Lira Fonds: stand van zaken in 2015
Wat is Lira?
De Stichting Literaire Rechten Auteurs (Lira) int en verdeelt voor auteurs en journalisten bestemde kabelgelden, thuiskopievergoedingen, leenrechtgelden, reprorechtgelden en andere soorten auteursrechtelijke gelden.
In de regel wordt op deze uit te keren gelden, naast een inhouding voor administratiekosten, niet meer dan 10% ingehouden ten behoeve van sociale en culturele doeleinden, zogeheten socu-gelden, terwijl maximaal 15% door het College van Toezicht Auteursrechtgelden wordt toegestaan.
Wat is de Stichting Lira Fonds?
De Stichting Lira Fonds beheert en besteedt de ingehouden gelden die bestemd zijn voor sociale en culturele doeleinden.
Uit de sociale gelden worden kosten bestreden die verbonden zijn met ondersteunde organisaties die structureel of incidenteel algemene of specifieke belangen van schrijvers en vertalers en hun beroepsuitoefening behartigen. Aanvragers zijn organisaties of instellingen -geen privé-personen- die aan belangenbehartiging doen of een duidelijk daarmee verbonden taak vervullen. Over zogeheten sociale aanvragen wordt rechtstreeks door het bestuur van het Lira Fonds besloten.
Culturele gelden worden door het bestuur van het Lira Fonds verdeeld in de vorm van bijdragen aan activiteiten onder meer op het gebied van literatuur, theater en in een enkel geval audiovisuele producties, de laatste bij voorkeur op het literaire terrein. Het bestuur wordt daarin bijgestaan door een Adviescommissie bestaande uit vier externe deskundigen en twee leden van het Lira Fonds-bestuur.
Sinds kort bestaat er binnen het Lira Fonds op uiterst beperkte schaal voor producenten ook een mogelijkheid financiële ondersteuning te verkrijgen voor het in een vreemde taal ondertitelen van hoogwaardig Nederlands tv-drama waarmee vervolgens promotie wordt bedreven om het werk in het buitenland bekend te maken.
De Adviescommissie vergadert eenmaal per twee maanden en brengt advies uit over de binnengekomen culturele aanvragen aan het bestuur van het Lira Fonds. Uitgebrachte adviezen worden in de regel conform het advies door het bestuur van het Lira Fonds bekrachtigd en daarmee tot besluiten gemaakt.
Zie voor het actuele beleid de website van het Lira Fonds: www.lira.nl/lira-fonds.
Wat zijn de doelstellingen van de culturele tak van het Lira Fonds?
In het algemeen gesproken: het stimuleren van het tot stand komen en uitdragen van Nederlands literair, literair-dramatisch en muziekdramatisch werk en daarop gebaseerde producties van velerlei aard. Bijzondere aandacht gaat uit naar projecten die moeilijk binnen de voorwaarden van de bestaande overheidsfondsen zijn in te passen. Het belangrijkste criterium voor subsidiëring is kwaliteit.
Wie kunnen voor culturele bestemmingen subsidie aanvragen?
In het algemeen kunnen alleen rechtspersonen (verenigingen, stichtingen en soortgelijke verbanden) subsidie aanvragen uit de culturele gelden, geen individuele personen. De subsidies zijn veelal bestemd als bijdrage aan professionele auteursvergoedingen, zoals auteurshonoraria voor literaire manifestaties, schrijfopdrachten, toneelvertalingen e.d. ten behoeve van incidentele projecten. Zij worden alleen gegeven ter dekking van een tekort op de begroting. Niet gehonoreerd worden aanvragen voor debutanten, amateurproducties en culturele vormingsprojecten. Grote toneelgezelschappen worden geacht te putten uit hun eigen schrijversbudget.
Subsidies worden verleend in de vorm van een garantiesubsidie waarop eventueel een voorschot mogelijk is.
Hoe een culturele subsidie aan te vragen?
Aanvragen dienen uiterlijk 3 weken voor de vergaderingen van de Adviescommissie in achtvoud te worden ingediend bij het bureau van de Stichting Lira Fonds en voorzien te zijn van het per 1 januari 2007 ingevoerde nieuwe aanvraagformulier, een beschrijving van het project met – indien aanwezig – graag een tekst of tekstfragment, een duidelijke begroting en cv's van de auteurs voor wie geld wordt gevraagd. Indien het om een theaterproject gaat, verwacht de adviescommissie dat de naam en het adres van de auteur op het aanvraagformulier zijn ingevuld, zodat ook hij/zij geïnformeerd kan worden. Nadere informatie over een en ander is te vinden op www.lira.nl/lira-fonds.
De vergaderingen van de adviescommissie worden in de regel elke twee maanden gehouden. In het jaar 2015 komt de adviescommissie bij elkaar op 25 juni, 17 september en 26 november. Zie de website van het Lira Fonds voor de officiële data.
Mocht een vergadering geen doorgang kunnen vinden, dan wordt alsnog iets later vergaderd.
Bezuinigingen
Door problemen met de kabelgelden die onverwacht na bijna 30 jaar door kabelexploitanten niet meer aan Lira werden betaald, zijn Lira's mogelijkheden om socu-gelden toe te kennen en uit te betalen – naar wij aannemen: tijdelijk – nogal beperkt.
Naast bezuinigingen op sociale doelen moet het Lira Fonds ook op culturele doelen bezuinigen. Vorig jaar kon het Lira Fonds de klap van het weggevallen van de kabelgelden per 1 oktober 2012 nog opvangen, maar vanaf 2014 is ons dat niet meer gelukt. De weigering van de kabelmaatschappijen om te betalen, heeft zich hard doen voelen, harder dan we in november 2013 al aankondigden. Met het behalen van de overwinning in Lira's rechtszaak bij de Amsterdamse rechtbank is alle leed nog niet geleden, al blijven we hopen op een spoedig herstel van de oude situatie.
Het bestuur van Lira/Lira Fonds handhaaft de inmiddels genomen besluiten over hoeveel er precies moet worden bezuinigd op de sociale doelen en de prijzen die we ondersteunen, en ook voor de culturele bestedingen zijn de grote lijnen inmiddels duidelijk.
Culturele doelen
Voor toneelschrijfopdrachten en literaire manifestaties was in 2014 anderhalve ton minder beschikbaar, en in 2015 loopt dat op tot ruim twee ton. In samenspraak met de adviescommissie heeft het Lira Fonds-bestuur daarom besloten om de bijdragen voor toneelschrijfopdrachten te maximeren tot twee/derde deel van het adviestarief. Daarnaast wordt er een maximum gesteld aan het aantal toekenningen: voor een schrijver kan maar eenmaal per jaar subsidie worden verleend.
Ook voor literaire optredens vergoedt het Lira Fonds zolang de financiële beperkingen voortduren nog maar twee/derde van de honoraria, de rest moet het festival zelf financieren. Kleine festivals zijn van deze regeling uitgezonderd: zij kunnen wel het volledige honorarium aanvragen. De grens ligt bij vijf optredende auteurs en/of een totaal festivalbudget van 20.000 euro.
Kommer en kwel?
Is dan alles kommer en kwel? Nee natuurlijk. Er gloort hoop dat we de inhouding van socugelden op kabelgelden op redelijk korte termijn kunnen hervatten om de geldmiddelen van het Lira Fonds weer op het wenselijke peil te brengen. De vraag is vooral hoe lang het gaat duren voor het zover is.
KH/TvdB