Meerderheid media-freelancers komt rond van eigen werk

60 procent van de zelfstandige makers verdient genoeg met zijn werk om rond te kunnen komen. Ook het belastbaar inkomen steeg wat. Toch blijven de tarieven dalen en wordt de onderhandelingsruimte steeds kleiner, blijkt uit de Monitor Freelancers en Media 2017.

 
Lodewijk Asscher bij de paneldiscussie in Nieuwspoort over het belang van het wettelijk regelen van collectief onderhandelen door zzp’ers. Foto: Hans Hordijk

Aan dat onderzoek, dat sinds 2014 jaarlijks plaatsvindt, deden dit jaar 875 zzp’ers mee die actief zijn in creatieve beroepen, waaronder (foto)journalisten, schrijvers en ontwerpers. Onderzoeker Henk Vinken van onderzoeksbureau Pyrrhula presenteerde de resultaten op 1 februari tijdens een hoorzitting in Nieuwspoort. Naar aanleiding hiervan werd ook een paneldiscussie gevoerd over de noodzaak om collectief onderhandelen door zzp’ers wettelijk te regelen. Rosa García López van de Nederlandse Vereniging voor Journalisten, NVJ, ziet een aantal lichtpuntjes vergeleken met de resultaten van vorig jaar.

‘Zestig procent van de freelancers kan rondkomen van zijn werk. Dat is 10 procent meer dan het jaar ervoor en dat is hoopgevend’, zegt ze. Ook positief is de stijging van het gemiddeld belastbaar inkomen. Dat ging met 8 procent omhoog, van € 21.000,- tot € 25.600,-. ‘We zijn aan het opkrabbelen, maar we zijn nog niet terug op het niveau van 2014. Toen was het belastbaar inkomen € 27.000,-.’

‘We zijn aan het opkrabbelen...’

Tarieven omlaag, inkomen iets omhoog
Ook de tarieven, die na 2014 begonnen te dalen, lijken in de loop van 2017 de weg omhoog weer voorzichtig te hebben gevonden. Het gemiddelde uurtarief van de ondervraagden ligt nu op € 58,- en dat was in 2014 nog € 59,-. De makers kregen vorig jaar 88 procent betaald van het bedrag dat ze in 2014 voor hetzelfde werk kregen.

Fotojournalisten hebben het nog veel moeilijker. Zij kregen in 2014 gemiddeld € 79,- per foto, inmiddels is dat gedaald tot € 51,-. Voor de schrijvende journalisten daalde de paginaprijs van 166 naar 147 euro. Uit het feit dat de tarieven dalen, maar de inkomsten toenemen, kan dus alleen maar geconcludeerd worden dat het aantal opdrachten toeneemt.

Zes op de tien freelancers onderhandelen over hergebruik van hun werk. Dat zijn er flink meer dan de veertig procent van een jaar eerder. Hetzelfde aantal onderhandelt over een eenmalige afkoop van de rechten. Helaas is slechts een kwart daarin ook succesvol. Dat wijst erop dat de grote partijen in de markt nog steeds aan het langste eind trekken. 

De Wet Auteurscontractenrecht moet ervoor zorgen dat de makers (meer) geld verdienen aan de exploitatie van hun werk. Twee derde van de ondervraagden blijkt die wet niet te kennen. Acht op de tien is ook niet op de hoogte van het bestaan van de Geschillencommissie, waar ze naar toe kunnen stappen als onderhandelingen onbevredigend verlopen.

Een derde zou wel graag een geschil willen voorleggen. García López: ‘Voor veel mensen is die stap blijkbaar toch nog te groot. We gaan ze daarom actief benaderen om ze daarbij te helpen.’

‘De verschillen tussen freelancers en hun collega’s in vaste dienst blijven erg groot’

Journalistiek heeft een prijs
Hoewel de cijfers weer voorzichtig de goede kant opgaan, blijven vooral de verschillen tussen freelancers en hun collega’s in vaste dienst erg groot. Gemiddeld werken zzp’ers 37 uur per week, maar worden ze slechts voor 22 uur betaald. En hoewel dat één uur meer is dan het jaar ervoor, blijft de kloof met mensen in vaste dienst veel te groot, stelt García López.

Om die kloof te dichten zijn collectieve afspraken noodzakelijk, is de overtuiging van de NVJ. ‘Alleen tariefafspraken bijvoorbeeld in de cao kan die kloof dichten. Minister Van Engelshoven van OC&W heeft toegezegd de mogelijkheid om collectief te onderhandelen over tarieven van zzp’ers bij wet te willen vastleggen.

Het onderzoek Monitor Freelancers en Media wordt sinds 2014 jaarlijks uitgevoerd in opdracht van de vakorganisaties NVJ, NVF, Auteursbond, DuPho, BNO en Kunstenbond DAMD en van de collectieve beheersorganisaties Lira en Pictoright.

Download hier het onderzoeksrapport Monitor Freelancers en Media 2017

Linda Huijsmans