Arbeidsmarktmonitor: journalisten tevreden met hun werk, niet met de tarieven

Freelance journalisten zijn meer gaan verdienen, maar het is moeilijker geworden om werk te vinden. Ze zijn ontevreden over de tarieven, maar tevreden over hun bestaan als zelfstandige. De NVJ Arbeidsmarkt-monitor 2024 geeft een gemengd beeld van recente ontwikkelingen voor Nederlandse journalisten. Het rapport werd op 15 januari 2025 in Nieuwspoort in Den Haag gepresenteerd.

V.l.n.r.: Nick Kivits, Mark Deuze, Corine de Vries en Thomas Bruning | Beeld: Wilmar Dik, Reclamebeeld.nl

‘In 2022 verdienden freelance journalisten gemiddeld 32.000 euro per jaar. In 2023 steeg dit gemiddelde belastbare jaarinkomen naar 39.650 euro. Heb je nog andere vragen?’ Aan het woord is niet NVJ-voorzitter Folkert Jensma in zijn opening, maar de Arbeidsmarktmonitor-chatbot. Wie de chatbot iets vraagt over het onderzoek wordt direct van een antwoord voorzien. Maar, zo waarschuwt arbeidsmarktonderzoeker en auteur van de Arbeidsmarktmonitor 2024 Nick Kivits: ‘Neem niet meteen genoegen met het eerste antwoord.’ De chatbot is leuk, maar het 50 pagina’s tellende volledige rapport blijft nodig. Zo vind je er een nuancering van de genoemde inkomstenstijging: freelance journalisten halen ongeveer een derde deel van hun inkomen van buiten de journalistiek, en dat deel is gestegen.

‘Het gaat niet alleen om prijswinnende onderzoeksjournalistiek’

Moeilijk
Kivits licht alle cijfers toe. Zo telt Nederland rond 18.500 journalisten, waarvan ongeveer 6.700 freelancers (fotojournalisten zijn hierbij inbegrepen). Jonge freelance journalisten zijn meestal vrouwen, oude meestal mannen. In een jaar tijd is het aantal werkzoekende journalisten met bijna tien procent gestegen. De baankansen in de journalistiek daalden ruwweg naar het niveau van vóór corona: in de coronaperiode was er tijdelijk makkelijker aan een baan te komen. ‘We gaan terug naar hoe het was, en het was moeilijk op de arbeidsmarkt’, aldus Kivits.

Het aantal freelance journalisten daalt sinds 2023 en blijft naar verwachting dalen door aangekondigde strengere regelgeving rond schijnzelfstandigheid. Over de tarieven zijn freelance journalisten het minst tevreden, toch zegt 83% van hen tevreden of zeer tevreden te zijn over het zelfstandigenbestaan. ‘Werken als freelancer betekent […] veel uren maken voor relatief weinig geld,’ aldus het rapport. Daar staat een hoge waardering voor de vrijheid als freelancer tegenover.

Jonge freelance journalisten zijn meestal vrouwen, oude meestal mannen

Realistisch
In een afsluitend panelgesprek bespraken Nick Kivits, Mark Deuze (hoogleraar Mediastudies), Corine de Vries (voorzitter Genootschap van Hoofdredacteuren) en Thomas Bruning (algemeen secretaris NVJ) het dilemma tussen passie en zekerheid voor journalisten, de gevolgen van minder freelancers voor de journalistiek en nut en noodzaak van journalistieke opleidingen. Deuze wil waken voor een te romantisch beeld van het beroep journalist: het gaat niet alleen om prijswinnende onderzoeksjournalistiek. Een realistischer beeld, dat journalistiek niet samenvalt met romantiek, kan bijdragen aan meer werktevredenheid en minder uitval van jonge journalisten. Een verschuiving van freelance naar loondienst vindt het panel niet per se problematisch. Maar minder freelance moet volgens Bruning niet leiden tot meer payroll- en uitzendconstructies: ‘Dan is er geen vrijheid én geen zekerheid.’

Niet zomaar
Iets minder dan de helft van alle journalisten heeft een journalistieke opleiding afgerond. Omgekeerd gaan veel afgestudeerde ‘journalisten’ niet in de journalistiek werken, of verlaten zij het vak snel. Is een journalistiek diploma overbodig? Zo ver wil het panel niet gaan. ‘Journalistiek is ook een ambacht, je kunt het niet zomaar,’ aldus De Vries. Deuze is positief over de kwaliteit van journalistieke opleidingen. Maar originele invalshoeken worden niet altijd gewaardeerd en leveren zelfs onvoldoendes op. Het zou winst zijn als opleidingen journalisten wat minder in dezelfde mal zouden gieten.

De NVJ Arbeidsmarktmonitor 2024 is mede mogelijk gemaakt door Stichting Lira Fonds.

Jasper Laros