Zonder licht is diamant een dof stukje glas

Collectief Ludvik maakte samen met toneelschrijver Jibbe Willems ‘Sehnsucht’, een thriller-opera over hedendaagse onderwerpen zoals social media, bodyshaming en toxische relaties, maar weet met het onderliggende thema ‘het verlangen om gezien te worden’ ook een intellectueel publiek op leeftijd diep te raken.

Maartje Goes en Anne Wielinks bezingen in Sehnsucht hun prille liefde / Beeld: Hannah Anthonysz

Bij binnenkomst in het Rosa Spier Huis in Laren, waar de voorstelling Sehnsucht, een ‘thriller-opera’ van het jonge Collectief Ludvik, wordt gespeeld, valt als eerste de hoeveelheid rollators op. Het huis is een woon- en werkgemeenschap van oudere kunstenaars en wetenschappers. En het publiek dat en masse op de voorste rijen van de mooie theaterzaal in het huis heeft plaatsgenomen, lijkt vooral dat woordje ‘oudere’ te illustreren. Maar vergis je niet. Deze avond treft het publiek niet alleen een bijzonder stuk: Collectief Ludvik treft een even bijzonder publiek.

Zelfvernietigende taal
Het collectief bestaat uit zangeressen Maartje Goes en Anne Wielink en componist Stan Geurts. Sehnsucht is hun vijfde voorstelling sinds hun afstuderen aan de ArtEZ opleiding Muziektheater en het laatste deel van een drieluik. Ella Kamerich begeleidt in dit stuk de zangeressen op de piano en Stijn Dijkema verzorgt de regie.

‘Zijn teksten zijn zo poëtisch dat ze gemakkelijk op muziek te zetten waren’

Op het podium bevindt de hoofdpersoon (Wielink) zich in een kleine kamer, met gesloten luxaflex. “Mijn gezicht is gemaakt voor schaduw”, zingt ze prachtig, maar treurig, en: “Ik ben het zien niet waard”. Somber ogend hangt ze over een bankje, het leed duidelijk drukkend op haar schouders. Met zelfvernietigende taal bezingt ze haar lichaam en geest en haar diepe verlangen om gezien te worden.

Maan in de dag
Dan verschijnt plots een andere persoon (Goes), een verleidelijke vrouw in een glitterjurk, en een viool waarop ze bitterzoete klanken speelt. Zij ziet de andere persoon wel, vindt haar prachtig, vergelijkt haar zelfs met een diamant en daagt haar uit om meer van zichzelf te tonen. “Jij bent de maan in de dag, de zon in de nacht, en overal de ster, de tranen van het janken en de lach.” De luxaflex gaan open, het zaallicht gaat aan. Het zelfbeeld van het hoofdpersonage licht op. 

Ze kleedt zich uit, ze danst, ze filmt zichzelf en via een op het podium staand beeldscherm toont ze zich aan de wereld. Maar dat vindt haar verleidster minder leuk. Boos vernedert ze haar verovering en duwt haar terug in haar zelfhaat. “Zonder licht is een diamant slechts een dof stukje glas.”

Aantrekken en afstoten
De stemmen van Wielink en Goes passen goed bij elkaar en trekken je moeiteloos in dit muzikale, intieme drama. Ook de pianobegeleiding van Kamerich, soms vrolijk, uitzinnig bijna, dan weer melancholiek of zelfs grimmig, sleept je mee in de symbiotische relatie die tussen de twee personages ontstaat, waarbij aantrekken en afstoten om voorrang vechten. De hedendaagse social media-doctrine waarbij je slechts bestaat bij de gratie van de blik van de ander, dringt zich op en laat je niet onberoerd. Want achter de façade van al die online vrienden en oppervlakkige bevestiging staat onmiskenbaar de eenzaamheid.

Intergenerationele samenwerking
Jibbe Willems, toneelschrijver voor tal van gezelschappen (ITA, Het Zuidelijk Toneel en Het Nationale Theater) schreef het libretto. “Zijn teksten zijn zo poëtisch dat ze gemakkelijk op muziek te zetten waren, alsof Willems ze met de muziek in zijn hoofd had geschreven”, vertelt Anne Wielink na afloop.

‘Diepe eenzaamheid was zeker onder jongeren ten tijde van corona een ernstig probleem’

Zelf liet Willems eerder al weten dat de financiële ondersteuning van Lira Fonds juist ook voor dit soort voorstellingen van jong talent zo belangrijk is. “Het biedt een jonge club de mogelijkheid om met een ervaren schrijver te werken waardoor ook kennisoverdracht, intergenerationele samenwerking en een versteviging van het theaterveld plaatsvinden.” Zangeres Maartje Goes beaamt dit: “Met hulp van het Lira Fonds kunnen wij nieuw repertoire ontwikkelen en een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het Nederlandse opera- en muziektheaterlandschap."

Diep geraakt
En waar je misschien zou verwachten dat zo’n hedendaags verhaal over social media, bodyshaming en toxische relaties, in een toch wel enigszins experimentele vorm, voor dit ‘publiek op leeftijd’ een brug te ver is, blijkt niets minder waar. Direct na afloop zet een van de bewoners helder uiteen wat het universele thema van deze voorstelling was: “Diepe eenzaamheid, zeker onder jongeren ten tijde van corona een ernstig probleem”. Toeschouwers praten geëngageerd over wat ze zojuist gezien hebben en vertellen hoe de voorstelling hen diep geraakt heeft: “Welke vrouw kent dat gevoel niet? Mijn man niet, hij is kunstenaar en werd altijd gezien, maar de meeste van ons: natuurlijk!”. Hier en daar laait zelfs een stevige discussie op, het blijven kritische denkers: “Ik denk vooral, kijk eens iets verder dan je eigen neus lang is. Zie wat er in Libië en Marokko gebeurt, dat plaatst je eigen welzijn toch in een ander licht!”

Dit project is mede mogelijk gemaakt door Stichting Lira Fonds.

Deirdre Enthoven