Leenvergoedingen voor luisterboeken, e-luisterboeken en e-books

Luisterboeken (ook wel: audioboeken), gesproken boeken, e-luisterboeken en e-books: het zijn allemaal varianten op het ‘traditionele’ papieren boek. Voor elk van deze boekvormen verloopt de vergoedingenstroom net weer even anders. Omdat Lira de laatste tijd veel vragen krijgt over deze vergoedingen, zetten we ze bij deze op een rij.

E-books
Een e-book is een gedigitaliseerde versie van een (bestaand) boek. Via de Bibliotheek Online zijn inmiddels ruim 30.000 e-books ter beschikking voor uitlening via openbare bibliotheken.
Sinds 2019 ontvangt en verdeelt Lira de leenvergoedingen voor e-books onder de tekstmakers. Deze zogeheten ‘e-lending-vergoedingen’ ontvangt Lira op grond van het Convenant e-lending. Dit Convenant heeft betrekking op oorspronkelijk Nederlandstalige en in het Nederlands vertaalde buitenlandse titels onder het segment ‘algemene boek’, verschenen bij Nederlandse uitgevers.

Lira ontvangt ten behoeve van de verdeling inzage in de uitgeleende e-booktitels en de bijbehorende beschikbare vergoedingen. Die kunnen per titel verschillen, afhankelijk van de afspraken die de uitgever daarover heeft gemaakt. Veel titels zijn al bekend bij Lira, omdat hiervoor ook thuiskopievergoedingen beschikbaar zijn. Schrijvers en vertalers van één of meer in Nederland uitgegeven e-booktitels kunnen via Lira’s portal hun eigen e-booktitels en gegevens bekijken en waar nodig aanvullen of updaten.

Luisterboeken/audioboeken
Een luisterboek (ook wel: audioboek) is een geluidsopname van een voorgelezen boek. Luisterboeken zijn verkrijgbaar op cd, als stream voor een luister-app of als downloadbaar mp3-bestand. 

Wanneer een luisterboek op een fysieke drager wordt uitgeleend door openbare bibliotheken, ontvangt Lira van Stichting Leenrecht de beschikbare leenrechtvergoedingen ter verdeling. Het gaat dan om uitleningen van voorbespeelde e-readers, discs of sticks. Dit komt wel voor, maar slechts in zeer geringe mate. Het leeuwendeel van de uitgeleende luisterboeken wordt in digitale vorm uitgeleend, namelijk als e-luisterboek via de Luisterbieb van de Bibliotheek Online. 

E-luisterboeken
Een e-luisterboek is een audioboek dat in digitale vorm (stream) wordt uitgegeven. Via de Bibliotheek Online worden luisterboeken ook voor uitlening door openbare bibliotheken beschikbaar gesteld. In tegenstelling tot e-books, vallen de e-luisterboeken niet onder het Convenant e-lending. Via Lira zijn hiervoor dus geen vergoedingen beschikbaar: auteurs en vertalers moeten over een uitleenvergoeding dus zelf afspraken maken met hun uitgevers.

Gesproken boeken
Tot slot: gesproken boeken (daisy-roms) lijken weliswaar op luisterboeken, maar Lira keert er geen vergoedingen voor uit. Gesproken boeken zijn exclusief verkrijgbaar voor mensen die blind, slechtziend of dyslectisch zijn of een andere leesbeperking hebben. Terwijl luisterboeken commercieel aantrekkelijk worden gemaakt met bijvoorbeeld aparte stemmetjes voor verschillende personages, of door bekende personen of de auteur zelf te laten voorlezen, worden gesproken boeken juist zo neutraal mogelijk voorgelezen. Sinds 2012 incasseert Stichting Leenrecht niet meer voor gesproken boeken, omdat op grond van een regeling die uitgevers en bibliotheken toen sloten is afgesproken dat gesproken boeken alleen nog maar uitgeleend worden aan mensen met een leesbeperking.