Herpositionering van Lira

Zoals bekend beheert de Stichting Lira, op 23 oktober 1986 opgericht op initiatief van de toenmalige Vereniging van Letterkundigen (VvL), als auteursrechtorganisatie op collectieve wijze auteursrechten en op het auteursrecht gebaseerde vergoedingsaanspraken van schrijvers en vertalers die door hen individueel niet, of slechts met de grootst denkbare moeite, te gelde kunnen worden gemaakt.

Sinds de statutenwijziging die recent op 14 oktober 2008 een feit werd, toen alle bestuursleden hun handtekening onder een nieuwe formulering van artikel 3, lid 1 van Lira=s statuten hebben gezet, beslaat Lira's werkterrein auteursrechten op alle soorten van teksten, niet alleen meer op auteursrechten op werken van literaire, literair-dramatische en muziek-dramatische aard, maar ook op teksten die een educatief, wetenschappelijk of ander karakter hebben.

En ook wat er vervolgens met die teksten gebeurt, behoort tot het uitgebreide, geactualiseerde en soms anders geformuleerde pakket aan rechten en vergoedingsaanspraken dat Lira beoogt te beheren.

Opsomming werken en makers

Kort samengevat gaat het voortaan om rechten op gedichten, verhalen, essays, columns, novellen, romans, éénakters, toneelstukken, sketches, hoorspelen, conferences, tv spelen, tv series, tv films, speelfilms en animatiefilms, alsook om muziek-dramatische werken van schrijvers/componisten, zoals opera's, operettes en musicals, en sinds de statutenwijziging ook om educatieve, wetenschappelijke en andere geschreven werken en daarop gebaseerde producties.

Lira richt zich dan ook op diverse soorten makers van auteursrechtelijk beschermde teksten zoals de dichter, de prozaschrijver, de essayist, de toneelauteur, de scenarioschrijver, de hoorspelauteur, de librettist en componist van opera=s, operettes en musicals, de vertaler, de ondertitelaar, de bewerker, kortom: iedereen die auteursrechtelijk beschermde literaire, literair dramatische en andere werken in tekstvorm maakt, alsmede muziekdramatische werken.

Nieuwe statuten

Het is een groot woord als gezegd wordt dat er nieuwe Lira-statuten zijn. De wijzigingen beperken zich wezenlijk tot slechts één lid van artikel 3. Maar dat betreft dan wel het werkterrein en mag dus zeker niet onbelangrijk genoemd worden.

In het eerste lid van artikel 3 stond: >De stichting stelt zich ten doel de materiële en immateriële belangen van auteurs terzake van literaire, literair-dramatische en muziek-dramatische rechten en de rechten terzake van op deze werken gebaseerde audio- en audiovisuele producties te behartigen en te bevorderen, zonder winstoogmerk voor zichzelf.=

Dat is na de door het Lira-bestuur op 14 oktober 2008 goedgekeurde statutenwijziging veranderd in: >De stichting stelt zich ten doel als collectieve beheersorganisatie van auteursrechten zonder winstoogmerk voor zichzelf de materiële en immateriële belangen te behartigen en te bevorderen van makers van literaire, literair dramatische en andere werken in tekstvorm alsmede muziek dramatische werken en de op deze veelsoortige teksten van schrijvers en vertalers gebaseerde audio , video , theatrale, audiovisuele en multimediale producties, al dan niet zijnde verveelvoudigingen in gewijzigde vorm van de tekst, van welke aard en in welke vorm ook, zowel analoog als digitaal, traditioneel ook wel aangeduid als de literaire en grote (of dramatische) alsook audiovisuele rechten, maar daartoe niet beperkt blijvend een en ander in de ruimste zin des woords.=

Nieuw aansluitingscontract

Met deze statutenwijziging én het nieuwe aansluitingscontract stelt Lira zich ten doel in de sfeer van de geschriften een adequate partij te zijn en te blijven voor het verdelen van leenrechtvergoedingen en reprorechtgelden. In de audiovisuele sfeer gaat daarbij de aandacht primair uit naar kabelgelden en thuiskopievergoedingen.

Daarnaast moeten de nieuwe formuleringen in het aansluitingscontract Lira geschikt maken voor een partnerschap met bijvoorbeeld omroepen en commerciële doorgevers van omroepprogramma=s zoals NLKabel, KPN/Digitenne, Versatel, et cetera.

Daarbij heeft Lira, zoals al vaak verklaard, niet de bedoeling enige hinderpaal aan de exploitatie van werken in de weg te leggen zolang de auteur van de betreffende tekst waarop het programma berust, een redelijke vergoeding voor het gebruik van zijn werk ontvangt.

Inhoud nieuw aansluitingscontract

Lira beheert ten aanzien van schrijvers en vertalers, te verstaan als makers van teksten in de meest ruime zin van het woord, de volgende soorten rechten en vergoedingsaanspraken, met de intentie de vergoedingen van schrijvers en vertalers in een zo ruim en succesvol mogelijke reeks van exploitaties veilig te stellen:

-op basis van verplichte overdracht:

a. Gelijktijdige doorgifte van radio en tv programma's via de kabel, satelliet, dvb t, (mobiele) telefoon, et cetera

b. Radio en tv in cafés, hotels, ziekenhuizen, gevangenissen, vliegtuigen, et cetera

c. Videovertoning in cafés, hotels, ziekenhuizen, gevangenissen, vliegtuigen, et cetera

d. On demand terbeschikkingstelling van audio( visuele) werken (bijvoorbeeld uitzending gemist, aanbieden van downloads, film on demand)

e. Openbaarmaking van audio( visuele) werken via internet of andere elektronische netwerken

f. Themakanalen

g. Leenrecht

h. Thuiskopie

i. Reprorecht

- met een blijvende keuzemogelijkheid op basis van een niet-exclusieve last en volmacht:

a. Uitzending van audio( visuele) werken anders dan als bedoeld onder I a tot en met I f

b. Digitalisering door musea, archief(instellingen), bibliotheken, uitgevers, et cetera

- met een eenmalige keuzemogelijkheid op basis van een facultatieve overdracht:

a. Terbeschikkingstelling van Werken in tekstvorm via internet of andere elektronische (mobiele) netwerken

b. Elektronische verspreiding van Werken in tekstvorm anders dan on demand (bijvoorbeeld e nieuwsbrief, elektronische knipseldienst, verzending krant naar e bookreader)

c. Vastlegging en uitgave van Werken, zoals bijvoorbeeld hoorspel, luisterboek, film of tv programma, op dvd, cd, blue ray disc, hd dvd, et cetera

d. Vastlegging en uitgave van tekst op elektronische informatiedragers (bijvoorbeeld multimedia uitgave, voorbespeelde e bookreader)

Wat doet Lira met rechten en aanspraken?

Lira probeert verworven rechten en vergoedingsaanspraken te gelde te maken door zich tegenover zogenoemde eigenrechtorganisaties kandidaat te stellen als verdeelorganisatie voor leenrechtgelden, thuiskopievergoedingen en reprorechtgelden.

Ook spant Lira zich in, tezamen met andere collectieve beheersorganisaties als Buma (muziek), Pictoright (foto=s en illustraties), Vevam (regisseurs), Sekam (producenten) etc., in collectieve onderhandelingen met kabel- en andere exploitanten vergoedingen te verwerven voor de doorgifte en ander gebruik van werken, vooral wanneer het om grote aantallen werken gaat.

Ook ten aanzien van het gebruik door omroepen van beschermde werken dient Lira zich aan als kandidaat voor het incasseren en verdelen van de auteursrechtelijke vergoedingen voor schrijvers en vertalers.

In voorkomende gevallen verstrekt Lira licenties voor specifieke vormen van gebruik aan bijvoorbeeld audiovisuele producenten en uitgevers van luisterboeken.

Ook zal Lira, als vergoedingen door andere collectieve beheersorganisaties worden geïncasseerd, tegenover deze zusterorganisaties op grond van overeenkomsten met deze zusterorganisaties verworven rechten uitoefenen, zoals bij Vevam voor van Agicoa afkomstige kabelrechten op onafhankelijk geproduceerde filmwerken. Denk aan speelfilms en animatiefilms. Zoals Vevam in voorkomende gevallen ook het omgekeerde doet bij Lira voor omroepproducties.

Datzelfde geldt voor gelden, door zusterorganisaties voor relevante rechten van Nederlandse auteurs in het buitenland geïncasseerd.

Waarom aansluiten?

Blijft over de vraag: waarom zou een auteur zich bij Lira aansluiten?

De voordelen van aansluiting zijn velerlei:

- aansluiting bij Lira kost niets

- grote kans dat de tussenkomst van Lira de aangesloten auteur ooit geld gaat opleveren

- de relatie met uitgever of producent zal door aansluiting niet geschaad worden, omdat Lira inmiddels een breed aanvaarde organisatie is die veel met uitgevers en producenten in allerlei verbanden samenwerkt

- Lira beheert via de aansluiting een aantal rechten en aanspraken die de auteur zelf niet of alleen uiterst moeilijk kan verzilveren, zoals de kabel-, KPN/Digitenne- en Versatelrechten

- dat geldt evenzeer voor elektronische distributierechten op gedigitaliseerde werken (streaming, downloading, online-terbeschikkingstelling)

- grote kans ook dat er vragen zijn waarop Lira een antwoord kan geven

- soms zal Lira kunnen helpen bij het vinden van de weg naar het buitenland

- via hun aansluiting ondersteunen auteurs ten bate van zichzelf en van hun collega=s een groep instellingen die het sociale en culturele belang van hun professie dienen

- zo hebben auteurs die met Lira een aansluitingscontract hebben ondertekend, toegang tot de Stichting Rechtshulp Auteurs voor het geval zij als schrijver of vertaler een geschil krijgen over creaties of contracten

- bij Lira aangesloten scenaristen en toneelschrijvers kunnen zich daarnaast wenden tot het Contractenbureau, waar zij tegen een bescheiden vergoeding door een deskundige advocaat bijgestaan worden in hun individuele onderhandelingen met omroepen of producenten

- ook kan een aangesloten auteur steun krijgen bij het opbouwen van een oudedagsvoorziening via het P.C. Boutensfonds

- door ondersteuning van het literaire circuit probeert het Culturele Fonds dichters van enig inkomen te voorzien, nu zij het zeker niet moeten hebben van bijvoorbeeld de verkoop van dichtbundels of van leenrechtgelden op uitleningen

- het Culturele Fonds helpt toneelauteurs aan een verbetering van hun inkomen door bij te dragen aan schrijfhonoraria onder de voorwaarde dat opdrachtgevers hun aandeel op een deugdelijk niveau houden

- hetzelfde fonds ondersteunt door bijdragen aan prijzen die publicitair de aandacht trekken, de Nederlandstalige jeugdliteratuur (Woutertje Pieterse Prijs), spannende boeken (Gouden Strop), essayistiek (Jan Hanlo Essayprijzen) en het Nederlandse tv-drama (de Lira Scenario-prijs)

- het Sociale Fonds ondersteunt jaarlijks sociale en andere projecten van de Vereniging van Schrijvers en Vertalers (VSenV) waardoor bijvoorbeeld modelcontracten in stand worden gehouden waarvan heel veel auteurs in Nederland profiteren, vaak zonder dat ze het weten

- aangesloten auteurs hebben een stem in het benoemen van het Lira-bestuur, want ofschoon Lira een stichting is, worden alle bestuursleden uiteindelijk benoemd door de jaarlijks te houden vergadering van aangesloten auteurs.