Leensubsidie in Vlaanderen

Eind 2002 werd Vlaanderen verblijd met een leensubsidieregeling die ook bij Nederlandse schrijvers en vertalers veel belangstelling wekte. Al langer had zowel in Vlaanderen als in Nederland de mening postgevat dat België haar leenrechtverplichtingen die voortvloeiden uit de desbetreffende richtlijn van de Europese Unie, niet nakwam. Het werd tijd dat er iets ging gebeuren. Dat was ook de mening van een aantal Vlaamse auteursverenigingen die de Belgische regering met enige regelmaat aan de jas begonnen te trekken. Dat was ook de mening van de Europese Commissie die de Belgische regering in gebreke stelde. lira sloot zich daar graag bij aan, temeer omdat er wel Nederlands leenrechtgeld naar Vlaamse auteurs ging, maar niet omgekeerd.

Nog steeds is het leenrecht in België niet echt goed geregeld, maar er kwam voor Vlaanderen tenminste een leensubsidieregeling. Het reglement weerspiegelt niet echt een auteursrechtelijk gefundeerd leenrecht. Daarvoor bevat het nog te veel beperkingen. 

Zo is de regeling werkzaam op een beperkt gebied: het Vlaamse grondgebied inclusief Brussel. Het gaat om boeken die in openbare bibliotheken in Vlaanderen en in Brussel voor uitlening ter beschikking van het publiek worden gesteld. De regeling heeft ook een beperkte doelgroep. Ze is bestemd voor Nederlandstalige auteurs, vertalers die vanuit een vreemde taal in het Nederlands vertalen, de illustratoren van deze publicaties en de uitgevers die deze boeken op de markt brengen. Een verdere belangrijke beperking betreft het feit dat subsidie uitsluitend verleend kan worden aan literaire werken. Via codes zijn de voor subsidie in aanmerking komende soorten boeken in het reglement als volgt gedefinieerd: 

Art. 3. 

Voor de toepassing van dit reglement wordt onder ‘literaire boek’ verstaan: 

– een publicatie die ondergebracht is in een van de volgende rubrieken van de Unesco-classificatie: 25 (literatuurgeschiedenis en kritiek), 26 (dichtkunst), 27 (toneel), 28 (proza), 32 (kinderboeken), 33 (stripverhalen);

– of een publicatie die ondergebracht is in een van de volgende rubrieken van de NUR-classificatie: 270 (kinderboeken diverse), 280 (fictie kinder- en jeugdboeken), 290 (poëzie kinderen en jongeren), 300 (literaire fictie), 310 (pockets), 320 (literaire non-fictie), 330 (spannende boeken), 340 (populaire fictie), 350 (overige fictie), 360 (strips), 370 (cadeauboeken).

– Niet in aanmerking komen: handboeken, leerboeken, hobbyboeken, boeken over vrijetijdsbesteding, reisinformatie, natuur, koken, gezondheid, naslagwerken, periodieken, catalogi, repertoria, rapporten. Anthologieën en bloemlezingen die overlappen met uitgegeven boeken komen evenmin in aanmerking.

Tevens moeten boeken een minimum-omvang hebben van 48 pagina’s om voor subsidie in aanmerking te komen. Voor kinder-, jeugd- en poëzieboeken geldt een minimum van 24 pagina’s. 

Daarmee houden de beperkingen niet op. Alleen levende auteurs komen voor subsidie in aanmerking. Dus geen erfgenamen. Subsidie moet worden aangevraagd via een formulier. Wie zich niet aanmeldt, krijgt geen subsidie. Uitbetaald wordt op grond van het aantal boeken dat van een auteur in de bibliotheken aanwezig is, dus niet op grond van het aantal uitleningen. Aan de hoogte van het uit te betalen bedrag is een maximum gesteld: 12.500 euro maximaal voor een auteur, 50.000 euro maximaal voor een uitgever.

Wie zijn formulier te laat opstuurt naar het centrale aanmeld-adres (Administratie Cultuur, Afdeling Muziek, Letteren en Podiumkunsten, Leensubsidie, Parochiaansstraat 15, b 1000 Brussel, België) zal zijn aanvraag pas een jaar later behandeld zien en hij zal zijn geld dus ook pas een jaar later ontvangen.

Kort na de introductie van de regeling werden er enkele wijzigingen in aangebracht, zoals in de uiterste datum dat men zich kon aanmelden. Die datum werd van eind januari 2003 opgeschoven naar eind maart 2003. Ook het drempelbedrag werd tussentijds verlaagd van 500 euro naar 125 euro. Je moet dus als auteur minimaal 125 euro subsidie te vorderen hebben, wil je voor een uitkering in aanmerking komen. Maar je merkt pas of je aan die grens voldoet, door het subsidie aan te vragen.

Voor nadere inlichtingen kan men zich wenden tot: 

Dirk Van Ryckeghem: telefoon
+32 (0) 2-553 68 78. Het e-mail-adres is: dirk.vanryckeghem@wvc. vlaanderen.be. Het adres van de website met informatie over de regeling is: www.vlaanderen.be/
letteren, onder het kopje Leensubsidie.

Wie deze Vlaamse subsidieregeling vergelijkt met het Nederlandse leenrecht, zal het niet ontgaan dat er veel en belangrijke verschillen tussen beide systemen bestaan. Het aantal uitleningen is voor de Vlaamse regeling niet van belang. Het gaat om het aantal boeken dat een schrijver of vertaler in de bibliotheken heeft staan. Met de prijs van het boek wordt geen rekening gehouden. Door de beperking op het soort boeken dat voor leensubsidie in aanmerking komt, is de doelgroep ook beperkter. In het algemeen bestaat de doelgroep uit literaire auteurs. Erfgenamen kunnen geen aanspraak maken. De uitkering is voor auteurs en uitgevers in hoogte gelimiteerd. De ondergrens lijkt ook na de ingevoerde correctie nog altijd zo gekozen dat veel auteurs misschien af zullen vallen. In een aantal opzichten heeft de regeling veel weg van de tot eind 1995 in Nederland geldende leenvergoedingsregeling, achtereenvolgens uitgevoerd door de ministeries van crm, wvc en ocw.

Vlaamse auteurs zijn niet echt tevreden over de regeling, maar zien het als een opstapje naar iets anders, iets beters, iets waarlijk Belgisch. Of zoals Toon Brouwers, secretaris van de Koepel van Vlaamse Auteursverenigingen, schrijft in zijn artikel ‘Leenvergoeding: “Belgische” toestanden’ als recent gepubliceerd in het vvl-Bulletin (2003/1, p. 18): “De ‘leensubsidie’ is natuurlijk geen échte leenvergoeding, en de Vlaamse auteursverenigingen blijven ijveren voor een spoedige ‘federale’ [Belgische-kh] regeling ter zake. Zolang de federale overheid echter in gebreke blijft, is het initiatief van de Vlaamse regering tot het instellen van een ‘leensubsidie’ voor de Nederlandstalige auteurs en uitgevers in Vlaanderen en Nederland een te loven initiatief.”

KH