Lira's jaarvergadering 2008

Op 31 mei 2008 vond de jaarlijkse vergadering van aangeslotenen van de Stichting LIRA voor de derde keer op rij plaats in De Industrieele Groote Club in Amsterdam.

Lira’s voorzitter Kees Holierhoek opende de jaarvergadering om 16.30 uur en heette de aanwezigen van harte welkom. Hij stelde de leden van het bestuur voor en Lira’s accountmanager Schelte van Ruiten en wees op de mogelijkheid aanwezige medewerkers van het Lira-bureau en bestuursleden na de vergadering aan te spreken om vragen te stellen die misschien tijdens de vergadering zelf niet aan de orde zouden komen.

In het bijzonder betreurde de voorzitter de afwezigheid van Lira’s directeur André Beemsterboer die als gevolg van zijn gezondheidstoestand voor het eerst in 22 jaar af had moeten zeggen.

Wat betreft de herbenoeming van Lira-bestuursleden Robert Alberdingk Thijm en Tijs van den Boomen waren bij het bestuur geen voorstellen voor tegenkandidaten binnengekomen, zodat de voorzitter in redelijkheid meende te mogen aannemen dat de twee kandidaten die door de Vereniging van Schrijvers en Vertalers (VSenV) waren voorgedragen, voor drie jaar zouden worden herbenoemd.

Ook kondigde de voorzitter aan dat er onmiddellijk volgend op deze jaarvergadering drie presentaties plaats zouden  vinden over de ‘Digitale Bibliotheek’ en wel vanuit drie uiteenlopende perspectieven: de naaste toekomst van de openbare bibliotheek, de toekomst van speciale internetbibliotheken als De Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren en tenslotte het e-book als voorbeeld van de digitale ontwikkeling van het boek zelf, en dat alles met enige aandacht voor de wens van auteurs dat aan hen ook voor nieuwe exploitatievormen passende beloningen betaald zouden worden.

Hoofdpunten jaarverslag 2007 

De voorzitter gaf puntsgewijs een toelichting op het jaarverslag over het jaar 2007 en het daarin tot uitdrukking gekomen beleid en betrok daarin ook het beleid zoals dat in de naaste toekomst uitgevoerd zou gaan worden.

Als hoofdpunten kwamen aan de orde:

- Het nieuwe automatiseringssysteem van Stichting Lira, kortheidshalve aangeduid als Max,  heeft de proef op de som goed doorstaan: de grote leenrechtrepartie van eind 2007 is goed verlopen.
 
-Er zijn gesprekken gaande tussen Stichting Lira en Stichting Nieuwswaarde over vormen van samenwerking en eventueel samengaan. De heer Van den Boomen lichtte de knelpunten in die gesprekken toe. Daar is allereerst de vertegenwoordiging van journalisten in het Lira-bestuur, gegeven het feit dat er twee organisaties voor freelance-journalisten bestaan: de FLA/VSenV en de Sectie Freelancers van de NVJ. Een tweede punt zijn de relatief hoge administratiekosten van Nieuwswaarde. De hoop is dat deze door schaalvergroting zullen dalen. In ieder geval zullen deze niet structureel mogen drukken op andere geldstromen. Ten derde moeten de pers- fotografen van Nieuwswaarde elders worden ondergebracht aangezien Lira alleen op het gebied van tekst actief is en niet op het terrein van foto’s. Over het lot van deze persfotografen voert Nieuwswaarde momenteel besprekingen met Pictoright. Het vierde en laatste punt betreft de toegang tot Stichting Rechtshulp Auteurs en tot de juridische dienst van de NVJ en het feit dat de NVJ haar aantrekkingskracht voor leden in juridische aangelegenheden wil bewaren. 

Het was op het moment van de Lira-jaarvergadering 2008 nog niet duidelijk of Lira en Nieuwswaarde over al deze punten nog dit jaar overeenstemming zullen bereiken.
 
- De voorzitter maakte melding van de totstandkoming van een nieuw voortgezet kabelcontract. Dat is vooral voor scenarioschrijvers, maar ook voor andere auteurs die bij Lira aangesloten zijn en wier werk door de publieke omroep uitgezonden wordt, een financieel belangrijk en verheugend feit. 
 
- Tussen de eigenrechtorganisatie Stichting Leenrecht en de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) is een gerechtelijke procedure op gang gekomen over de verlengde uitlening en speciaal over de vraag of daar ingevolge de Auteurswet een door de bibliotheek betaalde vergoeding op dient te volgen. De VOB zegt nee, Stichting Leenrecht zegt ja. Omdat partijen het onderling niet eens konden worden en omdat de Stichting Onderhandelingen Leenvergoedingen volgens haar voorzitter alleen besluiten kan nemen in tariefkwesties, is het beslissende woord uiteindelijk aan de rechter.
 
- Stichting Leenrecht heeft eind 2007 voor het eerst multimediagelden uitgekeerd. Dat betreft dus de uitleen van vooral games door openbare bibliotheken. Daarvan heeft de Stichting Lira 1,2 miljoen euro ontvangen ter verdere verdeling onder auteurs, onder hen begrepen auteurs die structuren voor multimedia-uitgaven (cd-roms) ontwerpen, ongeveer vergelijkbaar met de manier waarop auteurs bij audiovisuele werken het format of de zogenoemde bijbel schrijven. Voor de uitlening van games door openbare bibliotheken wordt door de producenten van games, gebruik makend van een bepaling in de Auteurswet, geen toestemming meer verleend en daarmee zal de multimedia-incasso dus onherroepelijk dalen.
 
- De Stichting Thuiskopie heeft ernstig te lijden onder politieke druk en dat is ook voor Lira een ernstige handicap gebleken in de sfeer van de thuiskopievergoeding. Er is vooralsnog geen thuiskopieheffing verschuldigd over de mp3-spelers en de harde schijf in bijvoorbeeld dvd-recorders. Verbetering van het klimaat rond de thuiskopie mag misschien verwacht worden van de Nederlandse rechter en van de Europese Unie.
 
- De Stichting Reprorecht incasseert voor fotokopieën in de publieke sector (ministeries, scholen etc.) en bij het bedrijfsleven. Als het aan VNO/NCW en het MKB ligt, komt er op afzienbare termijn echter een einde aan deze activiteit. Nederland zou geen fotokopieerapparaten meer hebben. Maar gelukkig wordt dit land niet door het bedrijfsleven geregeerd. Sterker nog: vanuit Stichting Reprorecht is er een initiatief gestart om de ministeriële aanwijzing uit te breiden naar een collectieve incasso op het terrein van de digitale kopie, van toepassing in het bedrijfsleven en daarbuiten. Uit de cijfers blijkt dat de bestaande incasso voor fotokopieën onder druk staat van de voortschrijdende digitalisering. Het aantal fotokopieën neemt af. Het zal in belangrijke van de uitgevers afhangen of een collectieve incasso voor digitale kopieën kans van slagen heeft.
 
- Het jaar 2007 was voor Lira een recordjaar wat betreft de uitbetalingen. In totaal werd er circa 18,5 miljoen euro aan rechthebbende auteurs uitgekeerd. Het niveau bleef daarmee nog onder wat beleidsmatig als wenselijk werd beoordeeld: het bestuur had er bij directie en bureau op aangedrongen nog meer geld tot uitbetaling te brengen. Maar ook de capaciteit van bureau en systeem is aan grenzen onderworpen.
 
- Sinds april 2008 bestaat er een nieuwe branchevereniging voor collectieve beheersorganisaties (afgekort CBO’s), genaamd Voi©e. Tot oprichting is door de Nederlandse CBO’s besloten mede om het anti-auteursrechtelijke klimaat positief te beïnvloeden. Voi©e is een initiatief van de Stichting Auteursrechtbelangen (Starbel), een koepelorganisatie waarvan deel uitmaken: beroepsverenigingen van makers, organisaties van producenten alsook collectieve beheersorganisaties (CBO’s).
 
- Lira probeert samen met het Netwerk Scenarioschrijvers onderhandelingen op gang te brengen met de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) om enerzijds een nieuwe Scenario-raamovereenkomst tot stand te brengen voor wat de opdrachthonoraria betreft, anderzijds in plaats van de midden 2006 beëindigde oude Scenario-raamovereenkomst tot een door de NPO gesuggereerd  nieuw Buma-achtig model voor de honorering van uitzendingen te komen ten bate van scenaristen. In dat nieuwe model zouden collectieve beheersorganisaties per jaar stevige bedragen ontvangen waaruit zij hun rechthebbenden alle vergoedingen zouden moeten betalen voor alle vormen van gebruik, inclusief primaire uitzendrechten. Die primaire uitzendrechten moeten dan natuurlijk wel in het bezit van de betreffende CBO’s zijn. Bij commercieel gebruik door derden zouden de CBO’s -ook Lira- mee mogen delen in de opbrengsten.

Jaarrekening 2007

Penningmeester Rien Verhoef lichtte twee jaarrekeningen toe: van Lira en van het Lira Fonds. Het ongekend hoge bedrag dat afgelopen jaar is uitgekeerd, wordt mede veroorzaakt door het tot uitbetaling brengen van oude gelden. De problemen met het uitkeren van oude gelden hebben onder andere te maken met de soms gebrekkige wijze waarop bibliotheken gegevens aanleveren, de recente grootschalige omnummering van het ISB-nummer bij bibliotheken en het feit dat het voor het bureau van Lira lastig blijft om gegevens van rechthebbenden en erven op te sporen, gegevens die voor uitbetaling noodzakelijk zijn, zoals het adres van rechthebbenden en het bankrekeningnummer. 

Er ontstaat een druk op de incasso van gelden door dalende uitleningen van boeken in de bibliotheken en dalende thuiskopiegelden. Een bijeffect van de steeds grotere bedragen die jaarlijks verdeeld worden, is dat er hierdoor minder reserves zijn, waardoor er ook minder rentebaten gegenereerd worden bij een overigens lage rentestand. Daarnaast zijn er de laatste jaren verschillende nieuwe kostenposten ontstaan ter verdediging van de verworven positie in een auteursrecht-onvriendelijk klimaat. Voorbeelden hiervan zijn de oprichting van Voi©e en de aanstelling van een pr/pa- medewerker bij de dienstverlener Cedar BV. Speerpunt dit jaar zal zijn: het kritisch doorlichten van kosten en waar mogelijk bezuinigen.

Goedkeuring van gevoerd beleid

De voorzitter gaf aan dat Stichting Lira volgens het oordeel van het bestuur terug kon kijken op 2007 als een bevredigend jaar en vroeg of de aangeslotenen zich met het gevoerde beleid konden verenigen. 

Het gevoerde beleid werd door de vergadering van aangeslotenen goedgekeurd.

Herbenoeming bestuursleden

De voorzitter meldde dat de Stichting Lira een bindende voordracht had ontvangen van de 

Vereniging van Schrijvers en Vertalers (VSenV) voor de herbenoeming van Robert Alberdingk Thijm en Tijs van den Boomen als leden van het bestuur van de Stichting Lira. Er hadden zich geen tegenkandidaten gemeld. De voorzitter vroeg de aanwezigen of zij zich in de herbenoeming konden vinden. De aanwezigen gingen akkoord en de voorzitter feliciteerde de twee bestuursleden met hun herbenoeming voor een periode van drie jaar.

Rondvraag en sluiting

Van dit agendapunt werd geen gebruik gemaakt. De voorzitter dankte de aangeslotenen voor hun aanwezigheid en sloot de vergadering om 17.15 uur om ruimte bieden aan drie gastsprekers die hun licht lieten schijnen op aspecten van De digitale bibliotheek.

De digitale bibliotheek

In het als evenement aangekondigde onderdeel over De Digitale Bibliotheek -en het was zeker spectaculair- traden drie gastsprekers op. Mr. Eppo van Nispen tot Sevenaer (directeur Openbare Bibliotheek Delft) vertelde over de toekomst van de openbare bibliotheek die er volgens hem helemaal niet zo slecht uitzag, daarbij kracht puttend uit het feit dat de openbare bibliotheek nog altijd de meest bezochte culturele instelling in Nederland is.  

Namens de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren zette René van Stipriaan uiteen hoe zijn internetbibliotheek zorgt voor het toegankelijk maken en houden van de Nederlandse literatuur, van de middeleeuwen tot heden, inclusief de kwesties die daarbij aan de orde komen zoals het vragen van toestemming, het opsporen van erven en het uitkeren van vergoedingen aan rechthebbenden.

Uitgever Erik Rigters had het als laatste van de drie sprekers over de e-books die hij uitgeeft. Hij benadrukte dat er eigenlijk niet zo’n groot verschil tussen e-books en het oude papieren boek is. Alleen de naambordjes zijn wat verhangen. De distributeur heet nu provider, en de boekhandel is een webwinkel geworden. Je hebt in ieder geval altijd nog een auteur en een goed verhaal nodig.
 

SvR/MvD/KH