar de studenten zelf een cursusgeld van € 2250,- per jaar betalen) nog specifieke steun van het Nederlands Letterenfonds (voor de talentenbeurzen – het NLF heeft zich immers gecommitteerd aan het bestaan van een goede vertaalopleiding in Nederland) en van het Prins Bernhard Cultuurfonds. De VVs telt jaarlijks, over twee studiejaren verdeeld, tussen de veertig en vijftig studenten en heeft een wisselend docentencorps van circa vijftig vertalers.

 

Continuïteit

Het is de school uiteindelijk niet gelukt om geheel op eigen benen te staan, vooral ook doordat steun van uitgeverszijde is uitgebleven. De hoop bestond dat uitgevers iets aan deze relatief goedkope opleiding van hun toekomstige vertalers zouden willen bijdragen, maar hun traditioneel toch al grote terughoudendheid op dit vlak is door de crisis in het boekenvak eerder toe- dan afgenomen. De school is dan ook altijd een beroep op het Lirafonds blijven doen, maar omdat vertalers via de SoCu-inhouding op het leengeld een substantiële bijdrage aan dit Fonds leveren, heeft het zich welwillend opgesteld. Te meer omdat de steun die het aan de school verstrekt (bedragen van ca. € 22.500 per jaar) dubbel en dwars ‘weer terugkomt’: het honorarium van de vertalers die de school als docenten inschakelt, is jaarlijks een veelvoud van de verstrekte subsidiebedragen.

 

Praktisch onderwijs

Doelstelling van de school is het aanbieden van kwalitatief hoogwaardig vertaalonderwijs. Het uitgangspunt is praktisch: literair en ambachtelijk zijn de trefwoorden. De docenten staan met beide benen in de praktijk en hebben een grote ervaring met alle genres literaire teksten. De vertalers die hun kennis op de studenten overdragen hebben ieder een eigen mening en eigen ervaring. Het is aan de student om tussen de geboden invalshoeken een eigen weg te kiezen.

 

Diplomering en vooropleiding

Vertalen is geen beschermd beroep en om het beroep van literair vertaler uit te kunnen oefenen is geen speciale diplomering nodig. Het certificaat dat de student ontvangt nadat hij de opleiding afsluit, heeft dan ook geen formele werking. Wel geeft het uitgevers, subsidieverstrekkers en andere personen en instellingen in de literaire wereld de zekerheid dat de student de basisvaardigheden van het vak beheerst.

Er is geen geëigende vooropleiding voor de Vertalersvakschool Amsterdam. De selectie vindt dus plaats aan de poort. Aspirant-studenten maken een proefvertaling en motiveren schriftelijk hun inschrijving. Werk en motivatie worden door docenten beoordeeld. Wel is duidelijk dat een academisch werk- en denkniveau een vereiste is om de opleiding succesvol te doorlopen.

 

Programma

Er worden vertaallessen gegeven in een groot aantal talen: Duits, Engels, Frans, Italiaans, Pools, Russisch, Spaans, Tsjechisch en Turks. Voor 2016/2017 staan ook cursussen vertalen uit het Nieuw-Grieks en Japans op het programma. Alleen Duits, Engels en Frans worden elk jaar aangeboden. Lessen Nederlands en redactievaardigheid worden als onderdeel van de opleiding voor elke taal aangeboden. Om een literaire tekst in het Nederlands te kunnen vertalen, moet men immers niet alleen de brontaal goed beheersen, maar vooral ook over een uitstekende kennis van de moedertaal beschikken.

Studenten die in het eerste studiejaar lessen hebben gevolgd, horen voor de zomervakantie of ze tot het tweede jaar worden toegelaten. Het belangrijkste criterium voor de beoordeling is of de docenten verwachten dat de student na het tweede jaar als beginnend literair vertaler aan het werk zal kunnen.

In het tweede jaar wordt de verbinding met het echte vertaalwerk gelegd. De te vertalen teksten worden langer en de groepen waarin de vertalingen worden besproken, zijn kleiner. Door met langere teksten te werken, krijgt de student de mogelijkheid ‘vertaalkilometers’ te maken. De bespreking in kleinere groepen maakt de feedback persoonlijker en inhoudelijker. Niet alleen de beoordeling door de docent is belangrijk, maar ook de mening en het voorbeeld van de medestudenten.

 

Individuele begeleiding toptalenten

Het Nederlands Letterenfonds stelt jaarlijks een viertal talentbeurzen beschikbaar voor de beste afgestudeerden van de Vertalersvakschool. De beurs stelt de beginnende vertaler in staat verder te leren van een toekomstige collega. Het Nederlands Letterenfonds acht extra begeleiding van deze toptalenten van groot belang en draagt daarom sinds 2011 bij aan de financiering met een subsidie van 6.000 euro (4 x 1500,- euro) per jaar.

 

Alumni

Sinds de start hebben meer dan 350 studenten lessen gevolgd aan de Vertalersvakschool, waarvan 250 in de opleiding en 100 in korte cursussen. De opleiding is afgerond door 110 studenten. De studenten die het certificaat hebben ontvangen zijn als volgt verdeeld over de zes talen:

 

Duits – 25
Engels – 42
Frans – 15
Italiaans – 12
Russisch – 2
Spaans – 14

 

Alumnivereniging

De school heeft in 2013 een alumnivereniging opgericht, die jaarlijks een aantal activiteiten organiseert waaraan ook docenten van de school en andere genodigden kunnen deelnemen. Op de alumni-pagina van de site kunnen belangstellenden zien welke vertalingen van studenten zijn gepubliceerd. Ook brengt de school nieuwe vertalingen van alumni onder de aandacht via haar Facebookpagina.

Volgens de ter beschikking staande gegevens heeft tegen de helft van de alumni literaire vertalingen gepubliceerd (romans of verhalenbundels). Met de uitstroom van 110 nieuwe vertalers heeft de Vertalersvakschool ruimschoots voldaan aan de missie die bij de start werd geformuleerd, namelijk het vergrijzende vertalersbestand aan te vullen met een nieuwe generatie. Die nieuwe generatie blijkt niet zo piepjong te zijn als misschien werd gedacht, maar de gemiddelde leeftijd van de afgestudeerden ligt toch al gauw twintig jaar onder die van de huidige generatie.

 

Vertaalverhaal.nl en Pluk

Extra ondersteuning van het lesprogramma is de gedachte achter het initiatief Vertaalverhaal.nl. Mede op initiatief van de school is een zelfstandige website opgezet met daarop bespiegelingen over vertalen, geschreven door winnaars van vertaalprijzen en anderszins gelauwerde of aansprekende vertalers. Het aantal vertaalverhalen bedraagt rond de 150. Inmiddels heeft de school voor vertalingen van studenten en alumni het literaire tijdschrift Pluk opgericht.

De Vertalersvakschool Amsterdam wordt beheerd door de Stichting Vertalersvakschool, waarvan het bestuur wordt gevormd door een vijftal ervaren vertalers. De dagelijkse leiding bestaat uit twee personen, Liesbeth Dillo en Fedde van Santen.

 

Huisvesting

De Vertalersvakschool Amsterdam geeft les in het gebouw van De Nieuwe School, aan de Herengracht 274 te Amsterdam. Het bureau van de school is gevestigd aan het Sarphatipark 129 huis, Amsterdam, waar een kantoor wordt gedeeld met een drietal literair vertalers. 

Zie hier voor de studiegids 2016-’17 en hier voor het beleidsplan 2015-’18.

RV