Winterwater maakt eenzaamheid invoelbaar
Een winterse januariavond in Haarlem is het perfecte decor voor Winterwater, een beeldende voorstelling met poppen, krijttekeningen, projecties, film en muziek. Al deze disciplines samen vormen een mooi geheel. De voorstelling maakt het thema ‘eenzaamheid’ prachtig invoelbaar.
Alleen Lex wordt uitgebeeld door een pop | Beeld: Bart Grietens
De voorstelling Winterwater is gebaseerd op de debuutroman uit 2020 van Lex Paleaux. Een fictief verhaal gebaseerd op zijn eigen jeugd; een kind dat opgroeit in een Fries dorp, met een strenggelovige moeder, een Franse vader en twee oudere broers. Door alle nieuwsgierige en kritische vragen die hij stelt, is Lex is thuis en op school het buitenbeentje. Terwijl hij opgroeit wordt hij steeds minder gezien door zijn omgeving.
De wereld van een kind
Tijdens de try-out van de voorstelling in de Haarlemse Toneelschuur zit de hele zaal vol. Hoewel het een voorstelling voor 14 jaar en ouder betreft, zijn er vooral veel volwassenen. Maar er is ook een klas met middelbare scholieren die door de hele zaal verspreid zitten. Het vooroordeel dat poppenspel voor kinderen is, wordt in deze voorstelling ontkracht. Met een ogenschijnlijk simpel decor, muziek en tekeningen nemen de spelers je wel mee in de belevingswereld van een kind.
‘Juist die hele verschillende stijlen vormen samen een mooi geheel.’
Van boek naar voorstelling
Bijzonder van deze avond is dat Lex Paleaux zelf aanwezig is en voorafgaand aan de voorstelling vertelt hoe deze tot stand kwam. Hij woont een paar honderd meter verderop, net als theatermaker Rieks Swarte. Ze kwamen elkaar een keer op straat tegen en Rieks zei toen dat hij het zo jammer vond dat er nooit een theaterbewerking van het boek van Lex was gekomen. Terwijl hij na het lezen ervan meteen een mail had gestuurd met een idee daarvoor. De mail bleek in de spambox van Lex terecht te zijn gekomen, hij had hem nooit bereikt.
Na de ontmoeting ging Rieks Swarte alsnog met het idee naar productiehuis Feikes Huis. Samen met figurantentheatergezelschap Studio Figur onder leiding van Noufri Bachdim kwam de voorstelling met de verschillende disciplines tot stand. Bachdim: ‘Juist die hele verschillende stijlen vormen samen een mooi geheel. De ene keer zitten we helemaal in de belevingswereld van Lex en daarna zoomen we weer even uit.’
Indrukwekkend poppenspel
Tijdens de voorstelling spelen de vier acteurs afwisselend de rol van de ouders en de broers van Lex. Een klein attribuut als een sigaret en je weet dat je naar de moeder van Lex kijkt. Alleen Lex wordt uitgebeeld door een pop, waarbij drie verschillende poppen elk voor een andere fase in zijn leven staan. De acteurs maken daarnaast grote indruk met hun poppenspel. Ze brengen veel gevoel in de pop en slagen erin Lex als een kind te laten bewegen, zoals schaatsend over het ijs met knikkende knietjes. De scène waarin Lex op te grote schoenen gaat voetballen, tot ieders verbazing scoort, maar waarbij zijn ouders niet komen opdagen, maakt diepe indruk.
Praten over eenzaamheid
Eenzaamheid vormt de rode draad van het verhaal. Ook heftige onderwerpen als seksueel misbruik en zelfmoord worden besproken zonder expliciet te worden. De boodschap is vooral: kijk naar elkaar. Bachdim: ‘Dat is de belangrijkste les van onze voorstelling: vraag elkaar hoe het gaat, zie de ander en neem de tijd.’ Lex verdwijnt meer en meer in zijn eigen wereld, als puber zien we hem alleen maar met een pet en capuchon, zijn gezicht is verdwenen.
‘Vraag elkaar hoe het gaat, zie de ander en neem de tijd.’
De scholieren in het publiek kijken de hele voorstelling ademloos. Na afloop zeggen een paar van hen dat ze denken nu makkelijker over een onderwerp als eenzaamheid te kunnen praten. Bachdim: ‘We hebben ook een korte documentaire gemaakt waarin jongeren over eenzaamheid praten. Met een QR-code kan het publiek deze film thuis bekijken. Dit brengt hopelijk het gesprek nog meer op gang.’
Gouden randje
Winterwater is een voorstelling die raakt. Mede dankzij de prachtige muziek van Sebastiaan Bax. Bachdim: ‘Hij schrijft de muziek voor onze voorstellingen op basis van het script, we sturen het heel vaak heen en weer en pas op de première horen we de uiteindelijke versie.’ Een première met een gouden randje, als de schrijver Lex Paleaux vertelt dat hij een berichtje van zijn ouders heeft gekregen waarin ze vertellen trots te zijn en graag naar de voorstelling komen kijken als die in Friesland te zien is.
Dit project is mede mogelijk gemaakt door Stichting Lira Fonds.
Dorine van der Wind