Recente en komende rechtspraak:

VOB-Leenrecht

De Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) is een procedure tegen de Stichting Leenrecht begonnen, niet uit vijandigheid jegens bibliotheken en wat ze doen, maar je zou kunnen zeggen: juist uit sympathie voor het soort van uitleningen waarvoor Stichting Leenrecht ooit is opgericht. Onmiddellijk na deze dagvaarding zijn de Stichting Lira en het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) daaropvolgend 'tussengekomen' zoals dat heet. Dat wil zeggen dat ze volop als belanghebbende partijen in de procedure meedoen.

De bedoeling van de advocaat van de VOB is duidelijk: hij wil op zo kort mogelijke termijn via zogenoemde prejudiciële vragen ten gunste van de bibliotheken de toestemming op Europees niveau afdwingen om ebooks onder de werking van de leenrechtexceptie uit te mogen lenen. Bibliotheken immers zouden het liefst zien dat ze ebooks als gewone boeken zouden mogen uitlenen, wellicht met bijvoorbeeld een tariefverschil dat dan -net als nu- in de Stichting Onderhandelingen Leenvergoedingen (StOL) zou moeten worden vastgesteld.

Gewone papieren boeken vallen zoals bekend al lang onder het gewone leenrecht. Afrekening van het verschuldigde leengeld onder auteurs en uitgevers vindt plaats op grond van tarieven die via de paritair samengestelde in de Auteurswet beschreven Stichting Leenrecht worden bepaald.

Genoemde gerechtelijke procedure zou zich volgens de VOB moeten blijven beperken tot het repertoire dat in de traditionele bibliotheek het meest wordt uitgeleend. Boeken dus, maar dan in digitale vorm.

De Stichting Leenrecht stelt zich passief maar tot medewerking bereid op. Het bestuur van deze uit schrijvers en uitgevers bestaande eigenrechtorganisatie is bereid om zodra partijen over de digitale uitleen overeenstemming zouden bereiken, de incasso en primaire repartitie van de vergoedingen op zich te nemen, zoals dat ook nu al vele jaren bij de uitleen van gewone (lees: papieren) geschriften gebeurt.

Uitgevers daarentegen lijken problemen te hebben met een onbeperkte bevoegdheid van bibliotheken om tot uitleen van gedigitaliseerde geschriften over te gaan, bevreesd als zij zijn dat deze ontwikkeling hun commerciële verkoopmarkt ernstig zal verstoren.

Onder auteurs zal een belangrijke rol in de pro- of contra-houding gespeeld worden door de aard van het uitleensysteem, de daaraan verbonden opbrengsten en de hevigheid waarmee de prijs van het traditionele boek en daaruit voortvloeiende royalty's door de nieuwe uitleenvormen zouden kunnen worden bedreigd.

De Haagse rechtbank heeft in de zomer van 2014 een comparitie van partijen gehouden waarna kort geleden een uitspraak volgde waarin de rechters prejudiciële vragen aan het Europese Hof van Justitie hebben voorgelegd. Daardoor is het antwoord op de vraag 'vallen uitleningen van ebooks onder het leenrecht?' een Europees probleem geworden.

Het zal dan ook nog wel even duren voordat daarop een antwoord komt.

KH

 

Lira - Regionaal Archief Leiden

 

2014, een jaar dat bepaald werd door schermutselingen (Rodap, Blendle), werd afgesloten met een victorie voor Lira en Pictoright in een lang slepend conflict met de gemeente Leiden. In 2012 zette het Regionaal Archief Leiden (RAL) honderdduizenden artikelen uit Leidse dagbladen online. De toenmalige CDA-wethouder Jan-Jaap de Haan (Cultuur) roemde dat initiatief als een ‘vorm van service met enorm maatschappelijk belang’. Daar valt natuurlijk niet aan te tornen, maar helaas was verzuimd vooraf overleg te voeren met de schrijvers van die artikelen en met de fotografen en illustratoren. Van enige vergoeding was al helemaal geen sprake. De uitgever van het Leids Dagblad was keurig geraadpleegd, freelancers werden genegeerd, een flagrante schending van hun auteursrecht. Lira protesteerde daartegen, waarop het RAL een campagne startte om de auteursrechtenorganisatie en de aangesloten freelancers te kijk te zetten als graaiers die overal geld uit proberen te slaan. Wethouder De Haan: ‘Onze overtuiging is dat we de freelancer beter dienen dan Lira op dit moment doet.’ Ton van Brussel, oud-hoofdredacteur van het Leids Dagblad, deed publiekelijk grootmoedig afstand van zijn auteursrecht – een gratuite geste aangezien hij geen freelancer was. Ook andere prominenten (ondermeer de historicus Hans Blom) die daarbij niets te verliezen hadden, werden ingezet voor een propagandaoffensief dat via de kolommen van het Leids Dagblad gevoerd werd.

Vele pogingen om een redelijke oplossing te vinden voor het geschil dat ontstond door de opzettelijke omissie van het RAL om de rechten van freelancers te regelen, stuitten op de onwrikbare houding van de gemeente Leiden. Dat had oplopende advocaatkosten tot gevolg en een site die tijdelijk op zwart werd gezet. Een loss-loss scenario dus.

Eind vorig jaar deed de rechtbank Den Haag uitspraak in de zaak die Lira en Pictoright tegen de gemeente Leiden hadden aangespannen. Daarin werden alle belangrijke vorderingen van beide auteursrechtorganisaties toegewezen. Het RAL had volgens de rechtbank Den Haag in strijd met het geldende auteursrecht artikelen van freelancers op de site gezet en moest die verwijderen, tenzij alsnog toestemming zou worden verkregen. Leiden werd veroordeeld tot het betalen van de door Lira en Pictoright gemaakte juridische kosten (ruim 45.000 euro).

Maar die financiële compensatie is niet de belangrijkste winst in deze zaak. Dat een gemeentelijke overheid zo duidelijk door een rechter op de vingers wordt getikt voor het schenden van de auteurswet, betekent voor Lira vooral een principiële overwinning. Na dit vonnis heeft genoemde gemeente nu, na jaren, alsnog de deur geopend voor onderhandelingen met Lira en Pictoright voor het verkrijgen van een licentie. Het had ook sneller gekund.

KS