E-Books: samenwerkingsovereenkomst Lira-NUV

Begin maart 2010 hebben de Stichting Lira en het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) na enkele maanden van overleg een samenwerkingsovereenkomst gesloten waarin is vastgelegd wat de rol van Lira zal zijn ten aanzien van individuele en collectieve exploitaties van digitale werken, zoals e-books.

Kort gezegd komt het erop neer dat Lira collectieve exploitaties doet en de auteur met zijn uitgever de individuele exploitatie. Zo houdt Lira zich bezig met grote exploitaties in bibliotheken en door omroepen, terwijl de auteur met zijn uitgever afspreekt wat het e-book (of eboek, zoals uitgevers schijnen te prefereren) in de verkoop moet kosten.

Lira's nieuwe aansluitingscontract

Auteurs hebben in grote aantallen positief gereageerd op de aan hen via een nieuw aansluitingscontract van de Stichting Lira ter vrije keus aangeboden gelegenheid om hun zogenoemde 'digitale rechten' aan Lira over te dragen. Via hetzelfde nieuwe aansluitingscontract zijn zij gehouden voor bepaalde rechten op niet exclusieve basis last en volmacht te verlenen ten behoeve van de collectieve uitoefening van deze rechten. Dat laatste wil zeggen: van aangesloten auteurs heeft Lira een bevoegdheid gekregen namens de auteur toestemming te verlenen tot bepaalde collectieve exploitaties, terwijl ook de auteur zelf kan besluiten die toestemming te geven.

De praktijk bewijst dat collectieve rechtenverlening alleen dan voorspoedig kan worden uitgevoerd als er overeenstemming bestaat tussen verschillende rechthebbenden en hun rechten beherende organisaties en betrokken vakorganisaties, in dit geval tussen (organisaties van) auteurs en uitgevers. Voorbeelden van samenwerking zijn de paritair bestuurde stichtingen Reprorecht en Leenrecht, waar de samenwerking is vastgelegd in repartitiereglementen. Ook voor de definiëring van wat als collectieve rechtenverlening kan worden beschouwd, is onderlinge overeenstemming onontbeerlijk.

Lira richt zich als auteursrechtorganisatie op collectieve rechtenverlening in collectief geëxploiteerde projecten en laat de exploitatie voorzover deze individueel kan worden uitgeoefend, graag aan de uitgever en auteur over. De uitgever zal de exploitatie ter hand nemen op grond van een overeenkomst met de auteur in kwestie, terwijl Lira optreedt wanneer een collectieve regeling kan worden getroffen en collectief vergoedingen voor auteurs worden geïncasseerd op grond van collectieve rechtenverlening, respectievelijk collectieve vrijwaring.

Definitie individuele rechtenverlening

Onder individuele rechtenverlening wordt in deze samenwerkingsovereenkomst verstaan: contracten tussen een gebruiker en een uitgever die mede namens de auteur afspraken maakt over de voorwaarden van het gebruik en exploitatie van het uitgegeven werk, met, voor zover relevant, toepassing van de voorwaarden vastgelegd in modelovereenkomsten zoals overeengekomen tussen de betrokken uitgeversorganisatie en de betrokken beroepsorganisatie van auteurs.

Definitie collectieve rechtenverlening

Onder collectieve rechtenverlening wordt in deze samenwerkingsovereenkomst verstaan: een in overleg met het Nederlands Uitgeversverbond, of met de betrokken Groep uitgevers of met de betrokken individuele uitgever(s) tot stand gekomen rechtenverlening met betrekking tot uitgegeven werken tussen een gebruiker of een groep gebruikers en Lira namens in beginsel alle of een groot deel van de betrokken of aangesloten auteurs.

Huidige voorbeelden van collectieve rechtenverlening zijn: (digitaliserings )projecten in de culturele erfgoedsfeer, zoals het project Databank Digitale Dagbladen, een overeenkomst met de Koninklijke Bibliotheek om voor 1996 verschenen dagbladen te digitaliseren en beschikbaar te stellen waarbij Lira de bijdragen van auteurs en freelance-journalisten afdekt.

Ook de collectieve schadevergoedingsclaim, zoals recent ten overstaan van het Google Book Search-project aan de orde is geweest, moet als vorm van collectieve rechtenverlening beschouwd worden.

Al van heel wat jaren terug dateert de LiteROM-regeling, een collectieve regeling voor de digitalisering en beschikbaarstelling van een grote verzameling recensies en artikelen over Nederlandstalige literatuur, uitgevoerd door Lira en PRO.

Evenzeer vallen digitaliseringprojecten van archieven van dagblad en tijdschriftuitgevers waarbij o.a. een beroep wordt gedaan op Lira voor de vertegenwoordiging en verdeling van auteursrechtelijke vergoedingen van de auteurs.

In de nabije toekomst kan eveneens worden gedacht aan mogelijke collectieve regelingen voor tijdelijke terbeschikkingstelling van gedigitaliseerde werken door bibliotheken (analoog aan de leenrechtregeling).

Evenzeer gaat het daarbij om collectieve regelingen voor het openbaar maken van werken van auteurs door exploitanten alsmede voor aanverwante rechten, anders dan de huidige regelingen met kabelexploitanten.

Overeenkomst

Lira en het Nederlands Uitgeversverbond zijn overeengekomen dat Lira zich in de regel beperkt tot collectieve toepassing van aan haar overgedragen zogeheten digitale rechten (zie aansluitingscontract onder III a tot en met d). Een soortgelijke beperking ondergaat de niet exclusieve last en volmacht als bedoeld in artikel II a inzake de uitzending van audio( visuele) werken gebaseerd op uitgegeven werken. Evenzo de niet-exclusieve last en volmacht als bedoeld in artikel II b.

Lira en het Nederlands Uitgeversverbond c.q. de betrokken Groep uitgevers of de betrokken individuele uitgever(s) zullen, wanneer LIRA aangeeft dat een bepaalde vorm van gebruik zich bij uitstek leent voor Collectieve rechtenverlening, in overleg treden over de vraag of Collectieve rechtenregeling voor die vorm(en) van gebruik de voorkeur heeft boven Individuele rechtenverlening en zo ja op welke wijze de uitvoering het beste plaats kan hebben. Het overleg zal plaatsvinden in de geest van samenwerking en met oog voor de wederzijdse belangen bij de exploitatie van de werken.

Procedure bij geschil

Mocht een geschil ontstaan over de vraag of een vorm van gebruik zich beter leent voor Collectieve rechtenverlening, dan zullen partijen deze vraag kunnen voorleggen aan het bestuur van de stichting Auteursrechtbelangen met het verzoek om bemiddeling. De stichting Auteursrechtbelangen kan, afhankelijk van de mate van escalatie van het conflict, een onafhankelijke bemiddelaar verzoeken partijen te begeleiden in het vinden van een oplossing.

Voorts is afgesproken dat Lira en het NUV periodiek overleg zullen gaan voeren over ontwikkelingen in de markt, digitaliseringvraagstukken en verdere samenwerking.

Lira zal voormelde beperking van de artikelen II en III van het Aansluitingscontract in alle uitingen over de werkingssfeer van het aansluitingscontract vermelden, alsmede schriftelijk meedelen aan de auteurs die deze rechten reeds hebben overgedragen c.q de last en volmacht hebben verleend. Aangesloten auteurs die het aangaat, zullen binnenkort een brief van Lira ontvangen waarin een en ander nog eens wordt toegelicht. Met andere woorden en heel kort: in die brief zal staan dat Lira zich richt op collectieve rechtenverlening, terwijl de uitgever opereert op basis van individuele rechtenverlening.

Het Nederlands Uitgeversverbond zal bevorderen dat de uitgevers de auteurs adviseren zich bij LIRA aan te sluiten.

Individuele exploitatie

Het uitgangspunt bij de gemaakte afspraken is dat de auteur en de vertaler, als zij dat willen, aan de uitgever een exclusieve licentie verlenen om hun werk als e book te exploiteren tegen een gangbaar gebleken vergoedingsregeling. Onderzoek over 2009 heeft opgeleverd dat een gangbare royalty voor de uitgave van e books voor zowel nieuwe titels als her-exploitaties zich schijnt te bewegen tussen de 15% en 20% van de netto opbrengst voor de uitgever. Voor vertalers ligt de gangbare royalty tussen de 2% en de 4% van de netto opbrengst voor de uitgever, afhankelijk van de hoeveelheid verkochte exemplaren.

Hoe als individueel auteur contractueel om te gaan met e-books is vastgelegd in de vorm van een addendum bij de bestaande modelcontracten voor de uitgave van oorspronkelijk literair werk en vertaald literair werk. Zowel de modelcontracten als het addendum zijn te vinden op www.vvl.nl.

Genoemd addendum geldt voor de periode van niet langer dan een jaar, omdat het landschap van het e-book en de digitale leesmogelijkheden sterk aan verandering onderhevig zijn. Gedurende de looptijd van het addendum zullen auteurs, vertegenwoordigd door de VvL, verder met de uitgevers onderhandelen over de herziening van de modelcontracten waarbij ook nieuwe inzichten ten aanzien van het e book zullen worden betrokken.