informeert schrijvers, vertalers & journalisten

Veel auteurs denken van zichzelf dat ze aangesloten zijn bij Lira, terwijl dat niet het geval is. Ze ontvangen geld van Lira, maar daarmee zijn ze nog niet aangesloten. Als ze vervolgens een beroep doen op bijvoorbeeld de Stichting Rechtshulp Auteurs en hun aanvraag afgewezen zien worden omdat ze niet aangesloten zijn, kan dat pijnlijk aankomen.

Nieuwe tijden zorgen voor nieuwe manieren in de verspreiding van tv-uitzendingen en programma’s. Consumenten zullen ook via internet (en via internet op hun tv) naar dramaproducties kunnen kijken. Deze en andere programma’s waaraan Nederlandse auteurs hebben meegewerkt, zullen soms ook onder speciale voorwaarden via internet gedownload kunnen worden. Het is vooral op het terrein van de audiovisuele producties dat zich in een stevig tempo nieuwe ontwikkelingen aandienen, ontwikkelingen waarop de Stichting Lira ten behoeve van bij haar aangesloten auteurs, maar evenzeer ten behoeve van regelingen zoekende exploitanten en ongeduldig wachtende consumenten in moet spelen.

Eerst even terug in de geschiedenis. In het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw bestreden rechthebbenden en kabelexploitanten elkaar voor de rechter. De exploitanten van, zoals dat toen nog heette, centrale antenne-inrichtingen, waren van mening dat zij gebruik maakten van niets meer of minder dan een bundeling privé-antennes. Het enige dat zij in hun eigen optiek deden, was het ontvangen van signalen die toch al in de ether aanwezig waren en het doorgeven van die programma’s aan degenen die op hun centrale antenne waren aangesloten. Toestemming van rechthebbenden was naar hun mening dan ook niet nodig.

Individuele uitkomsten van de komende leenrechtrepartitie 2005 die tegen het eind van het jaar plaats zal vinden, vallen als altijd moeilijk te voorspellen, maar de vooruitzichten in collectieve zin zijn niet slecht. Voor de uitleningen die vooral schrijvers en vertalers aangaan, dus voor geschriften, geldt dat ook in 2005 het bij bibliotheken gefactureerde bedrag weer hoger is dan in voorgaande jaren. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de 4% stijging van het tarief per boekuitlening dat de Nederlandse openbare bibliotheken in 2005 aan de Stichting Leenrecht moeten betalen.

Zes jaar geleden, toen ik in dienst trad van Cedar, maakte ik kennis met GRIS. In het geheel niet gehinderd door enig kennis van informatietechnologie, laat staan door enige kennis van welke database dan ook, brak me al spoedig het koude zweet uit bij het lezen van het Handboek voor Mutaties, de handleiding voor het bedienen van het programma. Deze database pretendeerde alle werken van schrijvers en vertalers uit binnen- en buitenland die in Nederlandse openbare bibliotheken worden uitgeleend, vanaf 1997 bij te houden, inclusief de 16 à 17.000 titels die er elk jaar bijkomen, en die te koppelen aan een betalingssysteem. Onbegonnen of op zijn minst monnikenwerk, zo leek het.

Op 19 mei 2005 is voor de zevende keer de tweejaarlijkse LIRA Prijs voor scenarioschrijvers uitgereikt. Het genre was deze keer zeer ruim gedefinieerd, namelijk ´van docudrama tot politieke fictie’ en er kwamen 19 scenario´s voor in aanmerking.

Wie zou zich willen verdiepen in een boek dat ingaat op een nogal essentieel juridisch aspect van de praktijk van de schrijver, de vertaler en de uitgever? Ik zou zeggen: in elk geval de schrijver, de vertaler en de uitgever. Ik heb het altijd vreemd gevonden dat mensen uit hartstocht of belangstelling of profijtelijk gewin een beroep uitoefenen waarvan ze niet alles zouden willen weten.

Met ingang van 1 januari 2005 gelden enigszins andere regels voor het aanvragen bij het Lira Fonds van subsidies ten behoeve van schrijfopdrachten bij het toneel. Die nieuwe regels blijken nog niet tot iedereen te zijn doorgedrongen. Daarom herhalen we ze hier in het kort.

De Stichting Lira beheert als auteursrechtorganisatie op collectieve wijze auteursrechten en op het auteursrecht gebaseerde vergoedingsaanspraken van schrijvers en vertalers die door hen individueel niet, of slechts met de grootst denkbare moeite, te gelde kunnen worden gemaakt.