Van cassettebandje tot de cloud

Stichting de Thuiskopie int via een heffing op apparatuur een belangrijk deel van de vergoedingen die Lira verdeelt aan schrijvers. Bij haar afscheid blikt de directeur terug op een roerige geschiedenis.

Voormalig directeur Hester Wijminga: 'Al die technologische veranderingen maken mijn werk dynamisch.’ | Beeld uit eigen archief

Hester Wijminga begon als accountmanager en is later directeur van Stichting de Thuiskopie geworden. Na 22 jaar neemt zij nu afscheid.

Om te beginnen; waarom werd de thuiskopieregeling in het leven geroepen?

‘Het begon in de jaren ’80, met de komst van cassettebandje. Mensen namen daarmee een langspeelplaat (lp) op om het bandje bijvoorbeeld later in de auto af te spelen. Er was dus sprake van een kopie. Normaal gesproken kan de artiest, in dit geval de maker van die lp (de rechthebbende) zeggen dat om een kopie te maken zijn toestemming nodig is en dat daarvoor moet worden betaald. Maar omdat het hier consumenten betrof, viel niet te achterhalen wanneer iemand een kopie maakte. Daardoor liepen de makers inkomsten mis. Oneerlijk, stelde de muziekindustrie. Deze lobbyde flink om daar iets aan te doen. De overheid besloot uiteindelijk tot de thuiskopieregeling: iedereen mag wettelijk een kopie maken voor thuisgebruik, maar betaalt daar iets voor aan de maker via een heffing op het cassettebandje.'

‘Het onderhandelen met de producenten vond ik een interessant onderdeel’ 

‘Buma Stemra, de organisatie voor de belangenbehartiging van muziekmakers, heeft het destijds aangezwengeld. Alle rechthebbenden in de muziek hebben toen Stichting de Thuiskopie in het leven geroepen. Deze stichting was er om het geld te incasseren bij de producenten van producten waarop je kunt kopiëren en te verdelen onder de rechthebbenden. Al vrij snel kwam daar ook video bij. Mensen kochten videorecorders en namen televisieprogramma’s op. Het ging dus om collectief beheer omdat rechthebbenden het zelf niet konden organiseren.’

Dus de stichting moet bij elke technologische ontwikkeling daarop reageren. Wat waren grote veranderingen?

‘In de 22 jaar dat ik hier nu zit, zijn er veel veranderingen geweest. Ik kwam hier in 2001, toen was er net twee jaar een heffing gekomen op de cd, de vervanger van het cassettebandje waar je ook geluid mee op kon nemen. En de videoband werd vervangen door de opneembare dvd. Destijds onderhandelden we veel met Philips, de uitvinder van de cd. Zij hadden een sterke lobby, het is altijd een gevoelig politiek onderwerp geweest.’

Wat waren nog meer grote veranderingen?

‘In 2013 kwam een uitbreiding naar de telefoons, harddisk recorders, pc’s, laptops en tablets. Daar kwamen ook nieuwe rechthebbenden bij. Eerst betrof het de muziekindustrie, nu kwamen er ook (roman/scenario)schrijvers, journalisten en fotografen bij als rechthebbenden. De digitalisering ging heel snel, waardoor de wereld compleet veranderd is.’

Loop je met al die ontwikkelingen vaak achter de feiten aan?

‘Ja, de wet is gemaakt voordat het internet bestond en die wet is nog steeds leidend terwijl er dus heel veel veranderd is. In die wet staat dat het om kopiëren op een voorwerp gaat. Er ontstaat vaak een discussie, zoals nu over de cloud; kun je de cloud zien als een voorwerp? Mensen doen ook nu niet anders dan in de jaren tachtig met de cassettebandjes: een kopie maken om het ergens anders af te spelen. Alleen de manier waarop is steeds anders.’

Wat vond je leuk aan je werk?

‘Al die veranderingen maken het werk leuk en actueel. Het onderhandelen met de producenten vond ik een interessant onderdeel. Eerst waren dat dus Nederlandse spelers zoals Philips, maar de markt is heel internationaal geworden met bedrijven als Apple en Samsung. Het spel komt er altijd op neer dat zij zo min mogelijk willen betalen en dat wij hen proberen te overtuigen van het belang van de rechthebbenden. Als dat lukt, geeft dat veel voldoening. Aan de ene kant hield ik me dus bezig met onderhandelen met het bedrijfsleven en daar geld incasseren. En aan de andere kant had ik te maken met de rechthebbenden waar het geld voor bedoeld is. Dat maakte mijn werk heel dynamisch.’ 

‘De digitalisering ging heel snel, waardoor de wereld compleet anders is’

Wat speelt er nu vooral?

‘Wat nu heel actueel is zijn vooral de streamingsdiensten. Netflix en Spotify hebben een mogelijkheid om afleveringen te downloaden zodat je die ook offline kan zien en beluisteren. Wij zeggen: dan is er sprake van een privékopie. De streamingsdiensten willen echter niet betalen en zeggen dat ze slechts een technische optie aanbieden. Er loopt hierover een rechtszaak bij de Hoge Raad. Het is een ingewikkelde zaak, met juridische en technische aspecten.’

Hoe zie je de toekomst van Stichting de Thuiskopie?

‘Ik hoop dat de stichting nog lang blijft bestaan. De afgelopen jaren is vaak gedacht dat mensen geen kopieën meer maken nu alles online te vinden is, maar het gebeurt nog steeds. Er is zoveel content waar iedereen van kan genieten. Maar het moet wel goed geregeld worden zodat de makers ervoor betaald krijgen. Daar heb ik mij altijd hard voor gemaakt.’

Wat zijn je plannen voor de toekomst?

‘Ik neem na zo’n lange tijd hier werken even de tijd om me te beraden op de toekomst. Hiernaast ben ik gemeenteraadslid in Leiderdorp, dat blijf ik doen.’

Dorine van der Wind