– Uitputting van auteursrecht

Op 27 mei 2014 vond de zitting van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) tegen Stichting Leenrecht plaats. Stichting Lira, Pictoright en het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) zijn tussengekomen in de rechtszaak (zie ook het artikel hiervóór). De VOB wil door middel van de rechtszaak bereiken dat e-books uitgeleend kunnen worden onder de bestaande leenrechtregeling. De VOB heeft daarbij het standpunt ingenomen dat het ter beschikking stellen van een permanente download tot uitputting van het auteursrecht leidt.

Wat is uitputting?
De maker van een werk heeft het exclusieve recht op openbaarmaking en verveelvoudiging van zijn werk. Wanneer de maker het werk echter zelf op de Europese markt brengt, raakt zijn distributierecht ‘uitgeput’. De uitputtingsregel maakt het mogelijk voor de verkrijger van het werk om het werk te verspreiden en te verkopen zonder toestemming van de maker. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een fysiek exemplaar van een papieren boek dat tweedehands mag worden doorverkocht zonder toestemming van de auteur.

Op 3 juli 2012 heeft het Europese Hof van Justitie in de Usedsoft vs Oracle-zaak uitspraak gedaan en heeft daarbij bepaald dat ook de doorverkoop van (een kopie van) software onder de uitputtingsregel valt.  Van belang daarbij is onder meer dat het originele bestand wordt verwijderd, zodat het bestand slechts eenmaal kan worden doorverkocht. Software valt echter onder een andere richtlijn dan e-books, namelijk onder de Auteursrechtrichtlijn. En die laatste is volstrekt helder: uitputting is niet van toepassing op e-books.

Wat zijn de gevolgen van uitputting?
De consequenties van een juridisch raamwerk dat uitputting van toepassing verklaart op online content zijn groot. Bij de doorverkoop van digitale content gaat het immers niet om een exemplaar dat zichtbaar gebruikt en verouderd is, zoals bij een fysiek exemplaar het geval is. Bij de doorverkoop van digitale content zoals een e-book, is het daarnaast belangrijk dat de maker een eerlijke vergoeding ontvangt. Er is echter geen verschil tussen de kwaliteit van een oorspronkelijk exemplaar en een tweedehands digitaal exemplaar. Daarnaast is het technisch gezien niet mogelijk om te garanderen dat het origineel wordt gewist.

Wat vindt Lira?
Lira is fel tégen het toepassen van de uitputtingsregel op e-books. Als makers voor (her)gebruik van hun werk geen vergoedingen meer ontvangen, zal de initiële verkoopprijs aanzienlijk moeten worden verhoogd, wat tot verstoring van de markt leidt en toename van illegaal gebruik in de hand werkt. Lira moet er niet aan denken dat er in de toekomst van ieder boek nog maar 1 exemplaar wordt verkocht (een heel duur exemplaar, dat wel) en dat de schrijvers vervolgens royalties noch rechtenvergoedingen zullen ontvangen. Dat is immers niet de bedoeling van het auteursrecht, dat de maker in staat wil stellen om de vruchten van zijn of haar werk te plukken. Juist daarom heeft de Europese wetgever zo nadrukkelijk in de Auteursrechtrichtlijn gesteld dat uitputting niet van toepassing kan zijn.

DV