Eenpitters verenigt u!

De kloof tussen het gemiddelde jaarinkomen van journalisten in vast dienstverband (€ 60.000) en freelancers (€ 24.300) neemt toe. Dat is een van de uitkomsten van de Monitor Freelancers 2018 die op 20 juni 2019 tijdens een hoorzitting in Nieuwspoort gepresenteerd werd.

De resultaten van de Monitor Freelancers 2018 waren nog bedroevender dan in voorgaande jaren: per opdracht ontvangt een journalist 10 procent minder dan in 2015, bij fotografen bedraagt die inkomensderving zelfs 20 procent. Die verschralende inkomsten zijn geen autonome ontwikkeling, maar het gevolg van beleid. Bijvoorbeeld van de Persgroep (nu DPG Media) en het Mediahuis, samen goed voor 85 procent van de Nederlandse dagbladen. Zij ontzien zich niet om die marktmacht te gebruiken door te beknibbelen op honoraria, maar ook door exclusiviteit te eisen.

Lex dura
En bijvoorbeeld ook beleid van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) die er zorgvuldig voor waakt mediaconcerns te beschermen tegen eenpitters die tegenmacht trachtten te organiseren. Dat heet kartelvorming en dat mag niet. Al meer dan een decennium geleden stopte daarom bijvoorbeeld de NVJ met de publicatie van 'adviestarieven',  na een waarschuwing dat anders de organisatie en ook individuele bestuurders vervolgd zouden worden. De  boetes die dreigden liepen in de tonnen. Niets aan te doen, Lex dura - de wet is hard.

Interpretatie van de wet
Maar Klara Boonstra (hoogleraar internationaal arbeidsrecht en directeur van de Wiarda Beckman Stichting), legde tijdens de hoorzitting uit dat niet de wet, maar de interpretatie daarvan leidt tot de slaafse onmacht van schamel verdienende freelancers: als zelfstandigen in een onderneming zij-aan-zij werken met werknemers, dan mag ook voor hen collectief worden onderhandeld over minimumtarieven.

Dat kan worden afgeleid uit een uitspraak van het Europese Hof in een zaak die musici die als invallers in orkesten speelden ('remplaçanten') hadden aangespannen: Volgens Boonstra zou de ACM door die uitspraak uit 2014 zonder wetswijziging ook zelfstandige journalisten  kunnen toestaan dat zij collectief onderhandelen over hun honoraria. Zij achtte die kans niet uitgesloten: ‘Voor de eerste keer heb ik het gevoel dat er bij ACM aandacht is voor de belangen van freelancers.’

Het is absurd om te geloven dat het aan jezelf ligt dat je zo weinig verdient

Solidariteit
Om de ACM over de brug te helpen, riep Boonstra op tot, jawel: solidariteit! 'Om een beleidswijzing te bewerkstelligen is dat veel belangrijker dan het uitpluizen van wetteksten. Laat dat maar aan ons juristen over.'

Het toverwoord 'solidariteit' bleef ook bij andere sprekers als een mantra terugkomen en leidde tot strijdbaarheid in het bomvolle Nieuwspoortzaaltje. Eenpitters aller landen verenigt u! 'Het is absurd om te geloven dat het aan jezelf ligt als je weinig verdient!'

Het was inspirerend dat de 'Monitor Freelancers' dit jaar niet tot louter klaagzangen leidde. Wie weet gloort er werkelijk een nieuwe dageraad, al zette fotojournalist Freek van den Bergh de aanwezigen weer met de benen op de grond: ‘We zijn als freelancers moeilijk te organiseren. Als de ene fotograaf actievoert, gaat de andere er met de opdracht vandoor'.

Kees Schaepman