Veel animo voor steunregelingen schrijvers en vertalers

In september hebben schrijvers, vertalers en journalisten massaal een beroep gedaan op de verschillende coronasteunregelingen voor tekstmakers. Bijna 350 aanvragen zijn vóór 1 oktober ingediend voor ondersteuning en werkbeurzen. Het onderstreept het belang om de zwaar getroffen culturele sector gericht te helpen in deze moeilijke tijden.

Beeld: Darren Richardson/Unsplash

Steunfonds Rechtensector
Het Steunfonds Rechtensector beoogt de eerste nood bij professionals in de creatieve industrie te verlichten. Door deelname aan het Steunfonds heeft het Lira Fonds vijfhonderdduizend euro te besteden aan werkbeurzen en projecten van journalisten, schrijvers, scenaristen en vertalers. De uitvoering van de beurzenregelingen wordt gedaan door de stichtingen Steunfonds Auteurs en het Matchingfonds van De Coöperatie. Naast het half miljoen voor de beurzenregelingen, is nog eens vierhonderdduizend euro beschikbaar voor individuele schrijvers en journalisten die in acute financiële nood verkeren.

Voor wie zijn de regelingen?
Alle regelingen zijn bedoeld voor zelfstandige auteurs die financieel geraakt zijn door de overheidsmaatregelen rondom het coronavirus. Hun werkzaamheden zijn gestopt of beperkt door deze maatregelen waardoor zij opdrachten mislopen en inkomsten zijn verloren of gaan verliezen. De regelingen staan open voor professionele schrijvers, of ze nu lid zijn van de bonden of aangesloten zijn bij Lira of niet.

Startgeldregeling Scenario
Scenarioschrijvers kunnen eenmalig een aanvraag indienen voor een financiële bijdrage van maximaal vijfduizend euro aan de allereerste ontwikkelingsfase van een nieuw scenario, waarbij nog geen producent of omroep betrokken is en waarvoor geen subsidie van het Filmfonds of financiering van een omroep verstrekt is.

 

Regeling Nieuwe projecten en Werkbeurzen
Zelfstandige auteurs kunnen een financiële bijdrage van maximaal vijfduizend euro aanvragen voor het schrijven of vertalen van een tekst of voor een project ter ondersteuning van hun professionele ontwikkeling, mits zij niet in aanmerking komen voor de tijdelijke steun- en stimuleringsregelingen van het Letterenfonds.

Meer informatie over deze regelingen, de voorwaarden en hoe je een aanvraag kunt indienen, kun je vinden op de website van de Auteursbond. De volgende aanvraagrondes zijn in januari en in april 2021.

Regeling Werkbeurzen Freelance Journalisten
Freelance journalisten kunnen maximaal € 2.500 aanvragen voor een journalistiek project dat zonder die financiële ondersteuning niet uitvoerbaar is.  De beschikbare gelden worden in twee rondes verdeeld. Als in eerste ronde (uiterlijk eind december 2020) de middelen op zijn, kunnen geen aanvragen meer worden ingediend tot de start van de tweede ronde. 

Meer informatie over deze regeling voor freelance journalisten, de voorwaarden en hoe je een aanvraag kunt indienen, kun je vinden op de website van het Matchingfonds van De Coöperatie.

Compensatieregeling
Via de Compensatieregeling Auteurs kunnen schrijvers, vertalers en freelance journalisten een aanvraag indienen voor een financiële bijdrage ter (gedeeltelijke) compensatie van inkomsten uit zelfstandige schrijfwerkzaamheden die ze als gevolg van de coronacrisis zijn misgelopen. De bijdrage bedraagt maximaal vijfduizend euro. Freelance journalisten die lid zijn van de Auteursbond kunnen een aanvraag bij de Auteursbond doen. Andere freelance journalisten kunnen zich wenden tot de NVJ. Vanzelfsprekend worden alle aanvragen strikt vertrouwelijk behandeld.

Overweldigende belangstelling
De eerste aanvraagrondes hebben overweldigende belangstelling voor de steunregelingen laten zien: maar liefst bijna 350 aanvragen zijn binnengekomen en zullen worden beoordeeld. Dat zijn er aanzienlijk meer dan  kunnen worden gehonoreerd. De loketten blijven open en geïnteresseerde auteurs kunnen terecht op de websites van de Auteursbond, de NVJ en De Coöperatie. Daar is alle informatie over de regelingen terug te lezen, inclusief de voorwaarden en het aanvraagproces.

Het verdienmodel van Abdelkader Benali

Abdelkader Benali (1975) debuteerde op zijn 21e met de roman Bruiloft aan zee. Daarna schreef hij gedichten en theaterstukken, won de Libris Literatuurprijs, maakte televisieprogramma’s en stond zelf op het podium. Hij kreeg de Gouden Ganzenveer voor het enthousiasme waarmee hij jongeren weet te bereiken. We stelden deze duizendpoot 7 vragen over zijn verdienmodel.

Abdelkader Benali: "Schrijvers realiseren zich niet genoeg hoeveel macht ze hebben." | Foto: Bob Bronshoff

1. Wat was je eerste (betaalde) schrijfopdracht?

“Op de middelbare school deed ik mee aan schrijfwedstrijden. De prijzen waren mijn eerste betalingen. Met een column voor Trouw verdiende ik een reis naar New York en met een opstel won ik een beurs voor mijn eerste studiejaar aan de Universiteit Leiden. Toen ik mijn prijs ging ophalen, ging een dame me voor naar een enorme kluis. Ze draaide aan een groot wiel en daar lag de cheque van tienduizend gulden. Ik moest naar de bank om een rekening te openen, want die had ik niet eens. Daarna heb ik voor 120 gulden mijn kamertje ingericht met spullen van de kringloopwinkel.” 

2. Waarmee zou je in een ideale wereld het liefst je hele inkomen verdienen? 

“Toen ik begon, drukt  de schrijfster Naima el Bezaz me op het hart om vooral veel lezingen te gaan geven. Daar kon je geld mee verdienen, verzekerde ze me. Maar ik was eigenwijs. Dat ga ik dus niet doen, dacht ik. Een schrijver hoort geen geld te verdienen. Mijn agenda moet leeg blijven zodat ik thuis ben als de inspiratie komt. Maar zo werkt het niet, heb ik geleerd. Tegenwoordig is mijn agenda overvol. Ik ben de hele dag bezig. Ik wil niet gaan zitten wachten op inspiratie, die krijg ik juist als ik leuke dingen doe en boeiende mensen tegenkom. Het afwisselende leven dat ik nu leid, is voor mij ideaal. Daarnaast droom ik van een eigen theatergezelschap waarvoor ik zelf stukken ga schrijven.” 

‘Schrijvers realiseren zich niet genoeg hoeveel macht ze hebben’

3. Hoe ziet jouw verdienmodel er in werkelijkheid uit?

“Als kralen rijgen. Ik doe veel kleine dingen. Ik geef heel veel lezingen, maak tv-programma’s, ik coach soms beginnende schrijvers, ik treed op, ik maak theaterstukken… In de wereld van dichters en schrijvers ligt nog steeds een taboe op geld verdienen. Daar heb ik geen last meer van. Grote schrijvers als Stephan Zweig en Charles Dickens schreven aan de lopende band; de schoorsteen moest immers roken. Ook zij konden niet leven van literatuur alleen.
De laatste tijd ben ik veel met theater bezig. Ik heb Hamlet herschreven voor jongeren en ga Antigone vertalen voor de Toneelschuur. Mijn kracht bestaat uit dialogen en daar leent het theater zich natuurlijk bij uitstek voor. Daarnaast werk ik aan een voorstelling: Abdelkader vertelt alles. Dat wordt een monoloog waarin ik vertel over alles wat mij boeit; van Rembrandt tot Marokko.”

4. Kun je leven van de opbrengsten van je werk? 

“Ik heb zakelijk verstandige beslissingen genomen. Van het prijzengeld van de Libris Literatuurprijs heb ik een huis gekocht dat ik later met een mooie overwaarde kon verkopen. Al in 1997 ben ik, op advies van mijn fiscaal adviseur, gaan beleggen. Soms werk ik voor televisie en dat betaalt goed. Van dat geld heb ik een appartementje in Tanger gekocht plus een flink pakket aandelen. Ik heb geen pensioen, dus deels vormt dat mijn oudedagsvoorziening. Daarnaast ben ik opgegroeid in een zuinig gezin. Ik heb geleerd om niet heel veel geld uit te geven. Ik wil geld verdienen, niet geld maken. Als ik ergens veel geld voor krijg, schrik ik daarvan en wil ik er iets verstandigs mee doen.”  

5. Wat was tot nu toe voor jou de beste investering in je vakmanschap? 

“Ik had ooit een beurs gekregen van het Fonds voor de Letteren om een roman te schrijven. Op een dag kreeg ik een brief waarin stond dat ik teveel verdiend had en de beurs moest terugbetalen. Ik deed niets. Er kwamen aanmaningen binnen die ik ongeopend in mijn la stopte. Toen kwam er een moment waarop ik me realiseerde dat het voor mij belangrijk is dat er een relatie bestaat tussen het werk dat ik doe en de beloning die ik ervoor krijg. Dan pas heb ik het gevoel dat ik het echt verdiend heb. Een beurs werkt dus niet voor mij. Ik werd me bewust van hoe ik het beste functioneer. Het geld heb ik terug betaald en ik daarna heb ik nooit meer een beurs aangevraagd.”

‘We moeten gewoon een minimumtarief met elkaar afspreken’

6. Biedt de Nederlandse context auteurs voldoende middelen van bestaan?

“Je zou het om moeten draaien. Wij als schrijvers zouden die middelen af moeten dwingen door een kartel te beginnen en prijsafspraken maken. Gewoon een minimumtarief met elkaar afspreken en daar niet onder gaan zitten. Nu werkt iedereen voor zichzelf en komen we samen niet vooruit. Na een festival stuurt de cateraar gewoon een factuur en krijgen de tentenbouwers betaald, maar de dichter is al blij dat hij mag komen en durft geen eisen te stellen. Schrijvers en dichters realiseren zich niet wat voor machtspositie ze hebben. Bedrijven, festivals en scholen zien ons graag komen. Wij voegen iets essentieels toe aan de samenleving; we kunnen mensen raken en ze aan het denken zetten. Maar wij zijn de enigen die onze waarde zelf niet goed lijken te kunnen inschatten.”   

7. Heb je een gouden tip voor andere schrijvers?

“Maak vlieguren. Ga voorlezen, ga optreden en blijf na afloop tenminste één drankje drinken. Dan komen mensen naar je toe en vertellen ze hoezeer je ze geraakt hebt. Dan merk je waar je het voor doet. Vertrouw op je intuïtie. Blijf altijd dicht bij je eigen verhaal. Doe geen dingen waar je je ongemakkelijk bij voelt. Maak fouten, leer en zorg dat je krijgt wat je verdient. En vergeet nooit waarom je schrijver geworden bent.”  

Linda Huijsmans

 

Nieuwe website en portal

Lira heeft een nieuwe website en een nieuwe portal. Deze zijn vormgegeven in dezelfde stijl als de websites van het Lira Fonds en het Lira Nieuws.

 
Op www.lira.nl kun je nu nog overzichtelijker informatie vinden over de vergoedingen voor auteurs, opzoeken wie Lira is en wat Lira precies doet. Ook actuele berichten zijn te vinden op de website, dus neem vooral een kijkje.

Hoge Raad bevestigt uitspraak gerechtshof in kabelprocedure

De Hoge Raad heeft op 2 oktober jongstleden uitspraak gedaan in de rechtszaak die Lira in 2013 was begonnen tegen een aantal kabelaanbieders, waaronder Ziggo. Lira was de procedure gestart omdat de kabelaanbieders in 2012 waren gestopt met betaling van kabelvergoedingen voor de schrijvers.

De rechtbank stelde Lira aanvankelijk grotendeels in het gelijk en oordeelde dat de kabelaars weer een regeling moesten treffen met Lira over de vergoedingen voor de schrijvers. De kabelexploitanten en RODAP (Rechtenoverleg voor Distributie van Audiovisuele Producties, een samenwerkingsverband van Nederlandse film- en tv-producenten, publieke en commerciële omroepen en distributeurs) gingen echter in hoger beroep. Het gerechtshof oordeelde dat de makers weliswaar nog altijd recht hebben op een vergoeding voor het verspreiden van hun werk via kabel, maar dat dergelijke vergoedingen voor scenarioschrijvers in principe via de producenten zouden moeten lopen. Dat was volgens het hof alleen anders als de scenarioschrijvers een specifiek voorbehoud in hun contract hadden gemaakt waarmee zij hun rechten voorbehielden. In hoeverre daarvan sprake was, en hoeveel kabelvergoeding Lira dus nog bij de kabelexploitanten voor haar schrijvers zou kunnen incasseren, zou in een aparte ‘schadestaat-procedure’ vastgesteld moeten worden.

Aanspraak op kabelvergoedingen
Nadat een aantal pogingen om het geschil in der minne te regelen op niets was uitgelopen, hebben zowel Lira als de kabelaanbieders en RODAP cassatie ingesteld tegen de uitspraak van het gerechtshof.

De Hoge Raad heeft nu uitspraak gedaan en laat het arrest van het gerechtshof volledig in stand. Dat is onbevredigend, aangezien er nu nog altijd geen duidelijkheid bestaat hoeveel kabelvergoedingen de kabelaanbieders precies aan Lira dienen te betalen over de betreffende periode. De vraag hoe scenarioschrijvers die (mogelijk) geen passend voorbehoud in hun productiecontract hebben opgenomen aanspraak kunnen maken op hun kabelvergoedingen, blijft hiermee ook onbeantwoord.

Nieuwe afspraken
Voor alle duidelijkheid: Deze procedure betrof uitsluitend de kabelvergoedingen in de periode tussen oktober 2012 en januari 2015. Sinds 2015 is er een nieuw artikel in de wet opgenomen dat regelt dat Lira de kabelvergoedingen weer namens alle aangesloten scenarioschrijvers kan incasseren. Naar aanleiding daarvan zijn destijds al nieuwe afspraken gemaakt met de kabelaanbieders en RODAP. Die afspraken voorzagen echter nog niet in een vergoeding voor de overige door Lira vertegenwoordigde makers, zoals romanschrijvers, freelance journalisten en ondertitelaars, van wie ook werken worden uitgezonden. In de uitspraak van het gerechtshof was al bevestigd dat de kabelexploitanten voor die auteurs vergoedingen moeten betalen aan Lira. Ook wordt er thans nog niet voor alle televisie- en radiokanalen die door kabelaars worden doorgegeven betaald. Voor die aanspraken zullen de kabelexploitanten dus in ieder geval een regeling met Lira moeten treffen.

Jochem Donker

Nieuwe verdelingen van reprorechtvergoedingen via Lira

Lira keert eind 2020 voor het eerst de beschikbare reprorechtvergoedingen uit aan tekstauteurs van vak-, wetenschappelijke en educatieve boeken en tijdschriften. Deze auteurs zijn onlangs via hun uitgevers geïnformeerd en door Lira uitgenodigd om hun opgave te doen van de jaren 2018 en 2019.

Stelselwijziging
Stichting Reprorecht incasseert vergoedingen bij de overheid, het onderwijs en het bedrijfsleven voor het (digitaal) kopiëren uit boeken, kranten en tijdschriften. Lira keert al jarenlang het aandeel voor de tekstmakers uit aan schrijvers van algemene boeken en aan freelance journalisten voor hun artikelen in publiekstijdschriften en kranten. Tot vorig jaar werden de vergoedingen voor vak-, wetenschappelijke en educatieve boeken en tijdschriften via uitgevers doorbetaald aan tekstauteurs. Omdat de doorbetaling bij sommige uitgevers tot knelpunten leidde, zijn Stichting Reprorecht, de Mediafederatie en de stichtingen Lira, Pictoright (beeldmakers) en PRO (uitgevers) om tafel gaan zitten om tot een structurele oplossing te komen. Dit heeft ertoe geleid dat Lira voortaan in alle categorieën de reprorechtvergoedingen onder tekstauteurs zal verdelen. Uitgevers krijgen hun deel van de vergoeding voortaan via Stichting PRO. Visuele makers konden altijd al terecht bij Pictoright. Zo lopen de vergoedingen voor iedere groep via hun eigen beheersorganisatie.

Wat verandert er?
Lira zal de vergoedingen verdelen op basis van de opgaven van auteurs. Schrijvers kunnen aan Lira jaarlijks hun inkomsten uit freelance schrijfwerkzaamheden opgeven: honoraria, royalty’s (ook voorschotten en lumpsumbedragen) en rechtenvergoedingen. 

Natuurlijk tellen BTW, onkosten- en reiskostenvergoedingen niet mee. Ook voor auteurs die geen honorarium of royalty’s ontvangen zal een (gemaximeerde) vergoeding beschikbaar zijn; hun werk kan immers ook gekopieerd zijn.

Duizenden auteurs hebben zich al gemeld
Voor auteurs die hun reprorechtvergoedingen via hun uitgever kregen, betekent het nieuwe systeem natuurlijk een omslag: zij moeten zich aanmelden bij Lira en opgave doen. Inmiddels hebben duizenden auteurs deze stap gezet. Als stichting zonder winstoogmerk, voor en door schrijvers, is Lira gericht op het zo adequaat, snel, transparant en eerlijk mogelijk verdelen van de voor schrijvers beschikbare reprorechtvergoedingen.

Opgave doen: nu en in de toekomst
Wie voor 19 oktober 2020 bij Lira opgave doet, ontvangt in december de vergoeding die hem of haar toekomt. Maar ook na 19 oktober kunnen auteurs nog steeds opgave doen bij Lira. Zij ontvangen hun reprorechtvergoeding in dat geval bij de zogeheten na-verdeling, die gepland staat in het tweede kwartaal van 2021. Lira hanteert een verdeeltermijn van drie jaar. Schrijvers hebben dus nog even de tijd.

Nog vragen?
Op Lira’s website staat een uitgebreide sectie met veel gestelde vragen: lira.nl

Jaarvergadering 2020

De jaarvergadering 2020 vond op 8 september plaats in een bijzondere vorm: een livestream vanuit Pakhuis de Zwijger.

Jaarlijks melden tussen de 150 en 200 aangeslotenen zich aan voor de vergadering. Vanwege de coronamaatregelen was het niet mogelijk om een fysieke bijeenkomst te organiseren zoals we dat gewend zijn: op een gezellige locatie in Amsterdam met een borrel en een diner na afloop. De belangstelling was er niet minder om. 

Online stemmen
Ongeveer honderdvijftig relaties logden in en namen online deel aan de jaarvergadering. De stemgerechtigde aangeslotenen konden zoals gebruikelijk hun oordeel uitspreken over het gevoerde en te voeren beleid van de stichtingen Lira en Lira Fonds. Stemmen kon online en het beleid van Lira en het Lira Fonds werd met grote meerderheid goedgekeurd. Lira kreeg drieëndertig stemmen vóór, één tegen en twee onthoudingen.

Het quorum van twinting stemmen was daarmee gehaald. Lira Fonds kreeg eenendertig stemmen vóór, geen stem tegen en drie onthoudingen.

Benoemingen
Er hadden zich geen tegenkandidaten gemeld voor de bestuurszetels, dus werden de benoemingen bekrachtigd van René Bogaarts (op bindende voordracht van de NVJ) en de herbenoemingen van Franky Ribbens en Manon Smits (beiden op bindende voordracht van de Auteursbond).
Ook nam Lira afscheid van Kees Schaepman, die wij hartelijk danken voor zijn jarenlange bevlogen en gewaardeerde inzet. Kees krijgt op een later moment de speciaal voor Lira ontworpen speld in een witgouden uitvoering uitgereikt.

Inloggen met iDIN

Misschien heb je het al gemerkt bij het inloggen in de webportal van Lira. Sinds enkele weken werkt Lira met iDIN. Om jouw en onze online veiligheid te waarborgen, vragen wij je eenmalig om je via iDIN te identificeren.

Bron: idin.nl

Wat is iDIN?
iDIN is een methode waarmee je je online kunt identificeren met de veilige en gebruikelijke inlogmethode van jouw eigen bank. Dat biedt Lira zekerheid over je identiteit, terwijl jij verzekerd bent van een veilig en makkelijk inlogmiddel. Nadat je jouw bank hebt geselecteerd, word je doorgeleid naar het iDIN-startscherm van je bank. 

Daar zijn je persoonsgegevens al ingevuld. Je ziet dus exact welke gegevens Lira opvraagt. De gegevens worden pas doorgegeven nadat je daar uitdrukkelijk goedkeuring voor geeft. Alleen je persoonsgegevens worden aan Lira bevestigd, dus nooit je financiële gegevens.

Europese regelgeving
iDIN volgt onder andere de Europese regelgeving voor elektronische identificatiemiddelen (eIDAS) en de Europese privacy-verordening (GDPR). Je wordt gevraagd zelf opdracht te geven aan jouw bank voor het verstrekken van de gegevens die nodig zijn ter identificatie. Daardoor houd je de controle over welke gegevens aan welke partij worden verstrekt.

Meer informatie vind je in deze video en op idin.nl.

De botte bijl en het auteursrecht

We hebben het misschien nauwelijks in de gaten, maar er worden grote veranderingen aangebracht in het nationale auteursrecht, terwijl onze gedachten even ergens anders zijn. Om maar eens flink veel onrust te stoken: sommige auteursrechtelijke wijsheden zijn geen auteursrechtelijke wijsheden meer, maar achterhaalde spinsels, vlot gepasseerde gedachten en soms zelfs nergens op slaande flauwekul.

En tegelijk is men een behoorlijk deel van het Nederlandse auteursrechtelijke stelsel met de botte bijl te lijf gegaan. Dingen zijn veranderd. Dingen worden veranderd. Het ene woord is het andere niet meer. Voorwaarden dienen in een samenhangend verband opnieuw te worden opgehangen.

Ondertekend door beide partijen
Neem maar eens een tamelijk nieuwe regel voor het geldig maken van exclusieve licenties. Vroeger volstond van de zijde van de maker (zeg de schrijver) een mondeling ‘ja, dat is goed,’ en dat in reactie op het voorstel van een exploitant (zeg de uitgever).  Nu is zo’n reactie opeens onvoldoende geworden. Die nieuwe exclusieve licenties dienen schriftelijk door beide partijen ondertekend te zijn, willen ze van kracht (bindend) zijn. Een contract waar slechts één instemmende handtekening onder staat, is geen auteursrechtelijk valide overeenkomst meer. Volgens de nieuwe wetgeving moeten beide partijen (auteur en uitgever) hun schriftelijke instemming geven. 

Dat wil dus zeggen dat voortaan beide belanghebbenden hun schriftelijke instemming moeten hebben gegeven. Dat maakt het instemmingsvereiste van een handtekening terecht veel duidelijker.

Het Contractenbureau
Bij audiovisuele overeenkomsten ligt dat weer een slag ingewikkelder. Het is vooral ook om de contractuele complicaties dat Lira sinds vele jaren geld heeft gestoken in een stichting die de auteurs behulpzaam wil zijn op het terrein van audiovisuele contracten. Dat betreft dus onder meer films, tv-drama en -series.
Die stichting  is nauw verbonden met het Netwerk Scenarioschrijvers en heeft tot doel de contracten van audiovisuele auteurs te verduidelijken en vooral te verbeteren. Het Contractenbureau - zo heet deze ondersteunende organisatie - is gevestigd in het Van Deysselhuis in Amsterdam. Vanaf het begin mag ik mij er voorzitter van noemen.
Het Contractenbureau is geen literair agent. De stichting gaat dus niet op zoek naar werk voor de aangesloten auteur, maar ze steekt wel een helpende hand toe als er bij audiovisuele contracten onderhandeld moet worden.

Auteursbelangen dienen
Zonder voorafgaande kennis van zaken zou ik daar als auteur zelf niet snel aan beginnen. Je loopt al gauw de kans dat slechte audiovisuele contractgewoontes in de tekst hun plaatsje zoeken. Audiovisuele contracten vertonen nog altijd vreemde uitstulpingen en vaak zeer eenzijdige voorwaarden. Dat er iemand anders eens goed naar kijkt, iemand die speciaal de belangen van de auteur in de gaten houdt, lijkt me alleszins redelijk. Daarmee worden de belangen van de auteur gediend. Aan hem of haar wordt deskundige hulp ter beschikking gesteld in de strijd om te overleven. Want ondanks alle goede bedoelingen is dat nog vaak een zware strijd. 

KH