Stichting Rechtshulp Auteurs

In 1990 richtte de Stichting Lira samen met de Vereniging van Letterkundigen (inmiddels Auteursbond) de Stichting Rechtshulp Auteurs op. Het doel was ‘financiële ondersteuning te bieden aan schrijvers en vertalers die bijstand of bemiddeling van juridische of boekhoudkundige aard behoeven in conflicten die verband houden met hun auteurschap’.

Wie Lira-aangeslotene of lid van de Auteursbond is, kan een beroep op de SRA doen. Een eerste advies wordt tot €1.250 geheel vergoed. Is daarna nog verdere bemiddeling nodig en besluit het SRA-bestuur deze te vergoeden, dan wordt een eigen bijdrage van 5% in de (meestal: advocaat-) kosten gevraagd. Lira-aangeslotenen die geen lid van de Auteursbond zijn, betalen naast deze 5% een eenmalige eigen bijdrage van €250.

Vloeit uit een juridische actie of bereikte schikking een opbrengst van meer dan €4.500 voort, dan geldt een aanvullende eigen bijdrage van 10% van dat meerdere, tot maximaal de steun die de SRA heeft verleend.

Algemeen belang
Voorwaarde voor rechtshulp is onder meer dat de uitkomst van de procedure in beginsel van belang is voor de hele beroepsgroep waartoe de aanvrager behoort, bij de toekenning als volgt uitgedrukt: ‘Wij waarderen het dat u wilt opkomen voor uw auteursrechten. Onze steun wordt mede ingegeven door de verwachting dat uw actie bijdraagt aan een sterkere rechtspositie van uw beroepsgroep.’

De SRA wordt bekostigd door subsidie uit het Lirafonds. Deze bijdrage varieert per jaar, maar de juridische steun aan auteurs en vertalers beloopt niet zelden meer dan €100.000 in een jaar. Wel mag zonder overdrijving worden gesteld dat dit geld goed besteed is, want in verreweg de meeste gevallen waarin de SRA om steun wordt gevraagd, loopt het geschil voor de betrokkene ten slotte gunstig af.

Persoonlijk belang
Behalve het belang voor de beroepsgroep wordt ook het financiële belang van de aanvrager zelf meegewogen. Waarmee niet gezegd is dat de SRA beducht is om kosten te maken. Auteurs en vertalers zijn immers in het krachtenveld met uitgevers, producenten, omroepen, instellingen vaak de onderliggende partij, die zich moeilijk kan veroorloven zelf ‘zijn recht te halen’. Een kwaadwillende wederpartij die zich van deze scheve verhouding bewust is, speculeert maar al te graag op de vermeende zwakte van de ander.

Waarom zou je een schrijver of vertaler geven wat hem toekomt als deze zich voor een relatief gering bedrag of belang toch niet kan veroorloven juridische bijstand in te roepen? In zo’n geval is het een uitkomst dat de SRA zich nu juist wel kan veroorloven ‘principieel’ te zijn. Bovendien – zo is de gedachte achter steun in geschillen over een relatief gering belang – heeft de SRA een afschrikwekkende of zo u wilt ‘normerende’ uitwerking op potentiële zondaars.

Professioneel geschil
Het kernbegrip voor aanvragen bij de SRA is als gezegd een ‘professioneel geschil’, oftewel een conflict als auteur (en niet in een andere hoedanigheid) met een wederpartij. De SRA geeft geen adviezen over het sluiten van contracten – dat is het werkterrein van de beroepsverenigingen als Auteursbond en NVJ. De SRA ondersteunt ook geen geschillen die al oud zijn of waarbij de auteur zelf al een advocaat heeft betrokken, of geschillen die niet of alleen heel indirect met het auteurschap te maken hebben.

Het SRA-bestuur vergadert zo nodig maandelijks om aan de hand van het reglement de aanvragen te beoordelen. Het bestuur bestaat uit leden namens Lira en namens de Auteursbond. Het SRA-reglement is te raadplegen op de website van de Auteursbond. Bij een positief besluit wordt de aanvrager meestal doorverwezen naar een van de advocaten met wie de stichting langdurig relaties onderhoudt.

Concreet
Tot slot nog enkele concrete cijfers, als voorbeeld uit het jaar 2023:

• 8 zaken uit eerdere jaren lopen nog bij aanvang van 2023;
• 17 aanvragen om steun:
• 10 nieuwe zaken (waarvan 2 spoedzaken):
• voor een eerste advies doorverwezen naar een advocaat: 8
• afgewezen: 2
• 7 verzoeken om vervolgsteun (waarvan 4x spoed) in 4 verschillende zaken:
• alle toegewezen
• 7 bestuursvergaderingen om de ontwikkelingen in lopende zaken te bespreken en te besluiten over de aanvragen.

Rien Verhoef