Leenrechtvergoedingen in tijden van pandemie

Door de coronamaatregelen waren de openbare bibliotheken in 2020 een groot deel van het jaar gesloten. Ondanks initiatieven als bezorgdiensten, afhaallocaties, verrassingstassen en bestelpakketten, daalde het aantal uitleningen van fysieke boeken met bijna 30 procent: van ruim 60 miljoen uitleningen van boeken in 2019 naar zo’n 43 miljoen in 2020.

Beeld: Shunya Koide/Unsplash

Een daling van het aantal uitleningen met bijna een derde is natuurlijk spectaculair en betekent een plotselinge en dramatische terugval. Veel schrijvers en vertalers die jaarlijks via Lira hun leenrechtvergoeding ontvangen, zullen dit pijnlijk gaan merken bij de uitkering van het leenrecht over 2020, die Lira in het najaar van 2021 uitkeert. Helaas daalt de leenrechtincasso al jaren gestaag. In 1995 werden nog 158 miljoen uitleningen voor boeken geregistreerd door Stichting Leenrecht. Ruim 3,5 keer zo veel dus als de 43 miljoen uitleningen in 2020. Voor die aanhoudende dalende trend zijn meerdere oorzaken aan te wijzen.

De Bibliotheek op school (dBos)
Sinds 2015 vindt er een verschuiving plaats van de collecties en de activiteiten van openbare bibliotheken naar scholen. Schoolbibliotheken zijn vrijgesteld van de betaling van de leenrechtvergoedingen. De opkomst van het succesvolle programma de Bibliotheek op school (dBos) is echter nog altijd niet verwerkt in het leenrechtstelsel: lang niet in alle gevallen vindt hier registratie plaats van uitleningen. Stichting Leenrecht becijfert de schade voor rechthebbenden (schrijvers, illustratoren en uitgevers) inmiddels op zo’n 1,4 miljoen euro per jaar. 

Uitleningen e-books met 44 procent omhoog
Tegenover de daling van het aantal uitgeleende papieren boeken staat een stijging van de uitgeleende e-books. In absolute aantallen is dat veel minder dan de fysieke uitleningen en het betreft in mindere mate kinderboeken, dus de trends heffen elkaar niet op. Niettemin zijn de cijfers een opsteker: het aantal uitgeleende e-books steeg in het pandemiejaar 2020 sterk, van bijna 3,9 miljoen in 2019 naar 5,6 miljoen in 2020; dat is maar liefst 44 procent. Omdat Lira het aandeel voor de schrijvers en vertalers verdeelt, zal deze stijging zich vertalen in een hogere incasso en repartitie. Ook het aantal uitleningen van luisterboeken via de onlinebibliotheek.nl steeg in 2020 met 44 procent: van 1,8 naar 2,6 miljoen. Hiervoor incasseert Lira geen vergoedingen. Lees hier meer over de verschillende vergoedingen voor e-books en voor luisterboeken.

Laatste werkbeurzen voor freelance journalisten bij het Matchingfonds

Er bestond grote animo voor de steunmaatregelen voor journalisten, scenaristen, schrijvers en vertalers. Voor twee regelingen kunnen geen aanvragen meer ingediend worden, alleen freelance journalisten kunnen nog tot 31 december terecht. Tenzij het geld eerder op is.

Sinds 2020 participeert Stichting Lira in het Steunfonds Rechtensector, waardoor 1,65 miljoen euro beschikbaar kwam voor werkbeursregelingen voor journalisten, scenaristen, schrijvers en vertalers. Voor alle drie de regelingen van de Auteursbond en het Matchingfonds van de Coöperatie zijn honderden aanvragen binnen gekomen, die daardoor helaas lang niet allemaal gehonoreerd konden worden.

Voor de twee regelingen 'Nieuwe Projecten en Werkbeurzen Auteurs' en 'Startregeling voor Scenarioschrijvers' zijn de loketten inmiddels gesloten. Voor de regeling ‘Steunfonds Freelance Journalisten’ zijn de laatste werkbeurzen nog beschikbaar tot uiterlijk 31 december 2021, of zo lang er middelen zijn.

Deze werkbeurzen, met een maximum van € 2.500, zijn bedoeld om makers in staat te blijven stellen originele producties met journalistieke meerwaarde te maken. Aanvragen kan bij de Stichting Matchingfonds en mag ook als je geen lid bent van De Coöperatie of de NVJ. Je hoeft ook niet aangesloten te zijn bij Lira.

Auteurs slaan alarm: ‘Door sluiting bibliotheken lopen we nóg meer inkomen mis’

De bibliotheken waren tijdens corona maandenlang gesloten. Daardoor kan Lira komend jaar veel minder leenvergoeding uitkeren. En dat is niet het enige slechte nieuws voor schrijvers. Jeroen Thijssen en Annemarie Bon vertellen over de rol van schoolbibliotheken en wat de overheid kan doen om het lezen te bevorderen.

'Multinationals als KLM kregen royale financiële steun van de overheid, daarom verwachten wij ook een gebaar naar de schrijvers.' | Foto's: Inigo Garayo (l) en Marijn Olislagers (r) 

Aan de houten tafel achter in haar tuin, haalt Annemarie Bon een A4'tje tevoorschijn. Ze heeft een overzicht gemaakt van de bedragen die ze de afgelopen jaren aan leenrechtvergoeding heeft ontvangen. 'Tussen 2009 en 2020 is het bedrag zo goed als gehalveerd. In 2015 schreef ik vijf nieuwe titels. In totaal ontving ik dat jaar ruim 7500 euro en dat was al zo’n vijfduizend euro minder dan het ooit geweest was. In de jaren daarna heb ik naast mijn eigen werk veel kleine boekjes vertaald. In 2019 kwamen er daardoor bijvoorbeeld 37 nieuwe titels bij. Toch daalde het bedrag dat ik aan leenrechtvergoeding kreeg nog verder. Voor de meeste kinderboekenauteurs is de leenrechtvergoeding hun belangrijkste inkomstenbron, dus je kunt je voorstellen dat sommige auteurs er een baan naast moesten nemen.'

Een gebaar naar schrijvers
De leenrechtvergoeding voor jeugdboekenschrijvers heeft dus al jaren de vorm van een steile curve naar beneden. Doordat de bibliotheken zo lang gesloten zijn geweest, zal die het komend jaar voor veel auteurs nog lager uitvallen. En dat is zuur, zegt romanschrijver Jeroen Thijssen. Als voorzitter van de sectie Letteren bij de Auteursbond zeer betrokken bij de inkomenssituatie van alle schrijvers in Nederland: 'Zeker als je bedenkt dat grote bedrijven als KLM en Booking.com grote financiële steun kregen van de overheid. Wij zouden het daarom helemaal niet gek vinden als de minister een gebaar maakt naar de schrijvers. Sterker nog: als er niets gebeurt, moeten we het over hardere acties hebben.'

‘De bibliotheken waren maanden dicht, waardoor de leenrecht-vergoeding straks flink tegenvalt’

Annemarie knikt instemmend. 'Jeugdboekenschrijvers halen een groot deel van hun inkomen uit schoolbezoeken, lezingen en cursussen. Ook deze activiteiten zijn door corona gedeeltelijk weggevallen. Er zijn wel online lezingen geweest, en er kwam een steunpakket, maar het was zwaar. Daar komt de sluiting van de bibliotheken nog eens bij.'

Schoolbibliotheken
Dat ze goed zijn in actievoeren, bewezen de jeugdboekenauteurs in de zomer van dit jaar. Na jarenlange gesprekken over de leenrechtvergoeding die schoolbibliotheken niet afdragen, besloten ze tot actie over te gaan. De uitzonderingspositie voor het onderwijs kost de auteurs veel geld.

Annemarie Bon: 'Met de Bibliotheek op school (dBos) bereiken we alleen al in het primair onderwijs 49 procent van de leerlingen. Prachtig natuurlijk, behalve dat auteurs hierdoor een groot deel van hun leenrechtvergoeding mislopen.

#neemderegie
In de Auteurswet staat dat school- en universiteitsbibliotheken vrijgesteld zijn van het afdragen van leenrecht. Op dit moment is het zo dat openbare bibliotheken een deel van of hun hele collectie jeugdboeken op scholen plaatsen en daarom geen leenrecht afdragen. Daar willen de auteurs van af.
In minder dan een week tijd maakten velen van hen videoboodschappen die ze onder de hashtag #neemderegie deelden via sociale media. Samen met de uitgevers (GAU) en de visuele makers (BNO) stelden ze een brandbrief op die ze op 1 juli 2021 aan de minister van Onderwijs Van Engelshoven aanboden. Die zegde toe alle partijen opnieuw aan tafel uit te nodigen en inmiddels is een start gemaakt met een constructief overleg.

‘Goede jeugdboeken bevorderen de leesmotivatie van jongeren’

Voor Bon en Thijssen kan het niet snel genoeg gaan: 'Die uitzonderingspositie voor het onderwijs gaat ten koste van het lezen', stelt Annemarie Bon. 'Vaak mogen kinderen de boeken niet mee naar huis nemen, en een kwartier vrij lezen in een drukke klas leidt niet tot diepe concentratie. Kinderen krijgen zo minder kans om te lezen. Dat moet toch te denken geven als je bedenkt dat er aan de andere kant miljoenen gestoken worden in leesbevordering.' 

Lage leesmotivatie
Dit enorme inkomensverlies is al lang niet meer het probleem van kinderboekenauteurs alleen, stelt Jeroen Thijssen. 'Het gaat alle auteurs aan, omdat dBos al op een deel van de middelbare scholen aanwezig is. Daarom vinden wij dat de overheid een gebaar moet maken. Daar zullen we in gesprekken op aandringen. Tot die tijd kunnen we helaas niet meer doen dan alle auteurs waarschuwen, dat ze dit jaar waarschijnlijk een bedrag op hun rekening krijgen dat fors lager is dan ze gewend waren.'

Annemarie Bon maakt zich zorgen. 'De leesmotivatie van Nederlandse jongeren is het laagste van de hele wereld. De hele wereld! Een kwart van onze kinderen komt laaggeletterd van school. Goede jeugdboeken die gemakkelijk te krijgen zijn, zouden daar enorm tegen helpen. De werkelijkheid is dat auteurs steeds meer commerciële klussen moeten aannemen of zelfs een baan ernaast gaan zoeken om rond te kunnen komen. Daardoor houden ze steeds minder tijd over om te schrijven. Dat gaat ten koste van de jeugdliteratuur.'  

---

Jeroen Thijssen is voorzitter van de sectie Letteren bij de Auteursbond, secretaris van het bestuur van de Auteursbond en lid van het Lira-bestuur.

Annemarie Bon is vicevoorzitter van Lira en lid van de sectie Geschriften van Stichting Leenrecht.

Linda Huijsmans

Controleer je gegevens en werken

Tot eind december zullen de repartities op diverse vergoedingen plaatsvinden. Zorg er daarom voor dat Lira beschikt over jouw actuele gegevens. Op Lira’s webportal zijn alle bij Lira bekende gegevens over jou en de door jou geschreven werken opgenomen. Je kunt deze altijd inzien en, als dat nodig is, aanpassen of aanvullen.

Je gegevens vormen de basis voor eventuele uitkeringen. Controleer ze daarom via de portal, die bereikbaar is via de website van Lira. Je relatienummer vind je terug in de correspondentie met Lira en als je je wachtwoord niet (meer) weet, kun je een nieuwe aanvragen via het inlogscherm.

Op de portal vind je de bij ons geregistreerde gegevens terug, zoals adres en rekeningnummer. Ook kun je zien of je bij Lira aangesloten bent. Controleer je gegevens goed, zodat niets een uitkering in de weg staat.

In de portal vind je ook een overzicht van al je werken. Controleer of het volledig en juist is. Aandachtspunten daarbij zijn bijvoorbeeld de boekprijs bij boeken en het aandeelpercentage bij de werken. Ontbreekt er een werk, dan kun je dat gemakkelijk toevoegen. Overigens vind je er alleen werken die voor een vergoeding in aanmerking komen. Het betreft dus geen volledig overzicht van je oeuvre.

Heb je sinds halverwege 2020 niet meer ingelogd, dan moet je je eenmalig identificeren met iDIN. Dit om jouw en onze digitale veiligheid te kunnen garanderen.

Overweldigende belangstelling voor Beurzenregeling Wetenschappelijke Boeken

Stichting Lira Fonds ontving in de allereerste ronde van de Beurzenregeling Wetenschappelijke Boeken maar liefst 46 aanvragen.

Wij zijn overweldigd door deze grote belangstelling en onder de indruk van de kwaliteit en diversiteit van de aanvragen. Omdat het Lira Fonds jaarlijks 4 beurzen van € 37.500 ter beschikking stelt, zullen de meeste aanvragers helaas teleurgesteld moeten worden.

De multidisciplinaire adviescommissie die speciaal voor deze regeling is samengesteld, begon in de zomer van 2021 met het lezen van alle aanvragen. Eind oktober zullen de leden van de adviescommissie in Amsterdam samenkomen om de aanvragen te bespreken en te beoordelen.

Gezien het grote aantal aanvragen zal een zorgvuldige beoordeling van het rijke aanbod van aanvragen enige tijd vergen. Voor het eind van het jaar zullen alle aanvragers worden geïnformeerd over de toekenning van de beurzen.

Leenvergoedingen voor luisterboeken, e-luisterboeken en e-books

Luisterboeken (ook wel: audioboeken), gesproken boeken, e-luisterboeken en e-books: het zijn allemaal varianten op het ‘traditionele’ papieren boek. Voor elk van deze boekvormen verloopt de vergoedingenstroom net weer even anders. Omdat Lira de laatste tijd veel vragen krijgt over deze vergoedingen, zetten we ze bij deze op een rij.

E-books
Een e-book is een gedigitaliseerde versie van een (bestaand) boek. Via de Bibliotheek Online zijn inmiddels ruim 30.000 e-books ter beschikking voor uitlening via openbare bibliotheken.
Sinds 2019 ontvangt en verdeelt Lira de leenvergoedingen voor e-books onder de tekstmakers. Deze zogeheten ‘e-lending-vergoedingen’ ontvangt Lira op grond van het Convenant e-lending. Dit Convenant heeft betrekking op oorspronkelijk Nederlandstalige en in het Nederlands vertaalde buitenlandse titels onder het segment ‘algemene boek’, verschenen bij Nederlandse uitgevers.

Lira ontvangt ten behoeve van de verdeling inzage in de uitgeleende e-booktitels en de bijbehorende beschikbare vergoedingen. Die kunnen per titel verschillen, afhankelijk van de afspraken die de uitgever daarover heeft gemaakt. Veel titels zijn al bekend bij Lira, omdat hiervoor ook thuiskopievergoedingen beschikbaar zijn. Schrijvers en vertalers van één of meer in Nederland uitgegeven e-booktitels kunnen via Lira’s portal hun eigen e-booktitels en gegevens bekijken en waar nodig aanvullen of updaten.

Luisterboeken/audioboeken
Een luisterboek (ook wel: audioboek) is een geluidsopname van een voorgelezen boek. Luisterboeken zijn verkrijgbaar op cd, als stream voor een luister-app of als downloadbaar mp3-bestand. 

Wanneer een luisterboek op een fysieke drager wordt uitgeleend door openbare bibliotheken, ontvangt Lira van Stichting Leenrecht de beschikbare leenrechtvergoedingen ter verdeling. Het gaat dan om uitleningen van voorbespeelde e-readers, discs of sticks. Dit komt wel voor, maar slechts in zeer geringe mate. Het leeuwendeel van de uitgeleende luisterboeken wordt in digitale vorm uitgeleend, namelijk als e-luisterboek via de Luisterbieb van de Bibliotheek Online. 

E-luisterboeken
Een e-luisterboek is een audioboek dat in digitale vorm (stream) wordt uitgegeven. Via de Bibliotheek Online worden luisterboeken ook voor uitlening door openbare bibliotheken beschikbaar gesteld. In tegenstelling tot e-books, vallen de e-luisterboeken niet onder het Convenant e-lending. Via Lira zijn hiervoor dus geen vergoedingen beschikbaar: auteurs en vertalers moeten over een uitleenvergoeding dus zelf afspraken maken met hun uitgevers.

Gesproken boeken
Tot slot: gesproken boeken (daisy-roms) lijken weliswaar op luisterboeken, maar Lira keert er geen vergoedingen voor uit. Gesproken boeken zijn exclusief verkrijgbaar voor mensen die blind, slechtziend of dyslectisch zijn of een andere leesbeperking hebben. Terwijl luisterboeken commercieel aantrekkelijk worden gemaakt met bijvoorbeeld aparte stemmetjes voor verschillende personages, of door bekende personen of de auteur zelf te laten voorlezen, worden gesproken boeken juist zo neutraal mogelijk voorgelezen. Sinds 2012 incasseert Stichting Leenrecht niet meer voor gesproken boeken, omdat op grond van een regeling die uitgevers en bibliotheken toen sloten is afgesproken dat gesproken boeken alleen nog maar uitgeleend worden aan mensen met een leesbeperking.

Het verdienmodel van Anne Marie Koper

Anne Marie Koper is vertaler vanuit het Engels naar het Nederlands. Het beste boek dat ze tot nu toe vertaald heeft is Spiegeldoolhof van Jia Tolentino. Als voorzitter van de sectie Boekvertalers bij de Auteursbond probeert Anne Marie de individualisten in haar beroepsgroep beter te organiseren.

Anne Marie Koper: 'De grootste doorn in mijn oog is het verschil dat gemaakt wordt tussen literaire en andere vertalingen.' | Foto: Eigen archief

Wat was je eerste betaalde opdracht?

'De vertaling van Jongens, beren en stevige bergschoenen van Abby McDonald. Na mijn studie Engels wilde ik graag vertalen, maar ik raakte verzeild in de uitgeverijwereld. Ik werkte onder meer als rechtenmanager, redacteur en opleidingsadviseur, maar ruim tien jaar geleden kreeg ik de vertaalkriebels. Ik zette klussen uit die ik eigenlijk liever zelf had willen doen. Op een gegeven moment heb ik de knoop doorgehakt en ik ben voor mezelf begonnen. Ik had het geluk dat ik een goed netwerk had en daar kwam dit boek als eerste uit.

Ik ben ook vrij snel lid geworden van de VvL, de voorloper van de Auteursbond. Dat kwam door een opmerking van een uitgever die ik op een feestje tegenkwam. Die vond het maar een lastige club, zei hij. Daardoor dacht ik: dan moet ik daar juist lid van worden.'

Waar zou je in een ideale wereld als vertaler het liefst je hele inkomen mee verdienen?

'Met vertalen en het liefst van fictie. Gelukkig vormt dat ook de hoofdmoot van mijn werk. Het is het fijnst om aan boeken te werken waar ik iets mee heb en waar ik achter sta. Een keer ging dat mis. Het was een thriller over een vrouw die gestalkt, zelfs verkracht, werd en zich daarna in de armen stortte van de eerste de beste vriendelijke man die ze tegenkwam. Dat stuitte me zó tegen de borst! Ik heb het afgemaakt en het wordt van al mijn vertalingen het meest uitgeleend, maar sindsdien kijk ik een stuk kritischer naar de manuscripten die me aangeboden worden.

‘Ik denk niet dat literaire boeken altijd moeilijker te vertalen zijn dan thrillers’

Het is het leukste om met zijn tweeën aan een vertaling te werken. Er komt altijd een moment dat je het boek het liefst uit het raam zou willen gooien. Dan is het fijn als je met iemand kunt sparren en je frustraties kwijt kunt.'

Hoe ziet jouw verdienmodel er vandaag daadwerkelijk uit?

'Ik vertaal drie tot vier boeken per jaar en dat vul ik aan met zakelijke teksten. Ik zeg met opzet niet commerciële teksten, want literair werk is ook commercieel; uitgevers verdienen er geld aan. Die zakelijke opdrachten zijn financieel gezien het interessantst omdat daar fatsoenlijk voor betaald wordt. Bij het modelcontract voor literair vertalers hoort een minimumtarief van 6,8 cent per woord. Dat modelcontract is meteen de olifant in de kamer. Die 6,8 cent is in de praktijk het maximumtarief. De meeste uitgevers bieden niet eens het modelcontract aan en vaak zelfs geen royalty’s. Vertalers profiteren daardoor niet mee als het boek een bestseller wordt.
Vertalers krijgen per uitlening een leenvergoeding: de oorspronkelijke auteur 30 procent en de vertaler 70 procent.

Voor veel vertalers is dit een belangrijke inkomstenbron, al kunnen de meesten van ons van de vergoeding voor één titel misschien net een ijsje kopen. Naarmate je meer titels vertaald hebt, loopt dat bedrag op. Bij vier boeken kun je een keertje uit eten en misschien zelfs iemand trakteren, maar dan is het wel op. We hebben het over tientjes, tot gemiddeld een paar honderd euro. Per jaar. Pas als de lijst met titels lang is, of als je het geluk hebt dat jouw vertaling een bestseller wordt, kan het bedrag flink oplopen.'

Kun je leven van de opbrengsten van je werk?

'Ja en nee. Ik heb een partner die ook een inkomen heeft. Daardoor heb ik een vangnet en kan ik het me veroorloven om nee te zeggen tegen vervelende vrouwenthrillers of teksten waar ik geen affiniteit mee heb. Zelf verdien ik minder dan modaal, maar als het zou moeten zou ik van het vertalen kunnen leven.'

Wat was tot nu toe de beste investering in je vakmanschap?

'Het abonnement op de online woordenboeken van Van Dale. Die had ik alleen op cd-rom, en op papier natuurlijk, maar nu heb ik toegang tot de meest recente versies. Veel nieuwe woorden staan daar al in. Zo kwam ik bij de vertaling van Amia Srinivasans Het recht op seks de term terf tegen; de term voor feministen die vinden dat transvrouwen geen echte vrouwen zijn. Het is een vrij nieuw woord, maar het stond al in de online Van Dale.

‘Het minimumtarief van 6,8 cent uit het modelcontract, is in de praktijk het maximum’

De hoge abonnementskosten hielden me tegen, al ontdekte ik dat Van Dale een speciaal vertalerstarief hanteert. Wij krijgen een flinke korting op het standaardtarief van 398 euro per jaar. Dat is zeker niet veel geld voor wat je ervoor krijgt, maar voor mensen met een vertalersinkomen zoals ik is het een substantieel bedrag.'

Biedt de Nederlandse context vertalers voldoende middelen van bestaan?

'Nee en dat geldt voor bijna alle vertalers, wereldwijd helaas. Boekvertaler word je alleen omdat je het heel graag wilt en er genoegen mee neemt dat je weinig verdient. De grootste doorn in mijn oog is het verschil dat gemaakt wordt tussen literaire boeken en de andere boeken. Behalve dat het lastig is om te bepalen wat nou literatuur is en wat niet, vraag ik me oprecht af of literaire boeken nou zoveel moeilijker te vertalen zijn dan bijvoorbeeld chicklit, of thrillers. Daarin wordt vaak een heel specifiek jargon of straattaal gebruikt en er zitten veel dialogen in. De rol van de vertaler is om de tekst en de context begrijpelijk te maken en dicht bij de lezer te brengen, dus daar moet je je als vertaler goed in verdiepen. Dat geldt zeker niet alleen voor het literaire domein.

Toch wordt er verschil gemaakt. Het Fonds voor de Letteren geeft beurzen voor literaire vertalingen. Dat is een mooie manier om je inkomen aan te vullen, alleen zijn het er maar enkele tientallen per jaar. Dat is heel erg weinig. Alleen vertalers die én een modelcontract hebben én een projectsubsidie van het Letterenfonds kunnen een modaal jaarinkomen bereiken. De rest blijft daar vaak ver onder.' 

Heb je een gouden tip voor vertalers?

'Profileer jezelf als cultureel ondernemer. Dat gebeurt nog veel te weinig. Veel vertalers weten bijvoorbeeld niet dat het auteursrecht van een vertaling van hen is. Een groot deel van de beroepsgroep is voor zijn inkomen niet afhankelijk van vertalen, bijvoorbeeld omdat ze AOW krijgen of een partner hebben die goed verdient, dus maken ze zich niet zo druk. Vertalen wordt zo bijna een vak dat je je moet kunnen veroorloven en daar moeten we echt van af.'

Linda Huijsmans

Claim je vergoeding voor werk in digitale archieven

Komt jouw gedigitaliseerde werk voor in digitale archieven? Dan heb je de mogelijkheid om een uitkering te claimen. Lira maakt zich op voor de repartitie Digitaliseringsgelden.

Alle freelance journalisten ontvangen jaarlijks een 'basisuitkering' uit de collectieve licentieverlening voor digitaliseringsprojecten via een toevoeging van een deel van de incasso aan de reprorecht- en thuiskopie-vergoedingen. Komt jouw gedigitaliseerde werk vaker dan 100 keer voor in die archieven? Dan heb je daarnaast de mogelijkheid om een uitkering te claimen.

Lira heeft in de afgelopen jaren diverse collectieve overeenkomsten gesloten voor het online tonen van boeken-, kranten- en tijdschriftenarchieven door diverse erfgoedinstellingen, waaronder de KB, RHC Zuidoost Utrecht, Streekarchivariaat Noordwest Veluwe, Erfgoed Leiden en omstreken, RHC Rijnstreek en Lopikerwaard, Krantenbank Zeeland, DBNL en/of Elsevier.

Aan het eind van dit jaar zal Lira de uitkering van deze vergoeding uitvoeren. Claim daarom vóór 30 oktober 2021. Graag ontvangen wij de zoekresultaten van het aantal artikelen in de betreffende databanken. Je kunt deze via e-mail of het contactformulier op de portal aan ons doorgeven. Na controle van de opgaven keren wij aan het einde van het jaar de vergoedingen uit.

Krijg je geen reprorecht- of thuiskopievergoedingen maar komt jouw werk wel voor in de archieven? Neem dan contact op met Lira via e-mail of het contactformulier.

Meer achtergrondinformatie lees je hier.

Faces of Science: wetenschap via blogs en videoclips

Wat doen wetenschappers eigenlijk? Waar houden ze zich de hele dag mee bezig en zou het misschien iets voor mij zijn? Bij Faces of Science vertellen jonge onderzoekers in video’s en blogs enthousiast en toegankelijk over hun promotieonderzoek. En dat varieert van hiphop tot topsport en van algen tot lachgas.

Groepsfoto van alle deelnemers aan Faces of Science in 2018 | Foto: Tessa Posthuma de Boer

'Onze jonge promovendi zijn onze korporaals.' Ineke Sluiter, president van de KNAW, zegt het met zichtbare trots. 'Ze zijn geen soldaten meer, maar ook nog geen stafleden. Ze zitten tussen de studenten en de hoogleraren in.'

De president van de meer dan tweehonderd jaar oude Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, KNAW, noemt het jonge project Faces of Science hartverwarmend.

'Rond 2013 begonnen we na te denken over manieren om aan de maatschappij te laten zien wat er binnen de muren van de universiteiten in Nederland gebeurt. We kozen voor promovendi omdat die een verbindende rol kunnen spelen tussen jonge mensen met wetenschappelijke ambitie en de wetenschap. Het enthousiasme waarmee deze jonge academici hun verhaal voor het voetlicht brengen is inspirerend. Ze laten zien hoe boeiend en relevant hun onderzoek is.'

‘Faces of Science leggen een link tussen wetenschap en maatschappij’

Diversiteit
Ieder jaar komen er twaalf nieuwe ‘Faces’ bij; jonge promovendi van alle Nederlandse universiteiten en uit de meest uiteenlopende takken van wetenschap: van een Neerlandicus die computerprogramma’s gebruikt om vertalingen van Spinoza en Descartes te doorgronden, tot een biochemicus die algen kweekt om er biobrandstof van te kunnen maken.
'Net als veel van hun oudere collega’s zijn jonge onderzoekers bezig met maatschappelijk issues. Door hen in de spotlights te zetten, laten we dus ook zien hoe relevant de wetenschap kan zijn', zegt Ineke Sluiter.

'Daarnaast biedt Faces of Science een goede manier om de diversiteit binnen de wetenschappelijke wereld in Nederland te bevorderen. In de hogere rangen van de wetenschap is die op dit moment helaas soms nog ver te zoeken, maar aan de basis is die er wel degelijk. Dat willen we graag laten zien.' 

Met pensioen
Dankzij ondersteuning van Stichting Lira werkt de KNAW en De Jonge Akademie nauw samen met NEMO Kennislink om de jonge onderzoekers te helpen bij de niet geringe taak om hun kernboodschap in een video van slechts drie minuten te presenteren. Daarnaast krijgen ze hulp bij het schrijven en publiceren van professionele columns en blogs en leren zij via workshops veel over allerlei vormen van wetenschapscommunicatie zoals lezingen geven.

‘Jonge promovendi vatten de kern van hun onderzoek in minder dan 3 minuten samen’

Inmiddels zijn er 102 Faces of Science. Na hun promotie gaat de jonge wetenschapper ‘met pensioen’, maar de meesten blijven zeer betrokken bij het netwerk, zegt Ineke Sluiter. 'We organiseren regelmatig netwerkbijeenkomsten en die worden goed bezocht, ze helpen elkaar en promoten het project in hun eigen omgeving.'

TikTok
De Faces of Science weet een gestaag groeiende groep geïnteresseerden te bereiken. De videoclips alleen al zijn ruim 180 duizend keer bekeken, waarvan 150 duizend unieke views. Ze worden veel op middelbare scholen gebruikt, bijvoorbeeld door decanen die scholieren helpen met hun studieadvies.

'Als president ben ik daar heel trots op', zegt Sluiter, 'en we blijven ons ontwikkelen. Nieuwe generaties nemen hun eigen mediagebruik mee. Zij zitten bijvoorbeeld op TikTok. Als president van de KNAW ga ik daar geen filmpje op zetten, dat zou ongeloofwaardig zijn, maar onze jonge wetenschappers misschien wel. We staan open voor nieuwe ontwikkelingen. Dat vind ik ook zo leuk aan samenwerken met deze nieuwe collega’s: we leren van elkaar. Samen creëren we een levende gemeenschap waar we uiteindelijk allemaal wijzer van worden.'

Faces of Science, een samenwerking tussen de KNAW, De Jonge Akademie en NEMO Kennislink, wordt mede ondersteund door Stichting Lira

Linda Huijsmans