Eerste hulp voor schrijvers in acute nood

Om collega’s in nood meteen te kunnen helpen, richtte de Nederlandse schrijver A. den Doolaard in 1971 het internationale PEN Emergency Fund op. Een flinke donatie van de Duitse Nobelprijswinnaar Heinrich Böll gaf het fonds een kickstart. In de vijftig jaar van zijn bestaan hielp het fonds al honderden schrijvers in acute nood.

Beeld: iStock

‘Wat het PEN is weten de meeste schrijvers wel’, zegt Job Degenaar. ‘De schrijversvereniging werd in 1921 opgericht om literatuur te promoten en de vrije verspreiding ervan te stimuleren. Inmiddels zijn er wereldwijd circa 145 centra in ruim 100 landen. Ik ben voorzitter van het PEN Emergency Fund en dat is er voor álle professionele schrijvers, journalisten en uitgevers, waar ook ter wereld, die in gevaar zijn gekomen bij de uitoefening van hun beroep.’

Onafhankelijk fonds
De vrije verspreiding van literatuur kwam na de Tweede Wereldoorlog vooral in Oost-Europa in gevaar. Steeds meer schrijvers kregen een publicatieverbod en sommigen moesten vluchten. ‘Er was behoefte aan een fonds waar deze auteurs een beroep op konden doen, om ze daarbij te helpen’, zegt Job Degenaar. ‘De Nederlandse schrijver A. den Doolaard nam het initiatief. Hij wilde een onafhankelijk fonds dat los zou staan van PEN International.’
De Duitse romancier Heinrich Böll stortte een flink bedrag dat hij met zijn Nobelprijs voor de Literatuur had verdiend en loste daarmee symbolisch het startschot voor het fonds dat nog steeds ieder jaar tientallen aanvragen krijgt van schrijvers in nood.

Snel handelen
Na de val van de Muur nam het aantal schrijvers en dichters dat de mond gesnoerd werd helaas niet af. Ze kwamen alleen uit andere delen van de wereld. Job Degenaar: ‘Een auteur die niet meer mag publiceren, verliest zijn inkomsten. Maar er zijn ook voorbeelden van schrijvers wier leven op het spel staat. Zij kunnen via PEN International een beroep doen op hulp van het PEN Emergency Fund.'
Degenaar: ‘Een of meer researchers doen de eerste check en dragen de auteur daarna bij ons aan. Als die voldoet aan de gestelde normen binnen ons mandaat kunnen wij snel handelen. We kunnen dezelfde dag nog het geld overmaken waarmee ze bijvoorbeeld een ticket kunnen kopen en de eerste kosten kunnen dekken. We geven eenmalig een bedrag van  maximaal 1500 euro. Als de situatie onveranderd slecht is gebleven, kan daar bij uitzondering later nog 500 euro bij komen.’

Ambulance
Sinds vier jaar is Job Degenaar voorzitter van het PEN Emergency Fund. Hij vergelijkt de rol die het fonds jaarlijks voor dertig tot vijfendertig auteurs speelt, met die van een ambulance. ‘Wij bieden eerste hulp bij acute nood. Andere organisaties, zoals ICORN, kunnen de schrijvende vluchtelingen voor langere tijd opvangen.’
Juist omdat de aanvragen vaak onverwacht komen en er dan meteen gehandeld moet worden, is het belangrijk dat de kas van het PEN Emergency Fund altijd gevuld is. Het Lira Fonds is een van de vaste subsidiënten, met een jaarlijkse bijdrage. Daarnaast komt er geld binnen via donaties, zowel van leden van de PEN als van buitenstaanders.

Halve eeuw
Dit jaar bestaat het noodfonds vijftig jaar, maar een feestje komt er niet. Degenaar:  ‘Wij maken zo min mogelijk kosten. Het bestuur doet zijn werk belangeloos. Alle donaties komen helemaal ten goede aan de schrijvers in acute nood.’ 

Voor meer informatie en financiële bijdragen, kun je terecht op de website van het Pen Emergency Fund.

Linda Huijsmans

Het PEN Emergency Fund wordt ondersteund door het Lira Fonds