Auteursrecht verdient alle aandacht

Turks Fruit is de succesvolste film in onze filmgeschiedenis en betekende voor Monique van de Ven haar doorbraak als actrice. Maar rijk is ze er niet van geworden, vertelde ze tijdens de bijeenkomst van Platform Makers. Samen met hen zet zij zich in om die auteursrechten nu eindelijk eens beter te regelen.

Britt van Uem, Eric Brinkhorst en Monique van de Ven (vlnr) | Foto: Harmen de Jong

In Nieuwspoort in Den Haag presenteerde Platform Makers op 10 oktober 2019 twee korte animatiefilms en het boekje De waarde van het Auteursrecht. Daarnaast lanceerde het Platform Makers de webpagina www.auteursrechtuitleg.nl waar op een heldere manier de ingewikkelde materie van het auteurs- en naburig recht wordt uitgelegd.

Platformvoorzitter Erwin Angad-Gaur overhandigde beide uitgaven aan Barbera Wolfensberger, directeur-generaal Cultuur en Media bij het Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. ‘Voor een gezonde culturele en creatieve sector moeten we het makerschap aantrekkelijk houden door eerlijke contracten. Vooral voor jonge en beginnende makers is voorlichting hierover heel belangrijk. En daar zijn deze toegankelijke en heldere filmpjes geknípt voor. Alleen voorlichting is natuurlijk niet genoeg. Ook opdrachtgevers moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Zij moeten de makers een eerlijke vergoeding betalen als ze hun werk willen gebruiken’, aldus Barbera Wolfensberger.
Ze zei te hopen dat er een cultuuromslag gaat plaatsvinden waarin het normaal is dat ook de makers een billijke vergoeding krijgen. Volgens haar worden de eerste stappen daarvoor gezet: ‘De bal rolt al’, signaleert ze.

Een kwestie van politieke wil
Het debat dat vervolgens gevoerd werd, maakt echter duidelijk dat er nog een hoop moet gebeuren. Voordat Barbera Wolfensberger de zaal verlaat, vertelt Monique van de Ven haar en de zaal over de Deense overheid, die flink in de nationale filmindustrie heeft geïnvesteerd, met grote internationale successen tot gevolg. ‘In Nederland krijgen we vaak te horen dat we een te klein taalgebied hebben. In Denemarken wonen maar 5 miljoen mensen en daar krijgen ze het wel voor elkaar. Het is een kwestie van politieke wil.’

Regisseur Esmé Lammers toonde aan de hand van een taartdiagram aan hoe de opbrengsten van haar film Soof 2 verdeeld zijn. Er kwamen 900 duizend bezoekers op af die samen bijna acht miljoen euro in het laatje brachten. Daarvan streken de bioscopen en distributeurs 87 procent op. De regisseur kreeg 0,57 procent en voor scenarioschrijver Antoinette Beumer bleef er nog 0,47 procent over. ‘De bioscopen maken vast heel veel kosten, maar die verdeling moet toch echt eerlijker kunnen’, constateert Lammers. Als Soof 2 een boek of een musical was geweest, hadden we op 5 tot 10 procent kunnen rekenen.’

Voor een gezonde culturele sector moeten we het makerschap aantrekkelijk houden door eerlijke contracten

Niet rijk
Monique van de Ven kreeg na haar honorarium nooit meer een cent voor de verspreiding via video of dvd, en ook voor herhalingen op tv krijgt ze niets betaald. ‘Inmiddels is daar meer oog voor, maar echt goed geregeld is het natuurlijk nog lang niet’, zegt de actrice. ‘Ik kan leven van mijn werk als actrice, maar rijk ben ik er nooit van geworden.’
Zij bekent dat ze er in haar carrière te weinig mee bezig is geweest. ‘Als creatieve maker ben je er ook niet voor opgeleid om je te verdiepen in financiële en juridische details.’

Breekijzer
Hoe moeilijk dat is, merkte freelance journalist Britt van Uem. Zij spande net als freelance fotograaf Ruud Rogier een proces aan tegen De Persgroep (nu DPG Media) met als eis een fatsoenlijke beloning voor hun werk. Tijdens het debat in Nieuwspoort vertelde ze dat ze door die rechtszaak geen enkele opdracht meer krijgt. 

En dat is precies de angst die de meeste freelancers tegenhoudt om een vuist te maken tegen die grote mediabedrijven, producenten of uitgeverijen. Dat geldt ook voor discussieleider en professioneel interviewer Frénk van der Linden. Hij noemt zichzelf ‘een slappe zak’, omdat ook hij akkoord is gegaan met lagere tarieven, maar ook voor hem geldt: voor jou tien anderen. ‘Als ik een uurtarief van 60 euro ga rekenen, vlieg ik er bij alle media uit.’ Maar is dat dan een excuus om dan maar helemaal niets te doen?, luidt de retorische vraag vanuit het publiek.
Fotojournalist Eric Brinkhorst meent dat als de makers samen optrekken, ze wel degelijk een vuist kunnen maken tegen de grote mediabedrijven. ‘De stakingsactie van de persfotografen op 25 januari 2019 was een groot succes’, zegt hij en hij verwacht meer acties.

Maar Brinkhorst brengt ook optimistisch nieuws. Hij is in gesprek met een opdrachtgever over een faire beloning voor freelance medewerkers. Zodra die deal rond is, zal hij die naar buiten brengen. ‘Hopelijk werkt dat dan als een breekijzer om ook bij de andere uitgeverijen normale tarieven te kunnen eisen’ hoopt Frénk van der Linden.

Modaal salaris
Martijn David, woordvoerder namens de algemene uitgeverijen in Nederland, breekt een lans voor de producenten. ‘Het is niet altijd onwil dat er weinig betaald wordt’, stelt hij. ‘Veel branches hebben het moeilijk, de boekenbranche niet in de laatste plaats. Er zijn ruim twintigduizend auteurs, vertalers en makers actief. Stel dat je die allemaal een modaal salaris wilt geven van zo’n 50 duizend per jaar. Dat verdien je niet terug met boeken die voor 22 euro per stuk in de boekhandel liggen.’

De creatieve industrie zorgt voor 7,4 procent van de werkgelegenheid in Nederland. Dat is meer dan de bouw

De markt lost het niet voor iedereen op, concludeert dus ook Martijn David. ‘Daarom is er een rol voor de overheid weggelegd. Die gaat over de cultuurpolitiek, daarmee kun je de hele sector een boost geven.’

Verstoffen
Tijd dus om de twee aanwezige Kamerleden aan het woord te laten. Volgens Peter Kwint (SP) kan de overheid inderdaad meer doen, maar ligt het probleem momenteel niet zozeer bij OC&W, maar bij het ministerie van EZK. ‘Die houdt alle collectieve onderhandelingen of tariefafspraken tegen met een beroep op de vrije marktwerking. Het verzoek van de NVJ om adviestarieven te mogen geven ligt daar al anderhalf jaar te verstoffen. Waarom duurt dat zo lang?’

Niels van den Berge spreekt namens Groen Links als hij stelt dat het huidige auteursrecht niet aansluit bij de digitale werkelijkheid. ‘We zouden grootmachten als Google en Facebook moeten verplichten een deel van hun advertentie-inkomsten in een fonds te storten, waar de makers uit betaald worden.’

Belangrijker dan de bouw
De discussie over een faire beloning en respect voor auteursrechten is complex. Het Platform Makers levert een flinke bijdrage, niet alleen door de taaie materie toegankelijk te presenteren, maar ook door te blijven lobbyen bij overheid en andere belanghebbenden. Want uiteindelijk zijn de makers de benzine van de culturele sector. En het auteursrecht zorgt ervoor dat zij de motor draaiende kunnende houden.
De voorzitter van Platform Makers, Erwin Angad-Gaur merkt dat het onderwerp auteursrecht vaak onbekend is bij beleidsmakers. Dat is onterecht, betoogt hij, al was het alleen al om het feit dat de sectoren waar het auteursrecht relevant is – de creatieve industrie dus – verantwoordelijk is voor 6 procent van het Nederlandse bruto binnenlands product en 7,4 procent van de werkgelegenheid. Daarmee is de sector voor onze economie belangrijker dan bijvoorbeeld de bouw. ‘Maar de auteurs en artiesten op wiens werk de sector gebouwd is verdienen volgens elk onderzoek bijzonder slecht. Ze profiteren nauwelijks mee en moeten al te vaak al hun rechten overdragen aan exploitanten. Dat moet en kan beter.’

Linda Huijsmans

De beide animatiefilms van Platform Makers zijn hier te zien. 
Het boekje De waarde van het Auteursrecht is te downloaden via deze link. 
Hier vind je de speech van Platform-voorzitter Erwin Angaud-Gaur