informeert schrijvers, vertalers & journalisten

De strijd om de positie van scenarioschrijvers en journalisten heeft zich definitief naar de rechtbank verplaatst. Kabelexploitanten menen Lira en andere cbo's wellicht uit te kunnen roken. Ze vergissen zich. Scenarioschrijvers en andere makers van audiovisuele werken mogen blijkens een recente publicatie in het kader van het auteurscontractenrecht op een welwillende houding van de Nederlandse wetgever blijven rekenen, maar vooral ook op een rechtvaardig oordeel van het Europese Hof van Justitie zodra dat Hof de kans krijgt te oordelen. En ook de drie Amsterdamse rechters in de zaak van Lira tegen een aantal kabelexploitanten moeten nog hun oordeel vellen.

De kabelproblematiek en vooral de juridische discussie daarover blijft ingewikkeld. Voorafgaand aan de traditionele Lira/VSenV nieuwjaarsreceptie hield Lira daarom in Arti een informatiebijeenkomst voor een publiek van rond de zeventig scenaristen over de zorgwekkende stand van zaken rond de kabelvergoedingen. Zoals bekend zijn de kabelmaatschappijen in oktober 2012, na ruim vijfentwintig jaar, gestopt kabelgelden aan Lira af te dragen. Vanaf dat moment vindt er naar Lira's opinie een ongeoorloofde doorgifte van TV- en radioprogramma's plaats en wordt dus inbreuk gepleegd op rechten van makers van auteursrechtelijk beschermde werken. In die omstandigheid zag Lira geen andere mogelijkheid dan een gang naar de rechter om in het voorjaar van 2013 de drie grote kabelmaatschappijen, UPC, Ziggo en Delta te dagvaarden.

Lira keerde eind 2013 voor het laatst kabelvergoedingen uit aan schrijvers voor films en televisieprogramma’s. Dat ging om filmwerken die zijn uitgezonden vóór 1 oktober 2012. Voor programma’s die na die datum van 1 oktober 2013 zijn uitgezonden, was nog geen kabelvergoeding beschikbaar, omdat de kabelmaatschappijen hun betalingen na bijna 30 jaar hebben gestaakt. Lira heeft een rechtszaak aangespannen tegen UPC, Ziggo en Delta om via gerechtelijke weg de vergoedingen voor de schrijvers veilig te stellen. Op 15 april 2015 ontmoetten kabelexploitanten en Lira elkaar in eerste aanleg voor de rechtbank in Amsterdam. Zo'n zestig scenarioschrijvers en journalisten waren aanwezig om Lira's zaak moreel te ondersteunen.

Cijfers uit een rapport: Onderhandelen met een opdrachtgever over hergebruik van journalistieke producties? ‘Dat kan niet’, zegt één op de drie freelancers (32 procent). Slechts iets meer dan een kwart (27 procent) maakt afspraken over hergebruik. Deze gegevens komen uit een onderzoek dat Pyrrhula, Social Research Network in opdracht van Lira, NVJ, FLA en FF deed naar freelance journalisten, fotografen en schrijvers. De resultaten werden eind vorig jaar gepubliceerd in het rapport ‘Freelance Journalisten, Schrijvers en Fotografen’.

Het Europese en ook het Nederlandse auteursrecht is gebaseerd op een stelsel van beperkingen en uitzonderingen. Deze excepties zorgen ervoor dat bepaalde werken omwille van het algemeen belang op een specifieke manier mogen worden gebruikt zonder toestemming van de auteursrechthebbende. Het betreft een gesloten stelsel, dat wil zeggen dat er geen andere uitzonderingen mogelijk zijn dan de uitzonderingen opgenomen in de wet.

Het Lira Fonds kent voor de culturele aanvragen een adviescommissie die de culturele aanvragen bij het Fonds beoordeelt. Zij bestaat uit vier externe deskundigen en twee leden van het Lira Fonds-bestuur, Er wordt zes keer per jaar vergaderd, en wel in de regel op de eerste donderdag van elke even maand. Die regel zorgt ervoor dat er in de rest van het jaar 2014 waarschijnlijk nog vergaderd wordt op 5 juni, 7 (of later in) augustus, 2 oktober en 4 december 2014.

Naast bezuinigingen op sociale doelen moet het Lira Fonds ook op culturele doelen ernstig bezuinigen. Vorig jaar kon het Lira Fonds de klap van het weggevallen van de kabelgelden per 1 oktober 2012 nog opvangen, maar dit jaar lukt dat niet meer en moeten we fors bezuinigen. De weigering van de kabelmaatschappijen zal zich de komende jaren hard doen voelen, harder dan we in november 2013 al aankondigden.

Voor zaken die Lira, de repartities en het aansluitingscontract tussen een auteur en Lira betreffen: neem contact op met de Stichting Lira, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp; bezoekadres: Kruisweg 793-795, 2132 NG Hoofddorp; tel: 023 870 0202; e-mail: lira@cedar.nl; website: www.lira.nl.

‘Een authentiek portret van een jongen en een oude man die ondanks vele verschillen uitgroeien tot zielsverwanten met eenzelfde doel.’ Zo typeert de jury De regels van drie, de winnaar van de Woutertje Pieterseprijs 2014. De jongen helpt de oude man – een ‘vrije jongen’ van over de negentig – om uit het verpleeghuis te blijven, waar de ‘takketrutten’ – de moeder en oma – hem naartoe willen brengen. Liever gaat de oude man de bergen in, een gewisse dood tegemoet. Een licht en tegelijk zwaar boek. Trekken kinderen dat wel?

Het thema van de Literaire Vertaaldagen 2013 was ‘De vertaler als rentmeester’. De sprekers hadden de opdracht gekregen zich te verdiepen in vragen als: "moeten vertalers het als hun taak zien om de rijkdom van de doeltaal te bewaren en te ‘begieten’ met invloeden uit de brontaal? Schrikken zij ervoor terug even creatief te zijn als de te vertalen auteur, met het oog op de redacteur, de lezer of de criticus? Gaan ze bij het vertalen van ouder werk de brontaal verbeteren, opsmukken of moderniseren uit vrees dat hun vertaling de lezer anders niet zal aanspreken? En hoe gaan ze om met straattaal, schuttingtaal en opzettelijke registerbreuken?"

In De Balie vond op 3 maart de mede door het Lira Fonds gefinancierde Vertaalslag 2014 plaats. Een feestelijke gebeurtenis, volgens presentator Jasper Henderson elk jaar iets feestelijker, vooral omdat vertalers er zulk evident plezier aan beleven elkaar te ontmoeten en over hun vak te spreken. Het programma voorafgaand aan de jaarlijkse uitreiking van de Vertaalengel en Vertaalduivel had dit jaar als thema ‘De vertaler als auteur’.

Een beetje onwennig staat Koert Lindijer achter het spreekgestoelte in de Brakke Grond, alsof zijn geest nog niet helemaal in Nederland is aangekomen, maar ergens halverwege zijn geliefde Afrika en Europa is blijven hangen. Zojuist heeft hij uit handen van juryvoorzitter Birgit Donker de Lira Correspondentenprijs 2014 gekregen en nu is het moment aangebroken om zijn dankwoord uit te spreken: ‘Niet de prostitutie is het oudste beroep van de wereld, maar reizen en verhalen vertellen. En dat doe ik al ruim dertig jaar.’

De Stichting Lira, opgericht op 23 oktober 1986, beheert als auteursrechtorganisatie op collectieve wijze auteursrechten en op het auteursrecht gebaseerde vergoedingsaanspraken van schrijvers, vertalers en journalisten die door hen individueel niet, of slechts met de grootst denkbare moeite, te gelde kunnen worden gemaakt.

Het Lira Bulletin is een uitgave van de Stichting Lira en wordt sinds nummer 34 (mei 2011) digitaal verspreid onder aangeslotenen en relaties van de Stichting Lira, ook onder de ontvangers van een leenvergoeding, waarvan de verdeling jaarlijks door Lira wordt uitgevoerd in opdracht van de Stichting Leenrecht. Wie dit Bulletin ontvangt, is daarmee niet automatisch bij Lira aangesloten. Aansluiting komt pas tot stand via een handtekening op een zogenoemd aansluitingscontract waarin de auteur bepaalde rechten zoals kabelrechten aan de Stichting Lira in beheer toevertrouwt. Aansluiting bij Lira is kosteloos.