‘AI wordt gekozen om financiële redenen, niet vanwege de kwaliteit’
Hoe bedreigend is AI voor ondertitelaars? We vragen het aan Esther Daams, sinds vijf jaar voorzitter van de sectie Ondertitelaars bij de Auteursbond. ‘Sommige ondertitelbureaus vragen medewerkers om machinevertalingen te redigeren — tegen de helft van hun normale tarief. Er zijn mensen die dat doen omdat ze anders helemaal geen werk meer hebben.’
Op het LinkedIn-profiel van Esther Daams staat: Kicking ChatGPT’s ass on a daily basis. Een uitspraak die veel zegt over haar visie op de AI ontwikkelingen. In 2022 werd ze al geïnterviewd door Trouw over de dalende tarieven voor ondertitelaars. Het vak werd hierdoor al bedreigd, de laatste twee jaar is AI daarbij gekomen.
Zag je de opkomst van AI meteen als een bedreiging voor het vak?
‘Niet direct. In het begin had ik nog de illusie dat mensen kwaliteit zouden blijven waarderen. Toen ik de eerste AI-gegenereerde ondertitels zag, schrok ik van de beroerde kwaliteit. Ik dacht: wie wil dit nou? Maar daarin heb ik me vergist. AI wordt gekozen om financiële redenen, niet vanwege de kwaliteit. Wat opvalt is dat veel streamingdiensten Engelstalig zijn en geen ondertiteltraditie kennen. Doordat ze geen ervaring met goede ondertitels hebben, kiezen streamingdiensten eerder voor AI. In Nederland en Scandinavië zijn we juist experts op dit gebied.’
Wat maakt ondertitelen typisch mensenwerk?
‘Een goede ondertiteling vangt de essentie van wat er wordt gezegd, in een toon die past bij hoe Nederlanders zouden reageren. Machines vertalen te letterlijk, begrijpen geen ironie of sarcasme, en houden geen rekening met leessnelheid. Daardoor geven ze vaak te veel informatie in te weinig tijd. Als kijker krijg je dan een gejaagd gevoel.’
Kan AI ook helpen bij je werk?
‘Voor mij niet. Sommige ondertitelbureaus vragen medewerkers om AI-vertalingen te redigeren — tegen de helft van hun normale tarief. Er zijn mensen die dat doen omdat ze anders helemaal geen werk meer hebben. Soms mag je dan alleen het begin, het midden en het eind controleren, maar moet je wel je naam eronder zetten, zodat het lijkt alsof het hele werk door een ondertitelaar is gedaan. Dat is misleiding.’
Wat doet de sectie Ondertitelaars om het beroep te beschermen?
‘We willen vooral collectief optreden, samen met vertalers en journalisten. Want ook zij zullen hiermee te maken krijgen. Samen staan we sterker.’
Welke acties zijn er al ondernomen?
‘We hebben de Instagram- en Facebookpagina Bijzondertitels, waarop we slechte machinevertalingen laten zien om bewustwording te creëren. We roepen mensen ook op om fouten te melden bij streamingdiensten — daar zijn ze soms nog gevoelig voor.
Je betaalt voor zo’n dienst, dan mag je kwaliteit verwachten. Bij Pathé Thuis kun je bijvoorbeeld je geld terugvragen. Al zie je wel dat klachten tegenwoordig vaak door chatbots worden afgehandeld, dus de vraag is hoe effectief het nog is.’
Moet er ook iets veranderen in de wet- en regelgeving?‘
Zeker. Er zou transparantie moeten komen: als een vertaling door een machine is gegenereerd, moet dat erbij staan. En er mag niet zomaar de naam van een professionele ondertitelaar onder, als die slechts delen heeft aangepast.’
Wat kun je als individuele ondertitelaar doen?
‘Het is begrijpelijk dat veel collega’s helemaal zijn afgehaakt of voor een lagere prijs via bureaus blijven werken, gewoon om nog iets te verdienen. Maar sluit je in ieder geval aan bij de Auteursbond. Alleen samen kunnen we invloed uitoefenen.’
‘Mensen moeten zich realiseren dat kwaliteit geld kost. In Nederland is de laaggeletterdheid hoog, en ondertitels zijn de meest gelezen teksten’
Wat moet er nog meer gebeuren?
‘Mensen moeten zich realiseren dat kwaliteit geld kost. In Nederland is de laaggeletterdheid hoog, en ondertitels zijn de meest gelezen teksten. Vooral voor kinderen die leren lezen is het cruciaal dat ze geen rommel voorgeschoteld krijgen. De beste ondertitels zijn die waarvan je na afloop denkt: ‘Waren die er eigenlijk wel?’. Dan heb je alles meegekregen zonder dat het opviel — dat is vakmanschap.’
Hoe zie je de toekomst?
‘Er lijkt een kleine kentering gaande: sommige mensen beginnen te beseffen dat de kwaliteit tekortschiet. Een keer vroeg een bureau me expliciet om niet met AI te werken — dat is een goed teken. Er wordt vaak geroepen dat AI steeds beter wordt, maar op dit moment is op dit moment is het een kwalitatief armoedig product. Je koopt toch ook geen krakkemikkige auto omdat die in de toekomst misschien beter wordt?’
In een reeks thematische interviews onderzoekt Lira Nieuws de effecten van AI op schrijvers.
Dorine van der Wind
De links voor de mensen die willen klagen over de slechte kwaliteit van ondertitels.
NPO: https://npo.nl/service/contact-service
Netflix: In de app of op je pc kun je klikken op het vlaggetje rechtsboven in beeld.
Zie ook: https://help.netflix.com/nl/node/104515
HBO Max: https://help.hbomax.com/nl/Feedback/index (of: klantenservice@hbomax.com)
Disney: https://help.disneyplus.com/nl-NL
Talpa: kijkersvragen@talpanetwork.com