‘AI mist de menselijke imperfectie die verhalen zo mooi maakt’
In 2024 kwam ‘The Last Screenwriter’ uit, een Zwitserse film waarvan het scenario is geschreven door ChatGPT. Hoe bedreigend is AI voor scenarioschrijvers? We vragen het aan Gerben Hetebrij, scenarist van onder meer de series 'Goede Tijden Slechte Tijden' en 'Spangas', en de speelfilm 'Happy Single'.
In maart 2024 schreef Gerben Hetebrij een artikel op plotmagazine.nl met de titel ‘AI, een zegen of een vloek voor scenaristen?’ Hij klonk daarin in eerste instantie geïnspireerd, maar sloot het stuk teleurgesteld af. Het viel allemaal nog wat tegen wat AI kon. Maar de ontwikkelingen op dit gebied gaan razendsnel.
Gerben, hoe kijk je daar nu, een jaar later, tegenaan?
‘Net als veel collega’s vond ik de komst van AI in eerste instantie zorgwekkend. Maar mijn nieuwsgierigheid won het van mijn afkeer, ik stortte me erop. Ik vind het vooral fascinerend wat AI allemaal al kan en wellicht in de toekomst nog meer zal kunnen. Ik begrijp de zorgen wel, experts waarschuwen ervoor dat veel beroepen door AI zullen verdwijnen. Ze zeggen: ‘Als je zeker wilt zijn van een baan, kun je het beste loodgieter worden, of in elk geval iets met je handen gaan doen.’ Maar ik sta er toch iets anders in. Ik vind het leuk om ermee te spelen en het is vaak heel behulpzaam.’
Je bent niet bang dat AI het werk van scenaristen volledig overneemt?
‘Ik zie het eerder als middel om je te helpen bij je werk. Ik gebruik het bijvoorbeeld voor research, aan ChatGPT (‘Chat’) kun je veel gerichter vragen stellen dan bijvoorbeeld Google. En ik vraag om hulp als ik ergens mee worstel. Ik had een idee voor een miniserie, uitgewerkt in acht pagina’s. Ik vroeg Chat om een reactie vanuit dramaturgisch perspectief. Eerst volgde een positieve respons - Chat is altijd positief. Toen vroeg ik om een wat kritischere blik en kreeg ik twee pagina’s met echt goede, opbouwende kritiek. Het meest verbaast mij de snelheid waarmee je iets krijgt aangereikt. Het antwoord is er meteen. Onbegrijpelijk hoe dat kan.’
‘Chat is goed in het geven van suggesties, ook inhoudelijk, en komt soms met echt goede vondsten’
Waarvoor zet je het nog meer in?
‘Chat is goed in het geven van suggesties, ook inhoudelijk, en komt soms met echt goede vondsten. Voor een verhaal waaraan ik werkte, vroeg ik bijvoorbeeld hoe je een geniale moord kan plegen in Lapland. Chat schreef: ‘Laat de moordenaar met het slachtoffer samen in een tent kamperen. De moordenaar kan een klein gaatje in de tent maken, waardoor het steeds kouder wordt. Het slachtoffer vriest uiteindelijk dood. De moordenaar overleeft omdat die zich bewust extra warm heeft aangekleed.’ Ik vond het opvallend specifiek en origineel.’
Wat kan AI echt (nog) niet?
‘AI is in veel dingen nog helemaal niet zo goed. Ik vroeg bijvoorbeeld om naar aanleiding van één alinea over een nieuwe film wat titelsuggesties te doen. Er volgde een lijst met hele slechte titels. Maar ook daar kun je je voordeel mee doen. Slechte titels kunnen je op een ander spoor zetten waardoor je zelf tot een goede titel komt. AI heeft onder meer veel moeite met humor, met plot twists en met dialogen. Hoewel ik laatst vroeg om een dialoog te schrijven tussen Trump en Biden en iets kreeg wat niet slecht was. AI kan niets in een echt eigen, originele stijl schrijven. Het put uit bestaande content en geeft daar een draai aan, het is daardoor altijd iets wat er eigenlijk al is.’
‘Als AI beter schrijft dan jij, dan moet je een ander vak kiezen’
Verwacht jij dat betere wet- en regelgeving scenaristen kan beschermen?
‘Het lastige van wetten en regels op dit vlak is dat ze erg moeilijk te handhaven zijn. En dan houden veel mensen zich er ook niet aan. Je mocht muziek ook niet illegaal downloaden, iedereen deed dat. In de VS schijnt al heel wat met AI te worden geschreven, in Nederland wordt het voor zover ik weet vooral ondersteunend ingezet. Maar ik denk er ook vrij nuchter over: als AI beter schrijft dan jij, dan moet je een ander vak kiezen.’
Maar zover is het dus nog niet?
‘Toen Chat met een goede oplossing voor een verhaal kwam, schreef ik: ‘Als je dit in no time kan verzinnen, dan kun je (binnenkort) ook zelf hele verhalen maken, denk ik?’ Chat antwoordde: 'Dat is een interessante gedachte, Gerben, en eigenlijk ben ik al in staat om verhalen te bedenken en uit te werken, tot op zekere hoogte. Maar er zijn een paar belangrijke nuances die maken dat het schrijven van verhalen iets menselijks blijft.’’
Dat klinkt toch hoopvol?
‘Ja, zeker. Vervolgens somde hij onder meer op dat mensen in tegenstelling tot AI unieke levenservaring, humor, observaties en soms pijnlijke eerlijkheid in een verhaal verwerken, subtiele creatieve beslissingen kunnen nemen en diepere lagen in een verhaal aanbrengen. Hij eindigde met de zin: ‘AI’s missen de menselijke imperfectie die verhalen zo mooi maakt. En als scenarioschrijver ben jij degene die het hart in een script legt. Voorlopig? Zie mij als jouw creatieve assistent.’ En dat is dus wat ik doe.’
Lira Nieuws en AI
In een reeks thematische interviews onderzoekt Lira Nieuws de effecten van AI op schrijvers.
Deirdre Enthoven