Storytelling: De baby in de plastic zak

Hoe breng je met storytelling verhalen dichter bij de lezer? Hierover ging de 8ste conferentie van de Stichting Verhalende Journalistiek.

Moderator Jair Stein in gesprek met de Noorse journalist Bernt Jakob Oksnes. Foto: Ka Wing Falkena

Waar de afgelopen jaren al geregeld Amerikaanse sprekers ingevlogen werden, organiseerde de Stichting Verhalende Journalistiek dit jaar haar eerste Europese conferentie. Het thema was True Stories: Find your voice within the European narrative tradition en trok honderden Nederlandse en Vlaamse journalisten.

In vier zalen van het Amsterdamse pakhuis De Zwijger vertelden journalisten uit verschillende Europese landen over hoe zij storytelling hadden ingezet in hun journalistieke projecten. Nu digitale platforms de traditionele gedrukte media steeds meer verdringen, wordt het moment waarop een verhaal verschijnt minder van belang. Dat biedt ruimte om nieuwsverhalen vanuit verschillende, ook persoonlijke invalshoeken te vertellen. Maar hoe ontwikkel je als maker je eigen stem?

Een baby in een plastic zak 
De Noor Bernt Jakob Oksnes, een van de sprekers, schreef een negendelige online serie The baby in the plastic bag voor zijn krant Dagbladet. Het is het waargebeurde verhaal over een baby die in een plastic zak werd gevonden op een kerkhof in Oslo. De krant wierf daarmee duizenden nieuwe abonnees, ruim een miljoen Noren volgden het verhaal.

De Duitse journalist Christian Lerch gebruikte voor zijn prijswinnende radiodocumentaire Papa, wir sind in Syrien WhatsApp-voicemailberichten van de wanhopige vader Joachim Gerhard uit Kassel, die in telefoongesprekken probeerde zijn zoons Mike en Klaus over te halen terug te keren uit de stad Kobane.
Kamil Bałuk van de Poolse School voor Reportage vertelde over zijn non-fictie boek Alle kinderen van Louis, waarin kinderen van een spermadonor op zoek gaan naar hun halfbroers en -zussen.

Hoe ontwikkel je als maker je eigen stem?

Een verhalende vorm
Henk Blanken, schrijver van het Handboek verhalende journalistiek fileerde de artikelen over VVD-voorzitter Henry Keizer, die voor een habbekrats de uitvaartonderneming De Facultatieve aankocht. De onthullingen waarmee journalisten Eric Smit en Kim van Keken van de website Follow the Money Journalist van het Jaar werden, leidden er uiteindelijk toe dat Keizer het veld moest ruimen als voorzitter van Nederlands grootste politieke partij. Blanken probeerde in debat met Eric Smit duidelijk te maken hoe de verhalen van Follow the Money een groter publiek hadden kunnen bereiken, en daardoor nog meer impact hadden kunnen hebben, door er een verhalende vorm voor te kiezen.

Journalistieke verteller
De Stichting Verhalende Journalistiek werd opgericht naar aanleiding van een inspirerend verhaal dat de Amerikaanse journalist Mark Kramer in 2009 afstak op de jaarlijkse conferentie van de Vlaams/Nederlandse Vereniging voor Onderzoeksjournalistiek (VVOJ). Kramer pleitte daar voor een journalistieke verteller met een duidelijk herkenbare stem die zijn lezers, luisteraars en kijkers meeneemt in het verhaal. Hij vertelde ook over de door hem opgerichte Nieman Conference on Narrative Journalism waar journalisten uit alle delen van de wereld elkaar ontmoetten. Kramer zette soortgelijke conferenties op in Brazilië, Japan, Frankrijk, Duitsland en Denemarken.

Het verhaal over de baby in de plastic zak leverde duizenden nieuwe abonnees op

Uitverkocht
Begin 2010 nam toenmalig VVOJ-voorzitter Margo Smit het initiatief om ook in Nederland een conferentie over verhalende journalistiek te organiseren. Paulien Bakker, de huidige directeur van de Stichting Verhalende Journalistiek, ging met vijf andere enthousiastelingen aan de slag.

In 2011 werd de eerste, uitverkochte conferentie gehouden, georganiseerd door freelance journalist Laurens Nijzink. Het jaar erna werd de tweede conferentie georganiseerd door freelance reisjournalist Tjitske Lingsma. Na een gesprek met voorzitter Kees Holierhoek, zegde Lira een subsidie voor drie jaar toe. Samen met een toezegging van de Stichting Democratie en Media bood dat een financiële basis voor de Stichting Verhalende Journalistiek.

Gerard van Westerloolezing
Inmiddels zijn er acht conferenties belegd. Daarnaast nodigt de Stichting ieder jaar een spreker uit voor de Gerard van Westerloolezing, vernoemd naar de in 2012 overleden oud-redacteur van Vrij Nederland, die wordt beschouwd als een van de grondleggers van de verhalende journalistiek in ons land. Vorig jaar werd de lezing gehouden door Anne Hull, redacteur van de Washington Post en winnaar van de Pulitzerprijs voor verhalen over de zelfkant van de Amerikaanse samenleving. Ze hield haar lezing over een kort artikel van negenhonderd woorden, waarin ze een oma en haar kleinzoon volgde die slachtoffer waren geworden van de orkaan Katrina.

Hull deed jarenlang ervaring op met grotere narratieve projecten en vertelde hoe zij de kennis die ze daarbij opdeed gebruikte om dit kleine verhaal met maximale vertelkracht te brengen.

Meestervertellers
Maar de Stichting doet nog meer. Ieder jaar publiceert ze het jaarboek Meestervertellers waarin steeds tien verhalen uit de Vlaamse en Nederlandse verhalende journalistiek gepresenteerd worden, inclusief een toelichting van de makers. Verder organiseert ze in samenwerking met de VVOJ regelmatig masterclasses.

Kees Schaepman

Voor meer informatie over deze en andere activiteiten van kunnen geïnteresseerden terecht op de website: www.verhalendejournalistiek.nl.