Jan Wolkers’ vroegere tuinhuisje heropend als schrijvershuis
Het vroegere tuinhuisje van schrijver Jan Wolkers op Amstelglorie is op 3 juni feestelijk heropend als schrijvershuis.
Foto: Collectie Wolkers
De totstandkoming van dit nieuwe gastschrijversverblijf en natuureducatiecentrum werd gevierd in aanwezigheid van Karina Wolkers en Wolkers-biograaf Onno Blom. Een aantal vrijwilligers werkte zich de afgelopen maanden in het zweet om huis en tuin in oude glorie te herstellen. De realisatie werd mede mogelijk met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Lira Fonds. De openingstoespraak (integrale tekst hieronder) werd gehouden door schrijver en dichter Florence Tonk, tevens initiatiefnemer van de Wolkerstuin op Amstelglorie.
Strategische woningbouwlocatie
In het voorjaar van 2016 bleek dat de gemeente Amsterdam Amstelglorie had aangemerkt als strategische woningbouwlocatie. De tuinders van Tuinpark Amstelglorie besloten hierop in actie te komen. Eén van de initiatieven wilde de bijzondere waarde van het park onderstrepen door een schrijvershuis te maken van Jan en Karina Wolkers’ voormalige tuinhuis. Hier zullen de komende jaren lezingen gegeven worden, workshops voor kinderen over natuur georganiseerd, en regelmatig gastschrijvers logeren om te werken aan een manuscript. De eerste gastschrijver is Onno Blom.
Toine Al
Openingstoespraak Florence Tonk d.d. 3 juni 2018
‘Dit is het Smolny’
Welkom iedereen, welkom Karina en Onno. De eerste naam die Jan Wolkers aan zijn tuinhuis gaf, in 1972-73 was Het Smolny, naar een instituut voor adellijke meisjes in Sint-Petersburg, dat in 1917 het centrum van de proletarische revolutie werd. Later noemde hij het huisje Manderley, naar een landhuis in een roman van Daphne du Maurrier. Voor wie vanmiddag een rondleiding heeft gehad op de Wolkerstuin, even ter contrast beste mensen: Dit is het Smolny.
Waarom vertel ik dit? Nou hierom
We zaten hier, in die hoek, in het voorjaar van 2016, nadat we in de krant hadden gelezen dat Amstelglorie door de gemeente Amsterdam was aangemerkt als strategische woningbouwlocatie. Onze huidige voorzitter, Erik Teusink was erbij, Teun van der Keuken, Anne Mariken Raukema, André Nientied. We waren geschrokken maar ook strijdlustig en zaten vol ideeën. Hoe maken we de wereld duidelijk hoe bijzonder en waardevol deze volkstuinen zijn? Hoezeer Amstelglorie van belang is voor de buurt, de stad? Een stuk levende geschiedenis, landschapsgeschiedenis, ecologie, erfgoed? 'We zouden een museum, nee een schrijvershuis moeten maken van het voormalige tuinhuis van Jan Wolkers,' riep ik.
Alles van waarde hoeft niet weerloos te zijn: ten strijde!
Net als Wolkers in de jaren 70, schrijf ik hier sinds 11 jaar boeken, meer schrijvers zouden dat moeten kunnen doen, vond ik. Alles van waarde hoeft niet weerloos te zijn: ten strijde!
Dat was het begin van de de Wolkerstuin op Amstelglorie. Samen zijn we begonnen om het waar te maken. Er ontstond een bijzondere magie, geluk, misschien. Maria Vlaar kwam bij onze groep, als oud-redacteur van Wolkers van onschatbare waarde vanwege haar netwerk, haar geweldige bestuurlijke ervaring, netwerk en talent om subsidie aan te vragen. En die subsidies kregen we van het Lirafonds en het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Holland. Met Hans Levendig onze huisaannemer zijn we het huisje gaan bekijken, vloertegels gaan lostrekken. We zagen het vergeet-me-niet-blauw, dat Jan er veertig jaar geleden op smeerde, nog zitten.
Maria nodigde Karina Wolkers uit, die tot onze blijdschap ook wilde komen en met ons vele aanwijzingen en herinneringen aan haar voormalige tuinhuis deelde. Hoe zag de tuin eruit, hoe het huisje? Kiki Coumans en ik spitten de dagboeken door op plantennamen, inrichting.
Onno Blom en anderen schreven over ons project in de krant. En toen zijn we gaan renoveren, bouwen, met een groeiende groep vrijwilligers die zich allemaal verbonden gingen voelen met het "Wolkershuisje" zoals we het hier op het park noemen. Sommigen van deze mensen, zoals Wim Hemker en de familie Wildeboer, hebben Jan en Karina persoonlijk nog gekend. Stuk voor stuk hadden ze goede herinneringen aan hen. Hoe aardig, hoe gewoon én hoe speciaal ze waren.
En zo werd Jan Wolkers, postuum, een soort beschermheer van Amstelglorie. Honderd en een jaar na de Russische revolutie, is zijn tuinhuis symbool geworden voor ons kleine verzet, onze strijd voor het behoud van groen in groeiend Amsterdam. Als het dorpje van Asterix en Obelix hielden we stand: tegen het grote geld, tegen het uitsluitend denken in economisch rendement. Volk dat zich landheer voelt ‘op de tuin’, dat zijn wij, en dat was Wolkers.
De Wolkerstuin staat daarmee voor onze gezamenlijke geschiedenis en verbondenheid met deze grond, dit bijzondere en prachtige stuk klei en veen in de Amstelscheg. De Wolkerstuin staat voor verbondenheid met de natuur, met elkaar, met de stad en de buurt. Voor alles wat we de afgelopen jaren voor de zoveelste keer uit de klauwen van projectontwikkelaars hebben weten te redden. Dank aan velen hier in de zaal, voor al jullie steun, hulp en inzet bij het realiseren van dit mooie schrijfhuis op ons park. Maria gaat straks al jullie namen noemen.
Wolkers, die zijn tuinhuis zulke adellijke namen gaf, was hier op Amstelglorie een graaf van pachtgrond. En wij Amstelglorianen doen, en zijn, dat allemaal: graven van pachtgrond. Daarover schreef ik in 2015 een gedicht waar ik graag mee afsluit:
Pachtgrond
Wees op de troost
die je beplantte,
waar je verbouwde
een blauwgroene
schuur bouwde waar
je rivierklei, roet
af moet wassen (de uitlaatgassen)
verkeer op je troost
in de oksel van wegen
waar je niet woont maar huist
een plek om te weten
wat er moet gebeuren waar
je vandaan komt, je plaats is
wat je verloor of niet
langer wil weten
ben, wees op die plek
om stekken, lege handen
volle agenda’s de grond
in te steken
verlaten te zaaien, beul
je af, graaf
van pachtgrond om scherven
uit andere eeuwen te oogsten
gedichten
te slapen, te lezen.
(dit gedicht verscheen eerder in het Vlaamse poëzietijdschrift Het Liegend Konijn in 2015)
Over:
Florence Tonk debuteerde in 2006 met de dichtbundel Anders komen de Wolven. Haar eerste roman Blijf bij ons (longlist ‘Academica Literatuurprijs’ en ‘Vrouw & Proza Debuutprijs’) verscheen in 2010. De dichtbundel Rijgen, verscheen in 2013. Haar roman IJsheiligen (2017), speelt zich deels af op een volkstuinpark aan de rand van Amsterdam. Naast haar literaire werk is Tonk werkzaam als zelfstandig journalist en redacteur. Zij is initiatiefnemer van de Wolkerstuin op Amstelglorie.