In Memoriam André Beemsterboer 1953-2009
Na een slepende ziekte overleed op 19 januari 2009 André Beemsterboer. Daarmee verloor Lira de man die vanaf het begin in 1986 haar directeur is geweest. Vijf dagen later betoonden enkele honderden mensen op de begraafplaats Driehuis/Westerveld hun genegenheid en respect.
André was nog maar 55 jaar oud, toen hij zo=n klein jaar na de ontdekking van een ernstige ziekte zeer tegen zijn aard in het hoofd moest buigen. Hij mag met recht en reden een voorvechter van de >andere rechten= genoemd worden, te verstaan als de >niet-muziek rechten=. Zelf kwam hij uit die muziekrechten voort. Hij werkte bij Buma, toen daar onder directeur Jan Verhagen, André=s mentor, ernstig nagedacht ging worden over wat men aan moest met die >andere rechten.= Gevolg was dat hij zijn opleiding in het collectief beheer van auteursrechten ontving in de leerschool van de Stichting Reprorecht, opgericht in 1974.
Ik leerde hem kennen in 1986 toen Stichting Lira werd opgericht waarvan ik voorzitter werd.
Verdediging van de kabelrechten en vooral ook de strijd voor de vestiging van een auteursrechtelijk leenrecht in Nederland eisten al gauw onze gezamenlijke aandacht op.
Met ere moet zijn creatie van het facilitaire bedrijf Cedar BV genoemd worden dat diensten verleent aan diverse auteursrechtorganisaties op een manier die garandeert dat er voor de inmiddels zes stichtingen geen zes aparte directeuren nodig zijn en geen zes financiële afdelingen en geen zes IT-afdelingen etc..
Cedar was zijn idee, aanvankelijk uitgevoerd binnen de kaders van Buma, maar sinds 2005 verzelfstandigd. De Cedar-stichtingen hebben in dat jaar de aandelen van Buma in Cedar BV overgenomen, en André werd statutair directeur van een zelfstandige BV.
Lang heeft hij van die zelfstandigheid niet mogen genieten.
Vaak was hij in 2008 ondanks zijn ziekte, ondanks medische behandelingen, op het kantoor in Hoofddorp aanwezig. Maar kort voor Kerstmis 2008 moest hij noodgedwongen het verzet staken tegen een ziekte die hem de baas werd.
Ons rest de bescherming en verdere uitbouw van André=s professionele nalatenschap. Op die manier houden we de herinnering aan zijn grote verdiensten voor de Cedar-stichtingen en het collectief uitgeoefende auteursrecht op de best denkbare manier in ere.
Daar zijn we dan ook -in weerwil van ons verdriet- druk mee bezig.
KEES HOLIERHOEK, voorzitter Stichting Lira / vice-voorzitter Stichting Cedar
Na ruim een jaar van discussies en overleg kon op 23 januari 2009 een overeenkomst getekend worden tussen de Stichting Nieuwswaarde en Stichting Lira over een samengaan van beide organisaties. De Nederlandse Vereniging van Journalisten NVJ was als oprichter van Nieuwswaarde mede‑ondertekenaar van dat contract.
Als gevolg van de overname door Lira van de activiteiten van Nieuwswaarde is aan de zijde van auteurs en journalisten één organisatie ontstaan voor rechten op teksten van welke aard dan ook, daarmee gevolg gevend aan een algemeen gevoelde wens het auteursrechtelijke terrein zo overzichtelijk mogelijk te maken en krachten en middelen zoveel mogelijk te bundelen. Daarbij dienen >rechten op teksten= ruim opgevat te worden, want ook bijdragen van auteurs en journalisten van welke aard ook aan bijvoorbeeld omroepproducties vallen daar in beginsel onder.
Lira vertegenwoordigde tot nu toe vooral schrijvers, vertalers en scenaristen, terwijl Nieuwswaarde verantwoordelijk was voor de auteursrechten van schrijvende en omroepjournalisten. In de regel gaat het daarbij om freelance-journalisten, aangezien de Nederlandse Auteurswet werknemer-journalisten geen auteursrecht toekent. In het Lira-bestuur zullen twee bestuursleden de journalisten vertegenwoordigen, één uit kringen van de FLA (FreeLancersAssociatie, een afdeling van de Vereniging van schrijvers en Vertalers), en één voorgedragen door de Sectie Freelance-journalisten van de NVJ.
Ik wil als voorzitter van Lira de bij Nieuwswaarde aangesloten schrijvende en omroepjournalisten hartelijk welkom heten als aangeslotenen van Lira. Voor hen is het van belang te weten dat aanvankelijk in de werkwijze weinig zal veranderen. Jaarlijks zal van hen opgave gevraagd blijven worden van hun publicaties. Inmiddels is een integratieproces ingezet dat in een periode van drie jaar geleidelijk tot verdere uniformiteit zal leiden. Dat wil zeggen: een nauwere aansluiting bij de wijze waarop Lira te werk gaat bij het incasseren en verdelen van auteursrechtelijke gelden.
Uit de overeenkomst tussen Nieuwswaarde en Lira vloeit voort dat ernaar gestreefd gaat worden de incassokosten van journalistieke gelden, thans vanwege de geringe omvang in verhouding tot de te maken kosten zo=n 15%, terug te brengen tot een zodanig niveau dat geleidelijke invoering van de bij Lira gebruikelijke sociaal-culturele inhouding redelijkerwijs mogelijk wordt.
Zolang het kostenniveau echter zo hoog blijft als thans het geval is, vindt geen inhouding ten behoeve van sociale en culturele doelen op die gelden plaats, omdat 15% kosteninhouding een stevige last vormt. Om echter niet onbillijk te handelen tegenover auteurs op wiens gelden die inhouding (bij lagere kosteninhouding) wél plaats vindt, is afgesproken dat auteurs van journalistieke werken voorlopig niet in alle opzichten de voordelen zullen genieten die andere auteurs die socu-gelden afdragen, wél genieten. Dat betekent vooralsnog geen toegang voor journalisten tot de uit socu-gelden gefinancierde voorzieningen, totdat betere tijden -liefst snel- volgen.
Daarnaast is met de NVJ afgesproken dat bij Lira aangesloten leden van de NVJ een beroep kunnen blijven doen op de rechtskundige bijstand die door de juridische dienst van de NVJ wordt geleverd.
De commentaren van betrokken voorzitters in het persbericht dat het samengaan begeleidde, waren duidelijk. Ik zelf heb bij die gelegenheid gezegd dat ik erg blij was dat betrokken besturen deze stap hebben gezet: >Het aantal auteursrechtorganisaties is groot en helderheid over wie wat doet, is niet altijd in ruime mate aanwezig. Met deze stap vergroten we de transparantie in het systeem. Als auteurs en journalisten samen optrekken, staan ze natuurlijk ook sterker, ook al zijn er duidelijke cultuurverschillen tussen beide groepen ten aanzien van het auteursrecht. Aan de andere kant zijn er heel veel journalisten die boeken schrijven en heel veel schrijvers die voor journalistieke media werken.'
Ronald Vles, voorzitter van Nieuwswaarde, zei: 'Er komen zoveel nieuwe manieren op ons af waarop teksten gedistribueerd en gebruikt worden. Daar heb je samenwerking voor nodig.
Denk aan de digitalisering. Dat valt anders allemaal niet te behappen.'
Thomas Bruning, secretaris van de NVJ, tenslotte: 'Het belang van auteursrecht voor freelance journalisten neemt toe. Met een grote en krachtige organisatie voor alle auteurs en programmamakers kunnen we een vuist maken en krijgen we de kans om ervoor te zorgen dat de makers loon naar werken krijgen.'
En voor wie geïnteresseerd is in cijfers: Lira telt ongeveer 4.000 aangesloten auteurs en daarnaast zo=n 11.000 Nederlandse en Vlaamse geld-ontvangers. Nieuwswaarde telt 2000 aangesloten journalisten en dat zijn tegelijk de geld-ontvangers. 466 Auteurs waren zowel bij Lira als bij Nieuwswaarde aangesloten voor respectievelijk literaire (etc.) en journalistieke werken.
En heel globaal enige bedragen: in 2007 keerde Lira in totaal ongeveer 18,5 miljoen euro uit aan auteurs, het incasso-niveau van Nieuwswaarde loopt in de richting van jaarlijks ca. 1 miljoen euro.
KH
Wie van mening is dat door Lira bij de leenrechtuitkering fouten zijn gemaakt, kan als aan de klachten op bureauniveau niet tegemoet gekomen wordt, binnen een bepaalde termijn een officiële klacht indienen.
Klachten over de leenrechtuitkeringen van de Stichting Lira, dienen schriftelijk binnen 2 maanden na de leenrechtrepartitie waarop de klacht betrekking heeft, beargumenteerd gemeld te worden aan het bestuur van de Stichting Lira. Het bestuur van de Stichting Lira is gerechtigd klachten die na 2 maanden binnenkomen, niet meer in behandeling te nemen. De klachten zullen worden behandeld door het bestuur van de Stichting Lira dat hiertoe een adviescommissie in het leven roept.Over een en ander zijn in artikel 23 van het Leenrecht-reglement van nadere verdeling van de Stichting Lira een viertal bepalingen opgenomen.
Artikel 23:
1. Klachten die betrekking hebben op Leenrechtuitkeringen van de stichting Lira, dienen schriftelijk binnen twee maanden na de Leenrechtuitkering waarop de klacht betrekking heeft, beargumenteerd gemeld te worden aan het bestuur van de stichting Lira.
2. Het bestuur van de stichting Lira is gerechtigd klachten die later dan de in het vorige lid bepaalde termijn binnenkomen, niet meer in behandeling te nemen.
3. De klachten zullen worden behandeld door het bestuur van de stichting , dat hiertoe een adviescommissie kan samenstellen.
4. De stichting Lira kan besluiten een onafhankelijke arbitragecommissie in te stellen en/of een klachtenreglement vast te stellen.
Zitting van de klachtencommissie
Op 10 maart 2009 vond een zitting van de bestuurlijke klachtencommissie plaats. Aan haar werden drie klachten gemeld over de repartitie die eind 2008 heeft plaatsgevonden, niet alleen over de verdeling van leenrechtgelden vanwege de uitleen van boeken, ook een klacht die betrekking had op de nieuwe repartitie inzake de uitleen van multimedia-producten, veelal cd-roms.
Alle drie de klachten werden door de klachtencommissie besproken, terwijl het bureau van Lira voor een toelichting op de relevante feiten zorgde.
Een klacht over de verdeelsleutel terzake van interviews werd aangehouden totdat de auteur nadere informatie zou leveren.
Een andere klacht, over de omgang door het Lira-bureau met aanvullende oeuvre-informatie, leverde na onderzoek naar de relevante feiten geen materiële correctie op, maar wel een brief namens het Lira-bestuur met excuses.
Een derde klacht over de verantwoording van de recente multimedia-verdeling werd gegrond verklaard. Met klager zal op bureau-niveau overleg gepleegd worden om gezamenlijk de relevante feiten te bespreken en, waar dat nodig zal blijken te zijn, de uitkomst van de berekening van de uitkering te corrigeren.
KH
Eind maart 2009 zijn de nieuwe Lira-aansluitingscontracten rondgestuurd na een kleine als pilot bedoelde rondzending aan het begin van het jaar. Nieuwswaarde-aangeslotenen die in de overstap naar Lira mee willen gaan, kunnen een speciaal op hen toegespitste toezending in de loop van dit jaar (2009) tegemoet zien.
Reacties van de zijde van auteurs zijn positief. Het Lira-bureau was voorbereid op een stroom van vragen, maar in plaats daarvan kwam er vooral een stroom van ondertekende aansluitingscontracten op gang.Om Lira in staat te stellen voor auteurs vergoedingen te incasseren op terreinen waar de auteur dat zelf niet of heel moeilijk kan doen, moest het aansluitingscontract vooral op het niveau van de techniek aangepast worden. Daarmee word bedoeld: de vele nieuwe vormen waarin werken van schrijvers en journalisten tegenwoordig worden gedistribueerd en aan het publiek worden aangeboden. Daarin speelt de digitalisering natuurlijk een belangrijke rol, maar ook andere technische ontwikkelingen. Zo bleek het op het terrein van de kabelrechten noodzakelijk iets aan de definitie te doen, omdat technische ontwikkelingen daarom vroegen. In ieder geval moest immers vermeden worden dat eventueel als ontoereikend beoordeelde definities aanspraken op kabelgelden aan zouden tasten.
Ook speelde een rol dat de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) in sinds medio 2006 begonnen gesprekken en onderhandelingen met het Netwerk Scenarioschrijvers en Lira suggereerde dat het misschien mogelijk zou zijn met Lira een jaarlijks terugkerend lumpsum-contract te sluiten voor al het gebruik dat publieke omroepen van het Nederlandse drama-repertoire zouden maken. Auteurs zouden in dat geval hun opdrachthonorarium zoals altijd van de publieke omroep blijven ontvangen, maar het gebruik dat de publieke omroep van het werk zou gaan maken, zou voor het auteursdeel van de vergoedingen misschien in een contract met Lira geregeld kunnen worden. Vanzelfsprekend zou dat dan wel een aanvaardbaar contract moeten zijn, en in ieder geval zou Lira de mogelijkheid moeten behouden om, wanneer het gaat om commerciële exploitatie door derden, denk aan kabelexploitanten, zelf rechtstreeks de kabelvergoeding te incasseren. Maar als idee heeft een collectief contract voor uitzendrechten zowel voor individuele omroepen als voor auteurs grote voordelen. Individuele omroepen zouden veel gemakkelijker hun Nederlandse tv-drama kunnen programmeren zonder steeds onderhandelingen aan te moeten knopen met individuele rechthebbenden. Ook financieel zouden individuele omroepen geholpen zijn, als dit soort collectieve contracten centraal betaald zouden worden. In het voordeel van auteurs zou kunnen spreken dat Lira, eenmaal in het bezit van een redelijk bedrag, een verdeling in elkaar zou kunnen steken waarin in beginsel elke uitzending een betalende uitzending zou kunnen worden, niet allemaal van een even hoog niveau, maar toch... Want de wijze van verdeling zou een zaak van Lira en haar auteurs worden.
Of zo'n betrekkelijk eenvoudige regeling van uitzendrechten op alle platforms die de nieuwe Mediawet aan de NPO oplegt, mogelijk is, moet afgewacht worden, maar het is een interessant idee, een idee dat al eerder heel goed bruikbaar is bevonden, nu Buma al jaren zo'n lumpsum-contract heeft voor alle uitzendingen van (bijna) alle muziek.
Begrijpelijk wordt door producenten en uitgevers met extra aandacht gekeken naar wat Lira blijkens het nieuwe aansluitingscontract van plan is. Maar voor zover daaruit enige onrust ontstaat, blijken Lira=s principes erg goed uit te leggen. Lira wil exploitaties van teksten en daarop gebaseerde producties bevorderen, niet hinderen of onmogelijk maken, en anderzijds wil Lira het auteursaandeel in de opbrengsten van die exploitaties veilig stellen.
Het is in het belang van auteurs, uitgevers en producenten dat exploitaties mogelijk blijven, doorgang vinden en in aantal en bereik toenemen. Anderzijds wordt het voor auteurs steeds moeilijker om een vinger achter al die exploitaties te krijgen. De betrekkelijk eenvoudige wereld van de vorige eeuw hebben we vooral met de digitalisering van auteursrechtelijk beschermde werken natuurlijk voorgoed verlaten.
Lira is begonnen terzake van digitale rechten een beleid te ontwikkelen dat zijn uitwerking niet mist op het nieuwe aansluitingscontract . Ze werkt daarbij zoveel mogelijk met andere collectieve beheersorganisaties (CBO's) samen, op het ogenblik nog iets sterker ten aanzien van tekstwerken dan van audiovisuele werken, maar dat kan veranderen.
Ten aanzien van werken in tekstvorm is Lira's beleid erop gericht is overal waar collectieve regelingen ten aanzien van digitale rechten op teksten aan de orde zijn, namens zo veel mogelijk aangesloten auteurs akkoorden, te verstaan als collectieve regelingen, te kunnen sluiten, dit overeenkomstig de leidraad die Lira hanteert: dat haar optreden plaats heeft ten aanzien van rechten die auteurs niet of slechts heel moeilijk op individuele wijze te gelde kunnen maken.
Lira wil collectief, dat wil zeggen: namens zoveel mogelijk auteurs en voor zoveel mogelijk werken, toestemming verlenen voor bepaalde welomschreven exploitaties van auteursrechtelijk beschermde werken.
Een voorbeeld van Lira=s beoogde rol is de overeenkomst die thans in ontwikkeling is tussen Lira en de Koninklijke Bibliotheek over de digitalisering, onsite- en online-terbeschikkingstelling van kranten vanaf de 17e eeuw. Lira vertegenwoordigt daarin auteurs en journalisten, Pictoright visuele makers, vooral fotografen, terwijl uitgevers van kranten per krant of groep van kranten hun eigen overeenkomsten met de KB sluiten.
Onder zo'n akkoord als met de KB, gebaseerd op licentieverlening waar mogelijk en vrijwaring waar noodzakelijk, zou Lira graag haar handtekening plaatsen namens literaire, journalistieke en alle andersoortige auteurs van teksten. Daartoe is dan ook ten aanzien van massadigitaliseringsprojecten een 'niet-exclusieve last en volmacht' opgenomen in het nieuwe aansluitingscontract van Lira (zie 2b). De auteur behoudt op die manier als individu de beschikkingsbevoegdheid over zijn digitale rechten totdat -in de praktijk waarschijnlijk steeds voor een deel van het toepassingsgebied van die bevoegdheid- een niet-exclusieve collectieve regeling tot stand is gekomen die door Lira is geaccordeerd.
Daarnaast heeft de auteur facultatief de mogelijkheid zijn digitale rechten op teksten (3a) bij Lira onder te brengen, als de auteur dat wenst. In dat geval kan Lira hem vertegenwoordigen tegenover bijvoorbeeld Google om het auteursdeel (niet het uitgeversdeel) van de Google-vergoedingen voor hem/haar te incasseren en aan hem/haar door te betalen.
Dat betreft in eerste instantie vergoedingen voor het verleden. toen zonder toestemming door Google (gedeelten van) boeken via internet zijn gepubliceerd. Maar nog moeilijk in termen van financieel belang te meten is de uitwerking van de Google-schikking in de Verenigde Staten op activiteiten in de toekomst.
Al doende is intussen wel gebleken dat we dringend toe zijn aan nieuwe vergoedingsmodellen voor het gebruik van gedigitaliseerde werken van auteurs en journalisten, vergoedingsmodellen die in de nieuwe, voor een deel ongetwijfeld digitale wereld van kracht en billijk zijn. Gek genoeg blijkt het heel wel mogelijk modellen uit de analoge wereld over te brengen naar de digitale. Zo is er ten aanzien van niet-commerciële culturele erfgoed-projecten een model ontwikkeld dat teruggrijpt enerzijds op het door de minister van Justitie lang geleden vastgestelde reprorechttarief voor fotokopieën, dat is dan de vergoedingsgrondslag voor het digitaliserend verveelvoudigen van tekst- en fotopagina=s, anderzijds op de manier waarop exploitatiebudgetten van openbare bibliotheken indertijd zijn gebruikt om uitleentarieven vast te stellen, dat is dan een norm voor niet-commerciële online-terbeschikkingstelling.
Niet alles hoeft opnieuw uitgevonden te worden, maar sommige dingen natuurlijk wel.
KH
Stichting Lira, op 23 oktober 1986 opgericht op initiatief van de toenmalige Vereniging van Letterkundigen (VvL), beheert als auteursrechtorganisatie op collectieve wijze auteursrechten en op het auteursrecht gebaseerde vergoedingsaanspraken van schrijvers, vertalers, scenaristen en journalisten die door hen individueel niet, of slechts met de grootst denkbare moeite, te gelde kunnen worden gemaakt.
Inmiddels beslaat Lira's werkterrein auteursrechten op alle soorten van teksten, niet alleen meer op auteursrechten op werken van literaire, literair-dramatische en muziek-dramatische aard, maar ook op teksten die een educatief, wetenschappelijk, journalistiek of ander karakter hebben.En ook wat er vervolgens met die teksten gebeurt, behoort tot het uitgebreide, geactualiseerde en soms in het recente aansluitingscontract net iets anders geformuleerde pakket aan rechten en vergoedingsaanspraken dat Lira beoogt te beheren.
Om precies te zijn: sinds 14 oktober 2008 zijn doel en werkterrein van Lira gedefinieerd als 'De stichting stelt zich ten doel als collectieve beheersorganisatie van auteursrechten zonder winstoogmerk voor zichzelf de materiële en immateriële belangen te behartigen en te bevorderen van makers van literaire, literair dramatische en andere werken in tekstvorm alsmede muziek dramatische werken en de op deze veelsoortige teksten van schrijvers en vertalers gebaseerde audio , video , theatrale, audiovisuele en multimediale producties, al dan niet zijnde verveelvoudigingen in gewijzigde vorm van de tekst, van welke aard en in welke vorm ook, zowel analoog als digitaal, traditioneel ook wel aangeduid als de literaire en grote (of dramatische) alsook audiovisuele rechten, maar daartoe niet beperkt blijvend - een en ander in de ruimste zin des woords.'
Kort samengevat gaat het voortaan om rechten op gedichten, verhalen, essays, columns, novellen, romans, éénakters, toneelstukken, sketches, hoorspelen, conferences, tv spelen, tv series, tv films, speelfilms en animatiefilms, alsook om muziek-dramatische werken van schrijvers/componisten, zoals opera's, operettes en musicals, en sinds de statutenwijziging ook om educatieve, wetenschappelijke, journalistieke en andere geschreven werken en daarop gebaseerde producties van verschillende aard.
Lira richt zich dan ook op diverse soorten makers van auteursrechtelijk beschermde teksten zoals de dichter, de prozaschrijver, de essayist, de toneelauteur, de scenarioschrijver, de hoorspelauteur, de librettist en componist van opera's, operettes en musicals, de vertaler, de ondertitelaar, de bewerker, de journalist, kortom: iedereen die auteursrechtelijk beschermde literaire, literair dramatische en andere werken in tekstvorm maakt, alsmede muziekdramatische werken.
Met de recente statutenwijziging én het nieuwe aansluitingscontract stelt Lira zich ten doel in de sfeer van de geschriften een adequate partij te zijn en te blijven voor het verdelen van leenrechtvergoedingen en reprorechtgelden. In de audiovisuele sfeer gaat daarbij de aandacht primair uit naar kabelgelden en thuiskopievergoedingen.
Daarnaast moeten de nieuwe formuleringen in het aansluitingscontract Lira geschikt maken voor een partnerschap met bijvoorbeeld omroepen en commerciële doorgevers van omroepprogramma=s zoals NLKabel, KPN/Digitenne, Versatel, et cetera.
Daarbij heeft Lira, zoals al vaak verklaard, niet de bedoeling enige hinderpaal aan de exploitatie van werken in de weg te leggen zolang de auteur van de betreffende tekst waarop het programma berust, een redelijke vergoeding voor het gebruik van zijn werk ontvangt.
Lira beheert ten aanzien van schrijvers en vertalers, te verstaan als makers van teksten in de meest ruime zin van het woord, de volgende soorten rechten en vergoedingsaanspraken, met de intentie de vergoedingen van schrijvers en vertalers in een zo ruim en succesvol mogelijke reeks van exploitaties veilig te stellen:
-op basis van verplichte overdracht:
a. Gelijktijdige doorgifte van radio en tv programma's via de kabel, satelliet, dvb t, (mobiele) telefoon, et cetera
b. Radio en tv in cafés, hotels, ziekenhuizen, gevangenissen, vliegtuigen, et cetera
c. Videovertoning in cafés, hotels, ziekenhuizen, gevangenissen, vliegtuigen, et cetera
d. On demand terbeschikkingstelling van audio( visuele) werken (bijvoorbeeld uitzending gemist, aanbieden van downloads, film on demand)
e. Openbaarmaking van audio( visuele) werken via internet of andere elektronische netwerken
f. Themakanalen
g. Leenrecht
h. Thuiskopie
i. Reprorecht
- op basis van een niet-exclusieve last en volmacht:
a. Uitzending van audio( visuele) werken anders dan als bedoeld onder I a tot en met I f
b. Digitalisering door musea, archief(instellingen), bibliotheken, uitgevers, et cetera
- met een eenmalige keuzemogelijkheid op basis van een facultatieve overdracht:
a. Terbeschikkingstelling van Werken in tekstvorm via internet of andere elektronische (mobiele) netwerken
b. Elektronische verspreiding van Werken in tekstvorm anders dan on demand (bijvoorbeeld e nieuwsbrief, elektronische knipseldienst, verzending krant naar e bookreader)
c. Vastlegging en uitgave van Werken, zoals bijvoorbeeld hoorspel, luisterboek, film of tv programma, op dvd, cd, blue ray disc, hd dvd, et cetera
d. Vastlegging en uitgave van tekst op elektronische informatiedragers (bijvoorbeeld multimedia uitgave, voorbespeelde e bookreader)
Lira probeert verworven rechten en vergoedingsaanspraken te gelde te maken door zich tegenover zogenoemde eigenrechtorganisaties kandidaat te stellen als verdeelorganisatie voor leenrechtgelden, thuiskopievergoedingen en reprorechtgelden.
Ook spant Lira zich in, tezamen met andere collectieve beheersorganisaties als Buma (muziek), Pictoright (foto's en illustraties), Vevam (regisseurs), Sekam (producenten) etc., in collectieve onderhandelingen met kabel- en andere exploitanten vergoedingen te verwerven voor de doorgifte en ander gebruik van werken, vooral wanneer het om grote aantallen werken gaat.
Ook ten aanzien van het gebruik door omroepen van beschermde werken dient Lira zich aan als kandidaat voor het incasseren en verdelen van de auteursrechtelijke vergoedingen voor schrijvers, vertalers, scenaristen en journalisten.
In voorkomende gevallen verstrekt Lira licenties voor specifieke vormen van gebruik aan bijvoorbeeld audiovisuele producenten en uitgevers van luisterboeken.
Ook zal Lira, als vergoedingen door andere collectieve beheersorganisaties worden geïncasseerd, tegenover deze zusterorganisaties op grond van overeenkomsten met deze zusterorganisaties verworven rechten uitoefenen, zoals bij Vevam voor van Agicoa afkomstige kabelrechten op onafhankelijk geproduceerde filmwerken. Denk aan speelfilms en animatiefilms. Zoals Vevam in voorkomende gevallen ook het omgekeerde doet bij Lira voor omroepproducties.
Datzelfde geldt voor gelden, door zusterorganisaties van Lira voor relevante rechten van Nederlandse auteurs in het buitenland geïncasseerd.
KH
Ongeveer één op de vijftien Nederlanders heeft de ambitie om een boek te schrijven. Voor deze auteurs is het publiceren van een eigen boek een droom die uitkomt. Volgens de cijfers wordt echter maar één procent van alle ingezonden manuscripten bij een reguliere uitgever werkelijk uitgegeven. Door de opkomst van Printing on Demand (POD)-uitgevers wordt voor veel mensen de droom van een eigen boek werkelijkheid.
Deze nieuwe vorm van uitgeven trok de aandacht van Lira. Dit artikel beoogt enige helderheid te brengen in deze exploitatievorm en wat de gevolgen zijn van het tekenen van een contract met een POD-uitgever. Hiervoor vergeleek Lira negen contracten van verschillende uitgevers.>Printing on demand' betekent letterlijk: printen op aanvraag. Bij printing on demand worden boeken geprint en gelijmd. Op deze manier kun je betaalbaar boeken produceren in een beperkte oplage. Er is geen voorraad nodig en de investeringskosten zijn nihil. Dit houdt in dat er voor de POD-uitgever vrijwel geen risico's verbonden zijn aan het uitgeven van een boek. Hierdoor komt bijna elk aangeboden manuscript in aanmerking om uitgegeven te worden. Sommige POD- uitgevers garanderen zelfs 85 procent kans dat een boek wordt uitgegeven. De auteur betaalt soms 'startkosten'. Welke diensten onder deze opstartkosten vallen en hoe hoog deze startkosten zijn, verschilt echter per uitgever.
Dit is kortweg de basis van hoe een POD-uitgever in elkaar zit. Bij een aantal POD-uitgevers kunt u ook terecht voor uitgaven in eigen beheer. Hiervoor hoeft u geen contract te tekenen. De auteur is als het ware zelf uitgever van zijn of haar eigen boek. Aan deze andere keuze is echter wel een ander kostenplaatje verbonden. In de praktijk blijkt dat eigen beheer-uitgaven niet veel voorkomen bij deze POD-uitgevers, omdat mensen hun boeken graag 'professioneel' verkocht willen zien worden.
Een POD-uitgever is niet vergelijkbaar met een reguliere uitgever. Naast het feit dat een boek wordt geprint in plaats van gedrukt ligt het verschil met name op het gebied van publiciteit, het redigeren en corrigeren van boeken en de verkoopkanalen. Het afzetkanaal van een POD-uitgever is veelal de eigen website van de uitgever. Daarnaast dient de auteur zelf zijn boek te corrigeren (of de kosten hiervoor te betalen) en publiciteit te generen. Toch vragen veel POD-uitgevers wel om vergaande bevoegdheden en rechten in hun contract met schrijvers. In dit artikel zal ik echter niet dieper ingaan op de verschillen in werkwijze tussen een reguliere uitgever en een POD- uitgever, maar wel op de verschillen in voorwaarden die POD-uitgevers stellen om bij hen een boek uit te geven.
Lira adviseert schrijvers altijd een contract af te sluiten met een uitgever dat is opgesteld naar voorbeeld van het modelcontract voor de uitgave van een oorspronkelijk Nederlandstalig literair werk, opgesteld door de GAU (Groep Algemene Uitgevers) en de VvL (Vereniging voor Letterkundigen). Dat contract kunt u inzien op de website van de VvL: www.vvl.nu.
Voor dit artikel zijn negen uitgeefcontracten vergeleken van POD-uitgevers. De contracten varieerden zeer in lengte en inhoud. Van de negen POD-uitgevers hanteren er maar twee dit modelcontract. Dit zijn uitgeverij PAMAC en Boekenplan. Op drie punten wijken deze contracten nogal af van het modelcontract. Dat betreft de licentie/overdracht van het werk, de publiciteit en de kosten voor het redigeren en corrigeren van de het werk. Overigens zijn er veel andere bepalingen welke opmerkelijk waren en die tot zeer vergaande gevolgen voor de auteur leiden. Met name de contracten van POD-uitgeverij Free Musketiers en van Boekscout zijn ronduit ongunstig te noemen voor een auteur. Het gaat echter te ver om al deze afzonderlijke bepalingen in dit artikel op te nemen.
Voor het volledige artikel kunt u kijken op de website van Lira.nl. Daar wordt er inhoudelijk verder op de contracten van de verschillende POD-uitgevers ingegaan.
Het blijkt dat er grote verschillen zijn tussen de contracten van POD-uitgevers. De contracten voldoen lang niet allemaal aan het modelcontract en bevatten soms verregaand ongunstige bepalingen voor een auteur. Het is daarom raadzaam om goed op te letten als schrijver, indien u in zee wilt gaan met een POD-uitgever, want na het tekenen van een contract zit u in vrijwel alle gevallen voor minimaal een jaar aan deze uitgever vast, onder soms niet al te beste voorwaarden. En dan blijkt een droom weleens te kunnen veranderen in een nachtmerrie.
Hieronder volgen enkele tips waarop u kunt letten:
* Bedenk goed waarom u uw boek wilt laten uitgeven. Wat is uw doel? Wilt u graag uw boek kunnen verkopen aan vrienden of familie? Dan is het niet altijd nodig om dit via een POD- uitgever te doen. Dit kan ook zeer goed in eigen beheer. Het nadeel is alleen dat hier een ander kostenplaatje aan verbonden is. Het voordeel is wel dat u over al uw rechten blijft beschikken. Onderzoek in elk geval beide mogelijkheden.
* Realiseer u dat een POD-uitgever niet hetzelfde is als een reguliere uitgever. Een POD-uitgever beschikt niet altijd over dezelfde kennis en ervaring als een reguliere uitgever en uw werk wordt niet gecorrigeerd en geredigeerd. Uw boek komt niet automatisch in de boekwinkels te liggen of op de planken in een bibliotheek te staan.
* Realiseer u dat u in veel gevallen een groot deel van de publiciteit zelf moet regelen. Er zijn wel uitzonderingen van POD- uitgevers die een publiciteitsplan opstellen voor uw boek. Dit biedt uiteraard geen garanties.
* De royalty-percentages variëren van 10 15 procent per boek tot een vaste prijs van 1,25 euro per boek. Maar let op: een hoger royalty percentage hoeft niet altijd het beste contract te zijn.
* Lees een contract altijd goed door, voordat u dit tekent. Welke rechten geeft u allemaal weg naar het primaire recht van het 'drukken' en/of 'uitgeven' van het boek. Er zijn uitgevers die alle exploitatierechten voor een werk vragen, dus ook uw toneel , film , televisie en online-rechten. Vervolgens kunt u het uitgeefcontract het beste vergelijken met het modelcontract dat te downloaden valt van de website van de VvL: www.vvl.nu.
* Let op de termijn die is opgenomen in het contract, de einddatum van de overeenkomst, en of er sprake is van een eventuele stilzwijgende verlenging.
* Vraag naar ervaringen van andere schrijvers. Met name fora op internet zijn een goede plek om ervaringen te delen.
PdJ
De gesprekken tussen de Stichting Nieuwswaarde (collectieve beheersorganisatie voor rechten van freelance-journalisten) en de Stichting Lira (idem voor schrijvers, vertalers en scenaristen) hebben tot overeenstemming geleid. Op vrijdag 23 januari 2009 tekenden de drie betrokken partijen, Nieuwswaarde, de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) en Lira de overeenkomst waarin Lira in verband met het samengaan de activiteiten van Nieuwswaarde overneemt.
Daarmee is na een jaar van gesprekken de vorming aan auteurszijde van één collectieve beheersorganisatie voor teksten van welke aard dan ook tot stand gekomen. Die organisatie heet Lira, maar in activiteiten die speciaal op journalisten zijn gericht, zal nog enige tijd de naam Lira-Nieuwswaarde worden gebruikt.
Op de inkomsten uit journalistieke werken zullen vanwege de hoge verdelingskosten van 15% nog niet de bij Lira gebruikelijke bijkomende inhoudingen worden verricht ten behoeve van sociaal-culturele doelen. Dat betekent ook: nog geen toegang tot de uit deze gelden gefinancierde sociaal-culturele voorzieningen voor wie als journalist bij Lira is aangesloten. Bij vermindering van verdelingskosten -waarnaar krachtig gestreefd wordt- zal dit naar verwachting geleidelijk gaan veranderen.
NVJ-leden kunnen voor rechtskundige bijstand een beroep blijven doen op de juridische dienst van de NVJ.
KH
In de Verenigde Staten hebben Google en vertegenwoordigers van Amerikaanse auteurs en uitgevers in de vorm van een schikking overeenstemming bereikt over door Google zonder toestemming gedigitaliseerde en ter beschikking gestelde (gedeelten van) auteursrechtelijk beschermde boeken. Tegelijk is overeenstemming bereikt over in de toekomst mét toestemming van rechthebbenden te digitaliseren en via internet ter beschikking te stellen (gedeelten van) boeken.
Het komt er heel kort gezegd op neer dat er vergoedingsafspraken zijn gemaakt voor wat er in het verleden is gebeurd en voor wat er in de toekomst gaat gebeuren.
Het Lira-bestuur heeft in maart 2009 besloten contact op te nemen met Google om te bezien in hoeverre ook rechten van auteurs van in Nederland verschenen boeken in het geding zijn. De eerste resultaten van dat contact met Google wijzen op duizenden Nederlandse boeken die onder de schikking zouden vallen. Daarop zijn betrokken auteurs door Lira ingelicht. Lira wil graag zowel voor het verleden als voor gebruik in de toekomst namens auteurs van in Nederland verschenen boeken optreden om gelden van Google te incasseren en door te betalen.
Voor het overige zij verwezen naar van Lira afkomstige brieven aan auteurs en publicaties op Lira=s website: www.lira.nl.
KH
Ten behoeve van de besteding van zogenoemde socu-gelden (gelden ter besteding aan sociale en culturele doelen) houdt Lira er vanouds twee fondsen op na: een Sociaal Fonds en een Cultureel Fonds. Het eerste fonds viel onder stichting Lira, het tweede onder de stichting Lira Fonds. Waarom dat indertijd zo is geregeld, zou een lange historische uitleg vergen die minder relevant is geworden, nu het Lira-bestuur heeft besloten tot overheveling van het Sociale Fonds naar de Stichting Lira Fonds.
Daarvoor was een besluit van het Lira-bestuur nodig en een wijziging van de statuten van het Lira Fonds. Inmiddels is dat besluit genomen en zijn de statuten van de stichting Lira Fonds aangepast, zodat er nu nog slechts één stichting is waaronder beide fondsen vallen: de al langer bestaande Stichting Lira Fonds.
KH
Lira is niet alleen lid van de nieuwe branchevereniging van collectieve beheersorganisaties Voi8e , maar via een Cedar-zetel ook vertegenwoordigd in het dagelijks bestuur van die vereniging. Voi8e is een afkorting van Vereniging van Organisaties die Intellectueel eigendom Collectief Exploiteren.
Onder leiding van voorzitter mr. Aad Kosto, oud-staatssecretaris van Justitie en oud-staatsraad, probeert Voi8e onder meer via een inmiddels vastgestelde gedragscode sterk uiteenlopende collectieve beheersorganisaties (CBO=s) tot open, duidelijk en transparant handelen te brengen, de onderlinge communicatie en samenwerking te bevorderen, en aan derden informatie te verstrekken over wat CBO=s doen en hoe het allemaal in elkaar steekt. Met het omringende veld van ministeries, politieke partijen en het bedrijfsleven zal Voi8e tot een beter onderling begrip proberen te komen over het collectief rechtenbeheer - hetgeen zeker niet als een gemakkelijke taak moet worden beoordeeld.
Zie voor meer over Voi8e: www.voice-info.nl.
KH
Het P.C. Boutensfonds, bestuurd door vertegenwoordigers van de VSenV en de Stichting Lira, stelt zich tot doel professionele schrijvers en vertalers aan een oudedagsvoorziening te helpen.
Het P.C. Boutensfonds kent twee voorzieningen: (1) een langlopende lijfrenteverzekering tegen betaling van een maandelijkse premie en (2) een per jaar te kiezen koopsomregeling.De kosten van beide regelingen worden voor ruim een derde deel door het P.C. Boutensfonds gesubsidieerd: 35% van de maandpremielasten of de koopsomstorting, met een maximum van 1.050 euro per jaar. De deelnemer moet dus nog altijd 65% van de lasten zelf opbrengen, al wordt dit meestal verzacht door het fiscale regime dat op lijfrentepremies van toepassing is. De belasting betaalt als het ware ook een gedeelte mee.
Omdat het P.C. Boutensfonds beseft dat deze regeling niet meer is dan een eerste stap op weg naar een oudedagsvoorziening, staat het de deelnemers uiteraard vrij meer te storten dan het bedrag dat wordt gesubsidieerd en zo een hogere lijfrente op te bouwen.
Wie aan de voorwaarden voldoet, kan kiezen tussen de discipline van een jarenlange maandelijkse premiebetaling of de vrijheid van af en toe een koopsomstorting. Een combinatie van beide is ook mogelijk, zij het dat de jaarlijkse PCB subsidie per persoon nooit meer dan 1.050 euro bedraagt.
Het P.C. Boutensfonds richt zich op schrijvers en vertalers die tenminste een jaar lid van de Vereniging van Schrijvers en Vertalers zijn of tenminste een jaar zijn aangesloten bij de Stichting Lira. Aansluiting bij Lira komt tot stand via een zogenoemd aansluitingscontract waarin de auteur al dan niet via de uitgever bepaalde rechten zoals kabelrechten aan de Stichting Lira in beheer toevertrouwt.
Het hoofdberoep van de deelnemer moet schrijver of vertaler zijn hij/zij behoort tot de groep van professionele auteurs met een ondernemersstatus. Fiscaal gezien gaat het dus om beoefenaren van een vrij beroep die door de fiscus worden gelijkgesteld met ondernemers en die hun financiële resultaten jaarlijks via een winstaangifte aan de belastingdienst melden. Zij moeten deze ondernemersstatus tegenover het P.C. Boutensfonds kunnen aantonen, bij voorkeur door een Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) of een bewijs van gelijk niveau, ter beoordeling van het bestuur van het P.C. Boutensfonds.
Cliënten van het P.C. Boutensfonds hebben geen andere toereikende pensioenverzekering, dus in termen van de geldende belastingwetgeving: het gaat om personen met een aantoonbaar pensioentekort die tegelijk voldoen aan de daarbij geldende minimum bruto inkomensgrens. Deze voorwaarde garandeert meteen zolang de fiscus een dergelijke pensioentekortregeling en daarmee samenhangende aftrekregeling kent de gehele of gedeeltelijke aftrekbaarheid van de betaalde premie.
Deelnemers verdienen anderzijds een belastbaar verzamelinkomen dat beneden de jaarlijks door het bestuur van het P.C. Boutensfonds vastgestelde norm blijft. Voor de toekenning van subsidie in het jaar 2010 wordt als norm het verzamelinkomen in het jaar 2008 gebruikt. Het plafond lag in dat jaar op een belastbaar verzamelinkomen van maximaal 39.000 euro.
Aanvragers van steun bij het storten van een koopsompremie zijn niet ouder dan 65 jaar; voor langlopende maandpremieverzekeringen geldt een grens van niet ouder dan 55 jaar.
Zij zijn bereid samen met het subsidiegeld van het P.C. Boutensfonds in totaal een bedrag van minimaal 100 euro per maand voor hun maandpremieregeling (dus zelf i 65, ) of minimaal 1000 euro op jaarbasis voor hun koopsomstorting (dus zelf i 650, ) opzij te leggen.
Deelnemers kunnen kiezen tussen een zogenoemd beleggingsproduct met resultaatdeling of een garantieproduct met de zekerheid van een jaarlijks rendement van 3,25% op het kapitaal dat ze opbouwen. In het eerste geval kunnen ze zowel winst als verlies maken op het kapitaal dat ze uiteindelijk voor hun lijfrente uitkering opbouwen. In het tweede geval groeit de inleg veilig, maar is het rendement bescheiden.
Deelnemers hebben vanaf hun 65e jaar levenslang recht op een aanvullende oudedagsuitkering, bovenop de AOW. De hoogte is afhankelijk van het uiteindelijke kapitaal dat het (beleggings)resultaat is van de ingelegde gelden. Indicatieve voorbeeldberekeningen zijn zelf te maken op de website van Kunst en Cultuur pensioen en verzekering (www.kcextrapensioen.nl).
Het is een bescheiden en met nogal wat voorwaarden omringde mogelijkheid om iets voor de oude dag te doen, maar ook met zijn bescheiden doelstelling is en blijft het een kostbaar plan, kostbaar voor de schrijver en vertaler die toch het grootste deel van de lasten zelf zal moeten opbrengen, kostbaar ook voor het P.C. Boutensfonds.
Als u als nieuweling tot de maandpremieregeling wilt toetreden of komend jaar van de koopsomregeling gebruik wilt maken, dient u zich voor 15 september 2009 schriftelijk of per e mail te melden bij Stichting P.C. Boutensfonds, p/a het Bureau van de Vereniging van Schrijvers en Vertalers, De Lairessestraat 125, 1075 HH Amsterdam, telefoon 020 624 08 03, e mailadres: boutens@vsenv.nl.
U ontvangt na 15 september het geactualiseerde aanbod, tegelijk met formulieren waarmee u zich voor 1 oktober 2009 in kunt schrijven. Uw inschrijving wordt definitief zodra het bestuur van het P.C. Boutensfonds het financiële groene licht kan geven. Dit zal in de regel het geval zijn voor 1 december. In december zult u hiervan dan bericht ontvangen, waarna de regeling van uw keuze per 1 januari van het nieuwe jaar, in dit geval dus per 1 1 2010 ingaat.
De realisering van dit aanbod is afhankelijk van de financiële mogelijkheden waarover het P.C. Boutensfonds beschikt. Die mogelijkheden hangen samen met de omvang van de vraag van de zijde van belangstellenden, de eigen financiële ruimte en de hoeveelheid extra geld die de Stichting Lira ter beschikking kan stellen. Ofschoon het bestuur alles zal doen wat in zijn vermogen ligt om aan de vraag te voldoen, kan er geen garantie worden gegeven dat vooraanmelding en inschrijving zullen leiden tot toetreding tot een van beide regelingen.
RV
Op 12 en 13 december 2008 werden in Utrecht voor de 10e maal de Literaire Vertaaldagen gehouden. Thema van dit jubileumjaar was 'de vondst': wat is voor vertalers dé vertaalvondst uit hun loopbaan? Waarvan genieten zij na jaren nog na, of denken ze: dáárvan kreeg ik nou een tinteling in mijn vertaalhart!
Deze vraag werd in de zomer van 2008 aan zoveel mogelijk vertalers voorgelegd. Dertig van de inzendingen werden gebundeld in een boekje getiteld De vondst, dat de deelnemers tijdens de Vertaaldagen als jubileumgeschenk ontvingen. Vier inzenders, Marijke Emeis, Pietha de Voogd, Paul Beers en Frans Denissen, brachten op de symposiumdag (vrijdag 12 december) hun bijdrage bij wijze van entr'acte tussen de sprekers door "live" ten gehore. Het boekje De vondst werd bekostigd door een anonieme gulle gever.Sprekers op de symposiumdag (voor ca. 250 toehoorders) waren Barber van de Pol ('Serendipity. Of de betrekkelijkheid van vondsten' over haar vondsten als prozavertaler), de Vlaamse toneelvertaler Pjeroo Roobjee ('Het huiswerk van de taalman'), de Duitser Rolf Erdorf ('De vondsten van een kinderboekvertaler'), Peter Verstegen ('Een staat van genade' over zijn vondsten als poëzievertaler) en liedvertaler Jan Boerstoel, ('Op de Berlagebrug. Over het vertalen van liedteksten' naar zijn vertaling van 'Le Pont Mirabeau' van Guillaume Apollinaire).
Voor Barber van de Pol was 'vondst' eigenlijk een vervelend begrip de positieve pendant van de 'fout' waar critici vaak glunderend mee aan komen zetten (in plaats een intelligente analyse van een vertaling). Roobjee gaf een bloemrijke schildering van de vertaler als een huurling die dienst neemt om onsterfelijke woorden van de ene taal in de andere over te brengen en die alle hoop op eigenliefde en ijdelheid moet laten varen. Erdorf illustreerde het toeval dat tot vertaalvondsten kan leiden aan de hand van een speurtocht naar verse dille op een markt in Caracas. Verstegen omschreef het begrip vertaalvondst als het vinden van een geslaagde oplossing voor een vertaalprobleem dat onoplosbaar leek. Boerstoel maakte een onderscheid tussen drie vormen van liedvertalingen: de 'cover' (die alleen de melodie handhaaft en in inhoud niets met het origineel te maken heeft), de 'halfvertaling' (die naast de oorspronkelijke melodie ook de sfeer van de tekst overneemt) en de 'echte liedvertaling' (die in alles rekening houdt met de oorspronkelijke muziek en inhoudelijk zo dicht mogelijk bij het origineel blijft).
Tijdens de Vertaaldagen werden ook enkele prijzen uitgereikt: de Roemeense vertaler Gheorghe Nicolaescu ontving de NLPVF-Vertalersprijs voor zijn inspanningen ten behoeve van de verbreiding van Nederlandstalige literatuur in Roemenië, en de Vertaalprijzen 2008 van het Fonds voor de Letteren gingen wegens hun bijzondere verdiensten voor de kwaliteit en diversiteit van literatuur in vertaling naar de vertaalsters Turks Nederlands Margreet Dorleijn en Hanneke van der Heijden en de vertaler Engels Nederlands Rien Verhoef.
Tot besluit van de symposiumdag hield schrijver/boekhandelaar (en voormalig uitgever) Maarten Asscher de lezing 'Van Jeruzalem naar Babylon en terug'. Met het beleidsmanifest 'Overigens schitterend vertaald' uit 2008 als uitgangspunt pleitte Maarten Asscher voor maatregelen tegen de 'anglificering' van de literatuur en deed daartoe enkele voorstellen, zoals toekenning van een veel prominentere plaats van het literair vertalen (in én uit het Nederlands) in het Nederlandse letterenbeleid, bevordering van de professionalisering van de literaire vertaalcultuur en uitbreiding van het Europese netwerk van goed voorziene vertalershuizen.
Op de zaterdag werd een dertiental vertaalworkshops gehouden, met als ' speciale workshops ' liedjes vertalen Engels Nederlands en Nederlands Engels. De liedvertalingen die het resultaat waren van deze laatste twee workshops werden tijdens de slotborrel op een professionele manier ten gehore gebracht door twee zangeressen met instrumentale begeleiding. Aan de workshops namen ca. 150 vertalers deel.
De Literaire Vertaaldagen worden naast Lira gesteund door het Vertalershuis Amsterdam/ Nederlands Literair Productie en Vertalingenfonds, het Nederlandse en Vlaamse Fonds voor de Letteren, de Nederlandse Taalunie en de Vereniging van Letterkundigen. Door deze steun kunnen de inschrijfkosten relatief laag blijven, zodat de dagen ook dit jaar weer bijna 400 deelnemers trokken. De praktische organisatie was zoals gebruikelijk in handen van het Vertalershuis Amsterdam.
(De voordracht van Maarten Asscher is integraal opgenomen in Filter (16/1), het eveneens door Lira gesponsorde tijdschrift voor vertalers. De bijdragen van de overige sprekers zijn te vinden op de website van het NLPVF (www.nlpvf.nl/essays/). Op deze site wordt ook uitvoeriger bericht over de Vertalersprijs voor Gheorghe Nicolaescu. Voor informatie over de Vertaalprijzen 2008 van het Fonds voor de Letteren, zie www.fondsvoordeletteren.nl/.
RV
Op donderdag 5 maart 2009 werd in de Amsterdamse Balie voor de tweeëntwintigste keer de Woutertje Pieterse Prijs uitgereikt. De prijs bestaat uit een oorkonde en een bedrag van 15.000 euro. De jury stond onder leiding van Femke Halsema, fractievoorzitter van GroenLinks in de Tweede Kamer, en werd verder gevormd door Gerbrand Bakker, schrijver, vertaler en hovenier, Karel Berkhout, redacteur jeugdliteratuur NRC Handelsblad, Irma Boom, ontwerper, en Annemie Leysen, recensent jeugdliteratuur van de Belgische krant De Morgen.
De Woutertje Pieterse Prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een auteur van een oorspronkelijk Nederlandstalig jeugdboek dat tussen 1 januari en 31 december van het jaar voorafgaand aan de prijsuitreiking is verschenen. De boeken worden niet alleen beoordeeld op taal en inhoud, maar ook op illustratie en vormgeving. Eén blik op de lijst prijswinnaars sinds 1988 is genoeg om te weten welk een eer het is de Woutertje Pieterse Prijs te krijgen.
Na het welkomstwoord door bestuursvoorzitter Marja Käss hield Elsbeth Etty de Woutertje Pieterse Lezing 2008, onder de titel 'Waarom zijn kinderboeken vaak zo kinderachtig? een pleidooi voor beesten met ballen'. Daarna las juryvoorzitter Femke Halsema het juryrapport voor en maakte na enkele eervolle vermeldingen (voor onder meer De gelukvinder van Edward van de Vendel en Anoush Elman, Tjibbe Tjabbes ' wereldreis van Harm de Jonge en Fiel van der Veen, En iedereen ging op zijn mieren zitten van Paul de Moor en Sabien Clement, Twee ons liefde van Ted van Lieshout, De jongen die zijn brood knipte van Annemarie van Haeringen en Allemaal willen we de hemel van Els Beerten) ten slotte de winnaars bekend: Carll Cneut en Peter Verhelst met hun boek Het geheim van de keel van de nachtegaal, geïnspireerd door het sprookje van Andersen over de Chinese nachtegaal, die eerst wordt vereerd en dan wordt veronachtzaamd. Hierbij hebben Verhelst en Cneut volgens de jury hun taalbegaafdheid en tekentalent zo maximaal benut, dat "een compleet nieuw kunstwerk is ontstaan, dat niet alleen de leeftijdsgrenzen, maar ook de grenzen tussen beeld, tekst en vormgeving overschrijdt. De keizerlijke Tuin der Tuinen en de stem van de nachtegaal hebben in één klap een nieuw leven gekregen."
Na de prijsuitreiking was als altijd het Rooverslied te horen, ditmaal gezongen door Mondo Leone.
Om het basis en voorgezet onderwijs aan te moedigen alle boeken die de Woutertje Pieterse Prijs hebben gewonnen op school te bespreken, worden bij de bekroonde boeken lestips geschreven door Lieke van Duin (publicist, redacteur en auteur) en Jos van Hest (publicist, poëziedocent en dichter). Lesmateriaal en bijbehorende affiches (ontworpen door Hans Verlaat) worden bekostigd door de Stichting Lezen. De lestips worden gratis beschikbaar gesteld via www.woutertjepieterseprijs.nl. De komende jaren wordt de continuïteit gewaarborgd door Leesgoed, dat zich in elk geval zal belasten met de financiering en publicatie van de lestips bij de boeken die in 2009 en 2010 de Woutertje Pieterse Prijs zullen winnen. Dit materiaal zal gratis beschikbaar worden gesteld op www.leesgoedplus.eu, en vervolgens worden gepubliceerd in Leesgoed.
Ga voor informatie naar www.woutertjepieterseprijs.nl, waar u onder meer alle juryrapporten aantreft. Ook kunt u geluidsopnamen van Woutertje Pieterse Lezingen en uitvoeringen van het traditionele Rooverslied beluisteren, en foto's van verschillende prijsuitreikingen bekijken.
RV
Sinds februari 2009 is de compleet vernieuwde Lira-website online. De website is uitgebreid in opzet en ontworpen in de nieuwe Lira-huisstijl. Het doel van de website om zo veel mogelijk informatie aan te beiden aan onze aangesloten en niet-aangesloten auteurs en journalisten op één centrale plek. Wijzelf zijn erg blij met het resultaat.
De nieuwe website is uitvoeriger geworden en eenvoudig up-to-date te houden. Het grote voordeel is dat we auteurs en journalisten eenvoudig kunnen informeren over de actualiteiten die er spelen. Het is dan ook de moeite waard om regelmatig een bezoekje te brengen aan de Lira-site om ontwikkelingen op het schrijfvlak in de gaten te houden. Zo wordt er momenteel uitgebreid aandacht besteed aan het nieuwe aansluitingscontract in een aparte rubriek.
Op de website kunt u ondermeer terecht voor informatie over Stichting Lira: wat doet Lira en wat is de samenstelling van het bestuur? Er is een veelgestelde vragen rubriek opgenomen en informatie over het auteursrecht. Ook zijn hier interviews te lezen met aangeslotenen en de mensen achter Lira. Zo zijn hier momenteel interviews te lezen met Kees Holierhoek, voorzitter van Lira, Joost Zwagerman en Esther Gerritsen. Hier zullen regelmatig interviews bijkomen.
Schrijvers en Vertalers hebben een aparte rubriek gekregen op de website. Dit is het gedeelte met informatie voor alle (aangesloten) schrijvers. Hier staat ondermeer uitgebreide informatie over uw rechten, rechtshulpverlening en uiteraard hoe u zich aan kunt sluiten bij Lira. Ook is alle informatie voor freelance-journalisten, aangesloten bij Lira, hier te vinden.
Onder de menuknop 'Producten' is ruimte voor de nieuwe diensten die Lira aanbiedt. Momenteel vind u daar de webshop voor Lira Theaterteksten. In de nabije toekomst zullen de nieuwe diensten van Lira hier een plek krijgen.
Het Lira Fonds heeft ook een eigen plek gekregen op Lira.nl. Hiermee is de oude website van het Lira Fonds automatisch verdwenen.
Tot slot kunt u op de website terecht voor literaire prijzen, informatie over het P.C. Boutensfonds voor de oudedagvoorziening, interessante links, hulp bij contracten en nog veel meer. Tijd dus om zelf een bezoekje te brengen aan www.lira.nl.
Mocht u naar aanleiding van de nieuwe website vragen of opmerkingen hebben? Wij horen het graag. Stuur dan een email naar peggy.de.jonge@cedar.nl
PdJ
Hoewel Lira geen eigen bibliotheek beheert in Hoofddorp, worden het hele jaar door wel de piepende, krakende deuren van een digitale 'Bibliotheek van de Vergeten & Verloren Boeken' geopend. Een soort purgatorium.
Het is een lijst die Lira van Stichting Leenrecht ontvangt, met daarop boektitels, auteursnamen en ISB-nummers die onvolledig en incompleet aangeleverd zijn door de Nederlandse Bibliotheek Dienst. De juiste koppeling tussen werk en maker kan dan niet gemaakt worden. En daarom worden de gegevens niet toegelaten tot het boekenparadijs van Lira. Maar de zaak is dan nog niet reddeloos verloren.Voor het bureau is het een schone taak om de boektechnische gegevens als boektitel, ISBN, jaar van uitgave, boekprijs op het moment van verschijnen en de naam van de uitgever handmatig in te voeren. Vervolgens moeten de rechthebbende auteur(s), vertaler(s), bewerker(s), samensteller(s) enz. erbij gezocht en met het juiste relatienummer gekoppeld worden. 'Namatchen' is de term die we hiervoor gebruiken.
Dit geldt ook voor boeken van rechthebbenden, die nog niet bekend zijn bij Lira met hun persoons en bankgegevens. Dan staan deze boekgegevens alvast goed in het bestand. Hopelijk melden de auteurs zich vroeg of laat alsnog bij Lira om hun leenrechtvergoeding in ontvangst te nemen. En anders neemt Lira contact op met de uitgever of verschijnt de naam elders in uw Lira Bulletin, in de rubriek 'Gezocht'.
Na deze verwerking kunnen bij het draaien van de specificaties alsnog de uitleningen gekoppeld worden en kan het tot uitkering aan de rechthebbende(n) komen. De aanvankelijk opgehouden geldstroom vloeit dan weer naar de portemonnees van de auteurs. Lira kan steeds met vijf jaar terug nog uitleningen traceren en uitkeren.
Deze leenrechtuitkering vindt binnenkort weer plaats: de nabetaling van 2009.
Via Stichting Leenrecht krijgt Lira enkele malen per jaar de boekgegevens ingespoeld. Dit betekent dat u dus tussentijds nieuwe boeken niet op hoeft te geven aan ons. Het belangrijkste is dat u uw controlespecificatie die u in het najaar ontvangt, in de gaten houdt.
Gemiste boeken, uitgegeven in de periode van 1 juli vorig jaar tot 30 juni van het huidige jaar en die ook kans hebben gehad al uitgeleend te worden kunt u dan noteren en aan ons doorgeven.
Wanneer het boek niet direct aangetroffen wordt in het Lira bestand, raadplegen we Biblion of het boek al een bestelnummer heeft. Nog geen bestelnummer? Dan is het boek nog te nieuw. Wel een bestelnummer? Dan wordt het weer tijd om de deuren van de 'Bibliotheek van de Vergeten & Verloren Boeken' te openen.
MvD
Allereerst willen de medewerkers van Stichting Lira u, de lezers van het Lira Bulletin, weer hartelijk bedanken voor de vele reacties op de vorige rubriek 'GEZOCHT'. Erg fijn dat u elke keer de moeite neemt om te reageren.
Door uw tips hebben wij weer een groot aantal gezochte auteurs en vertalers (of hun erven) uit de lijst van Bulletin 30 kunnen opsporen, waardoor Lira deze rechthebbenden weer kan verblijden met een beduidend bedrag aan leenrechtvergoeding, variërend van enkele honderden tot duizend euro of meer.
Wij blijven actief op zoek naar adressen van auteurs en vertalers, bewerkers en samenstellers (of hun erven) wier titels worden uitgeleend door de Nederlandse openbare bibliotheken. We hebben hiertoe o.a. contacten gelegd met uitgeverijen: wij vragen ze onze aanmeldingsformulieren te verspreiden en zij helpen ons ook vaak aan de juiste adressen. Maar wanneer het om personen gaat die in de jaren tachtig of negentig geschreven of vertaald hebben, zijn de adresgegevens daar vaak niet meer te achterhalen en daarom roepen wij dan ook graag weer de hulp van u als lezer in.
Lira keert met terugwerkende kracht (tot inmiddels drie jaar terug) uit, vaak ook nog voor (populaire) titels uit de jaren tachtig. Veel uitgeleende genres zijn o.a. kinderboeken, kasteel en doktersromans, misdaadromans, hobbyboeken, kookboeken, stripboeken.
Er staat wederom een groot bedrag variërend van enkele honderden euro's tot duizend euro of meer aan leenrechtvergoeding gereserveerd voor de gezochte rechthebbenden in bijgaande lijst. Dus kent u het adres van een of meer van deze Nederlandse of Vlaamse auteurs of vertalers (of hun erven), of heeft u een tip hierover, mailt, schrijft of belt u Lira dan a.u.b.:
e-mail: lira@cedar.nl; telefoonnummer 023 7997806
Oude adressen zijn ook welkom, want hiermee kunnen wij dan weer verder speuren bij gemeentearchieven en het centraal bureau voor genealogie.
Zegt het voort! Kent u mensen die weliswaar niet in bijgaande lijst staan, maar wier werk wel wordt uitgeleend door de Nederlandse openbare bibliotheken, dan kunnen zij Lira mailen (lira@cedar.nl), schrijven of bellen, of onze site bezoeken (www.lira.nl) voor een aanmeldingsformulier.
Wij hopen weer van u te horen: alvast bedankt voor uw medewerking.
OVDT & KV
Gezocht:
achternaam/voorletters/voornaam
POVEL W.
SCHOONE J.P.
LINTELO, te Gert
BAKKER Kees
DOLS Godfried
GOOS Marluce
BOERINGA F.H.
SKUBISZ Stan
RUIJTERS Lilian
VOLBEDA Jacob
FRICKE Gerbien
DIJK, van Aad
SLEGH Adrie
HOLLANDER Trudy
NIJK Michiel
BROK M.F.A.
SCHLAMILCH Jan Hendrik Willem
BIEST Miek
VERHULST Carolus
LATEUR Frank
BAKKER Jopje
TOORN SCHUTTE, van der Jenny
BURGER Arjan
JANSEN H.P.H.
KILA C.J.
FICK LUGTEN Willemina
KRÖNER Jack
BARON JANSSEN Ineke
CARP L.W.
BRUURMIJN José
NIEUWENHUIZEN M.C.
DONDER, de Vic
DUIN, van Marga
CLAESSEN Marlou
LOKIN Marlene
VOSTERS S.A.
GIER, de Corrie
KIND, van der Jaap
OFFERS Wilma
VELSEN, van A.C
HUYSENTRUYT Piet
RECK Marianne
VERHOEF Eduard
NABER Geurt
NOPPERS Ronald
LUYBEN Ton
WOUTERS Inge
BOER, de Theo
VONK Josephine
WIJCHERS Loek
De Stichting Lira, opgericht op 23 oktober 1986, beheert als auteursrechtorganisatie op collec tieve wijze auteursrechten en op het auteursrecht gebaseerde vergoedingsaan spraken van schrij vers, vertalers en journalisten die door hen individueel niet, of slechts met de grootst denkbare moeite, te gelde kunnen worden gemaakt.
PostadresStichting Lira
Postbus 3060
2130 KB Hoofddorp
Siriusdreef 22-28
2132 WT Hoofddorp
Telefoon: 023 799 7806
Fax: 023 799 7700
E-mail: lira@cedar.nl
Website: www.lira.nl
ING: 65 98 04 972
ING: 50 01 51
41205902
Kees Holierhoek, voorzitter
Tijs van den Boomen, vice-voorzitter
Robert Alberdingk Thijm, secretaris
Rien Verhoef, penningmeester
Maria Genova, lid
Saskia Noort, lid
Tsead Bruinja, lid
directeur:
interim Marianne de Gier
accountmanager:
Vacature
beleidsmedewerker:
Peggy de Jonge
secretariaat:
Sonja Bemer
Cabriëlla Vinke
commercieel-administratief cluster:
Charlene de Feyter, teamleider
Marianne Bovet
Petra Daansen
Martin van Dam
Talitha van Hattem
Nienke Hendriks
Mariska Kolman
Rabia Lala
Vanessa van der Ploeg
Calvin Tran
Odile van der Tweel
Kim Veenstra
Dit is een uitgave van de Stichting Lira,
Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp
Telefoon: 023 - 799 78 06
Fax: 023 - 799 77 00
E-mail: lira@cedar.nl
Website: www.lira.nl
Website toneel: www.liratheaterteksten.nl
Website jaarverslag: www.lira.nl/Over-Lira/Jaarverslag
Redactie:
Tsead Bruinja
Rien Verhoef
Kees Holierhoek (eindredactie)
Tekstbijdragen:
Peggy de Jonge
Odile van der Tweel
Martin van Dam
Illustraties:
Ram Katzir
Ontwerp:
Rutger Fuchs, Amsterdam
Fotografie:
Hannie van Herk
Druk:
Drukkerij W.C. den Ouden, Amsterdam
Oplage: 18.500 exemplaren