Jaarvergadering Lira: cijfers en poëzie

Cijfers en mooie woorden. Tijdens haar jaarvergadering liet Stichting Lira zien waar ze voor staat: goed onderbouwde cijfers die mooie woorden mogelijk maken. De jaarverslagen van Lira en het Lira Fonds werden besproken, waarna de avond werd afgesloten met een poetryslam tussen vier jonge dichters, onder leiding van Joost Oomen.

Suzanne Krijger wint de poetryslam tijdens de Lira-jaarvergadering | Foto: ILFU

In de grote zaal van De Balie in Amsterdam hadden zich ondanks het warme zomerweer ongeveer honderd mensen verzameld. Daarnaast namen een kleine twintig aangeslotenen online deel. Er zaten dichters in de zaal, vertalers, een ondertitelaar, fictie- en non-fictieschrijvers, educatieve schrijvers, journalisten, toneelschrijvers en scenaristen.
Voorzitter Felix Rottenberg benadrukte in zijn opening dat Lira dankzij de vijftienduizend aangesloten schrijvers inmiddels een machtsfactor van belang is geworden. Grote marktpartijen kunnen niet meer om Lira heen als het gaat over collectieve vergoedingen.

Lira tijdens corona
Hanneke Verschuur, directeur van Lira, blikte kort terug op de moeilijke coronajaren die achter ons liggen. De sluiting van de bibliotheken had grote invloed op de hoogte van de leenrechtuitkeringen, maar stuwde de uitleningen van e-boeken juist weer op.
Ze vertelde onder andere dat vergoedingen voor originele, eigen teksten op de radio, dit jaar eindelijk weer uitgekeerd kunnen gaan worden uit de BMS-incasso. Ze lichtte de komst van de nieuwe Beurzenregeling Wetenschappelijke boeken toe. Dankzij extra reprorechtvergoedingen voor journalistieke en non-fictiewerken die Lira mag verdelen en de afspraak dat een percentage daarvan beschikbaar komt voor culturele doelen, is daar nu geld voor.

‘We kunnen er wel tegen’
Financieel gezien heeft Stichting Lira geen last gehad van de coronaperiode, stelt penningmeester Rien Verhoef vast. Hij opende zijn toelichting met een zelfgemaakt vers à la Kees Stip: ‘Of het nou wind is, sneeuw of regen. We kunnen er wel tegen.’
In 2021 heeft Lira ruim 31 miljoen euro geïncasseerd om onder makers te verdelen. Vooral de rechtenopbrengst was flink hoog vergeleken met voorgaande jaren en dat gold ook voor het repartitiebedrag. Deels komt dat doordat de Belgische bibliotheken over de brug gekomen zijn, maar dat maakt de mededeling niet minder positief.
Ook bleef in 2021 voor het derde jaar op rij het kostenpercentage dat Lira inhoudt 8 procent, lager dan de 10 die lange tijd gebruikelijk was. Daardoor ontvangen alle schrijvers netto meer op hun bankrekening.

Bibliotheek op School
Bestuurslid Annemarie Bon slaagde erin om heel kort de problematiek rondom dBos uit te leggen: de Bibliotheek op School. Lokale bibliotheken die hun voorraad kinder- en jeugdboeken verplaatsten naar schoolgebouwen, droegen geen leenrechtvergoedingen daarover af.

Na jarenlang onderhandelen en een publiciteitsactie waaraan alle toonaangevende jeugdauteurs meededen, lijkt nu een concrete oplossing nabij. Dat mag een groot succes heten.

E-lending
Anne Marie Koper stelt namens de vertalers de vraag of in het e-lendingconvenant ook gedacht is aan een vergoeding voor Luisterboeken. Zeker met de komst van Fluister, een streamingdienst van een aantal hele grote Nederlandse partijen, zal het gebruik daarvan flink toenemen, zo verwacht Koper. Hanneke Verschuur licht toe dat e-luisterboeken niet onder het convenant vallen en dat Lira daar dus niet voor incasseert.
Annemarie van Toorn, jurist bij de Auteursbond, legt uit dat er een nieuw modelcontract is opgesteld, waarin de auteur recht heeft op 25 procent van de opbrengst. Dat geldt niet alleen voor uitleningen door bibliotheken, maar ook voor boeken die via Fluister beschikbaar zijn. ‘Let er dus op dat je dat ook echt krijgt’, drukt ze de aanwezigen op het hart. Voor vertalers heeft ze nog geen goed nieuws; die vallen vooralsnog niet onder deze afspraak.

Video on demand
Scenarioschrijver en secretaris van Lira Franky Ribbens geeft in een notendop een verslag van de strijd over de vergoeding voor makers op video-on-demand-platforms. Die strijd is er een van lange adem en nog niet gewonnen, maar er is een wetswijziging aanstaande die bedoeld is om de positie van de makers te versterken. Probleem is dat de betalingsplichtigen – de Ziggo’s, KPN’s en Netflixen van deze wereld – zich daartegen verzetten. Wordt vervolgd dus.

Goedkeuring van het beleid en herbenoemingen
Na deze toelichtingen keurt de vergadering zonder verdere opmerkingen het door Lira en Lira Fonds gevoerde en te voeren beleid goed. Ook de herbenoeming van penningmeester Rien Verhoef en bestuurslid Annemarie Bon kunnen per hamerslag worden afgedaan. Hen wordt unaniem het vertrouwen voor nog een termijn geschonken. 

Poetryslam
Dan is het tijd om het podium te geven aan presentator en schrijver Joost Oomen en ‘stemadviseur’ en veel gelauwerd poetryslammer Lemuël de Graav. Zij introduceren spoken word-artists Monique Hendriks, Mahat Arab, Benzokarim en Suzanne Krijger, die ieder drie minuten krijgen om een gedicht voor te dragen. Lemuël de Graav zal als jurylid letten op inhoud, maar zeker ook op performance en contact met het publiek. Een vrijwilliger krijgt een geel hesje uitgereikt, waardoor hij als officiële ‘levende applausmeter’ dienst mag doen.
Lemuël wijst Mahat Arab en Suzanne Krijger als finalisten aan. Samen krijgen ze zeven minuten, waarin ze elkaar al improviserend en op rijm, verbaal de maat gaan nemen, ofwel: roasten.
Nog voor het eind gooit Mahat, dubbel van de lach, de handdoek in de ring. Vandaag kan hij niet op tegen het improvisatietalent, de scherpte en het taalgevoel van collega Suzanne Krijger. Zij gaat ervandoor met een heuse beker, bloemen en champagne.
Voor de aanwezigen het sein om, na een lang en gemeend applaus, de geslaagde vergadering te gaan bekronen met een koel drankje in de bar van De Balie.

Linda Huijsmans