Afgelopen maanden is er op het bureau van Lira hard gewerkt om alle binnengekomen reacties op de verzonden controlespecificaties te verwerken. Na het aanpassen van alle gegevens zal begonnen worden aan de berekening en verdeling van de leenrechtvergoeding voor het jaar 2008.
Dit jaar is er bijna acht miljoen euro beschikbaar voor verdeling aan auteurs. Dit is ongeveer een ton meer dan in 2007.
De hoogte van de vergoeding wordt bepaald aan de hand van twee gegevens: het aantal uitleningen en de prijs waartegen het boek onder een eigen ISB-nummer officieel te koop wordt aangeboden.
Wat het aantal uitleningen betreft: Nederlandse openbare bibliotheken geven jaarlijks per boek het aantal uitleningen door aan de Stichting Leenrecht. Voor de verdeling wordt gebruik gemaakt van een representatieve steekproef over de periode 1 juli 2007-30 juni 2008 om nog zoveel mogelijk uitleningen van recent verschenen boeken mee te kunnen nemen.
Dit jaar zitten er 80 miljoen uitleningen in deze steekproef. Dat betekent een dekking van ca. 80 % van het totale aantal boekuitleningen in de betreffende periode, dus alle bibliotheken bij elkaar. De Stichting Leenrecht heeft daarbij uiteraard gecontroleerd of er wel genoeg spreiding is bij de bibliotheken die voor de steekproef gegevens hebben aangeleverd. Deze moet immers representatief zijn voor geheel Nederland. Ook bijvoorbeeld Friesland dient altijd in de steekproef aanwezig te zijn.
Om een frequent voorkomend misverstand weg te nemen: op uw specificatie staat niet het echte aantal uitleningen, maar het aantal uitleningen in de steekproef. Uw boeken zullen veelal vaker uitgeleend zijn dan op uw leenrechtspecificatie vermeld staat. De verdeling vindt plaats op basis van het aantal uitleningen in de representatieve steekproef.
Per boek wordt de leenrechtvergoeding berekend door het aantal uitleningen in de steekproef te vermenigvuldigen met de prijs van het werk. Het resultaat, uitgedrukt in een aantal punten, wordt vermenigvuldigd met het bedrag dat per punt beschikbaar is en het procentuele aandeel dat een auteur in het werk heeft in geval van co-productie, dus als er meer schrijvers of vertalers als rechthebbenden bij het boek betrokken zijn.
Wij verwachten dat begin december 2008 Lira=s specificatie van uw leenrechtvergoeding op uw deurmat zal liggen.
SvR
Wie van mening is dat door Lira bij de leenrechtuitkering fouten zijn gemaakt, kan als aan de klachten op bureauniveau niet tegemoet gekomen wordt, binnen een bepaalde termijn een officiële klacht indienen.
Klachten over de leenrechtuitkeringen van de Stichting Lira, dienen schriftelijk binnen 2 maanden na de leenrechtrepartitie waarop de klacht betrekking heeft, beargumenteerd gemeld te worden aan het bestuur van de Stichting Lira. Het bestuur van de Stichting Lira is gerechtigd klachten die na 2 maanden binnenkomen, niet meer in behandeling te nemen. De klachten zullen worden behandeld door het bestuur van de Stichting Lira dat hiertoe een adviescommissie in het leven roept.
Over een en ander zijn in artikel 23 van het Leenrecht-reglement van nadere verdeling van de Stichting Lira een viertal bepalingen opgenomen.
Artikel 23:
1. Klachten die betrekking hebben op Leenrechtuitkeringen van de stichting Lira, dienen schriftelijk binnen twee maanden na de Leenrechtuitkering waarop de klacht betrekking heeft, beargumenteerd gemeld te worden aan het bestuur van de stichting Lira.
2. Het bestuur van de stichting Lira is gerechtigd klachten die later dan de in het vorige lid bepaalde termijn binnenkomen, niet meer in behandeling te nemen.
3. De klachten zullen worden behandeld door het bestuur van de stichting , dat hiertoe een adviescommissie kan samenstellen.
4. De stichting Lira kan besluiten een onafhankelijke arbitragecommissie in te stellen en/of een klachtenreglement vast te stellen.
KH
Zoals bekend beheert de Stichting Lira, op 23 oktober 1986 opgericht op initiatief van de toenmalige Vereniging van Letterkundigen (VvL), als auteursrechtorganisatie op collectieve wijze auteursrechten en op het auteursrecht gebaseerde vergoedingsaanspraken van schrijvers en vertalers die door hen individueel niet, of slechts met de grootst denkbare moeite, te gelde kunnen worden gemaakt.
Sinds de statutenwijziging die recent op 14 oktober 2008 een feit werd, toen alle bestuursleden hun handtekening onder een nieuwe formulering van artikel 3, lid 1 van Lira=s statuten hebben gezet, beslaat Lira's werkterrein auteursrechten op alle soorten van teksten, niet alleen meer op auteursrechten op werken van literaire, literair-dramatische en muziek-dramatische aard, maar ook op teksten die een educatief, wetenschappelijk of ander karakter hebben.
En ook wat er vervolgens met die teksten gebeurt, behoort tot het uitgebreide, geactualiseerde en soms anders geformuleerde pakket aan rechten en vergoedingsaanspraken dat Lira beoogt te beheren.
Kort samengevat gaat het voortaan om rechten op gedichten, verhalen, essays, columns, novellen, romans, éénakters, toneelstukken, sketches, hoorspelen, conferences, tv spelen, tv series, tv films, speelfilms en animatiefilms, alsook om muziek-dramatische werken van schrijvers/componisten, zoals opera's, operettes en musicals, en sinds de statutenwijziging ook om educatieve, wetenschappelijke en andere geschreven werken en daarop gebaseerde producties.
Lira richt zich dan ook op diverse soorten makers van auteursrechtelijk beschermde teksten zoals de dichter, de prozaschrijver, de essayist, de toneelauteur, de scenarioschrijver, de hoorspelauteur, de librettist en componist van opera=s, operettes en musicals, de vertaler, de ondertitelaar, de bewerker, kortom: iedereen die auteursrechtelijk beschermde literaire, literair dramatische en andere werken in tekstvorm maakt, alsmede muziekdramatische werken.
Het is een groot woord als gezegd wordt dat er nieuwe Lira-statuten zijn. De wijzigingen beperken zich wezenlijk tot slechts één lid van artikel 3. Maar dat betreft dan wel het werkterrein en mag dus zeker niet onbelangrijk genoemd worden.
In het eerste lid van artikel 3 stond: >De stichting stelt zich ten doel de materiële en immateriële belangen van auteurs terzake van literaire, literair-dramatische en muziek-dramatische rechten en de rechten terzake van op deze werken gebaseerde audio- en audiovisuele producties te behartigen en te bevorderen, zonder winstoogmerk voor zichzelf.=
Dat is na de door het Lira-bestuur op 14 oktober 2008 goedgekeurde statutenwijziging veranderd in: >De stichting stelt zich ten doel als collectieve beheersorganisatie van auteursrechten zonder winstoogmerk voor zichzelf de materiële en immateriële belangen te behartigen en te bevorderen van makers van literaire, literair dramatische en andere werken in tekstvorm alsmede muziek dramatische werken en de op deze veelsoortige teksten van schrijvers en vertalers gebaseerde audio , video , theatrale, audiovisuele en multimediale producties, al dan niet zijnde verveelvoudigingen in gewijzigde vorm van de tekst, van welke aard en in welke vorm ook, zowel analoog als digitaal, traditioneel ook wel aangeduid als de literaire en grote (of dramatische) alsook audiovisuele rechten, maar daartoe niet beperkt blijvend een en ander in de ruimste zin des woords.=
Met deze statutenwijziging én het nieuwe aansluitingscontract stelt Lira zich ten doel in de sfeer van de geschriften een adequate partij te zijn en te blijven voor het verdelen van leenrechtvergoedingen en reprorechtgelden. In de audiovisuele sfeer gaat daarbij de aandacht primair uit naar kabelgelden en thuiskopievergoedingen.
Daarnaast moeten de nieuwe formuleringen in het aansluitingscontract Lira geschikt maken voor een partnerschap met bijvoorbeeld omroepen en commerciële doorgevers van omroepprogramma=s zoals NLKabel, KPN/Digitenne, Versatel, et cetera.
Daarbij heeft Lira, zoals al vaak verklaard, niet de bedoeling enige hinderpaal aan de exploitatie van werken in de weg te leggen zolang de auteur van de betreffende tekst waarop het programma berust, een redelijke vergoeding voor het gebruik van zijn werk ontvangt.
Lira beheert ten aanzien van schrijvers en vertalers, te verstaan als makers van teksten in de meest ruime zin van het woord, de volgende soorten rechten en vergoedingsaanspraken, met de intentie de vergoedingen van schrijvers en vertalers in een zo ruim en succesvol mogelijke reeks van exploitaties veilig te stellen:
-op basis van verplichte overdracht:
a. Gelijktijdige doorgifte van radio en tv programma's via de kabel, satelliet, dvb t, (mobiele) telefoon, et cetera
b. Radio en tv in cafés, hotels, ziekenhuizen, gevangenissen, vliegtuigen, et cetera
c. Videovertoning in cafés, hotels, ziekenhuizen, gevangenissen, vliegtuigen, et cetera
d. On demand terbeschikkingstelling van audio( visuele) werken (bijvoorbeeld uitzending gemist, aanbieden van downloads, film on demand)
e. Openbaarmaking van audio( visuele) werken via internet of andere elektronische netwerken
f. Themakanalen
g. Leenrecht
h. Thuiskopie
i. Reprorecht
- met een blijvende keuzemogelijkheid op basis van een niet-exclusieve last en volmacht:
a. Uitzending van audio( visuele) werken anders dan als bedoeld onder I a tot en met I f
b. Digitalisering door musea, archief(instellingen), bibliotheken, uitgevers, et cetera
- met een eenmalige keuzemogelijkheid op basis van een facultatieve overdracht:
a. Terbeschikkingstelling van Werken in tekstvorm via internet of andere elektronische (mobiele) netwerken
b. Elektronische verspreiding van Werken in tekstvorm anders dan on demand (bijvoorbeeld e nieuwsbrief, elektronische knipseldienst, verzending krant naar e bookreader)
c. Vastlegging en uitgave van Werken, zoals bijvoorbeeld hoorspel, luisterboek, film of tv programma, op dvd, cd, blue ray disc, hd dvd, et cetera
d. Vastlegging en uitgave van tekst op elektronische informatiedragers (bijvoorbeeld multimedia uitgave, voorbespeelde e bookreader)
Lira probeert verworven rechten en vergoedingsaanspraken te gelde te maken door zich tegenover zogenoemde eigenrechtorganisaties kandidaat te stellen als verdeelorganisatie voor leenrechtgelden, thuiskopievergoedingen en reprorechtgelden.
Ook spant Lira zich in, tezamen met andere collectieve beheersorganisaties als Buma (muziek), Pictoright (foto=s en illustraties), Vevam (regisseurs), Sekam (producenten) etc., in collectieve onderhandelingen met kabel- en andere exploitanten vergoedingen te verwerven voor de doorgifte en ander gebruik van werken, vooral wanneer het om grote aantallen werken gaat.
Ook ten aanzien van het gebruik door omroepen van beschermde werken dient Lira zich aan als kandidaat voor het incasseren en verdelen van de auteursrechtelijke vergoedingen voor schrijvers en vertalers.
In voorkomende gevallen verstrekt Lira licenties voor specifieke vormen van gebruik aan bijvoorbeeld audiovisuele producenten en uitgevers van luisterboeken.
Ook zal Lira, als vergoedingen door andere collectieve beheersorganisaties worden geïncasseerd, tegenover deze zusterorganisaties op grond van overeenkomsten met deze zusterorganisaties verworven rechten uitoefenen, zoals bij Vevam voor van Agicoa afkomstige kabelrechten op onafhankelijk geproduceerde filmwerken. Denk aan speelfilms en animatiefilms. Zoals Vevam in voorkomende gevallen ook het omgekeerde doet bij Lira voor omroepproducties.
Datzelfde geldt voor gelden, door zusterorganisaties voor relevante rechten van Nederlandse auteurs in het buitenland geïncasseerd.
Blijft over de vraag: waarom zou een auteur zich bij Lira aansluiten?
De voordelen van aansluiting zijn velerlei:
- aansluiting bij Lira kost niets
- grote kans dat de tussenkomst van Lira de aangesloten auteur ooit geld gaat opleveren
- de relatie met uitgever of producent zal door aansluiting niet geschaad worden, omdat Lira inmiddels een breed aanvaarde organisatie is die veel met uitgevers en producenten in allerlei verbanden samenwerkt
- Lira beheert via de aansluiting een aantal rechten en aanspraken die de auteur zelf niet of alleen uiterst moeilijk kan verzilveren, zoals de kabel-, KPN/Digitenne- en Versatelrechten
- dat geldt evenzeer voor elektronische distributierechten op gedigitaliseerde werken (streaming, downloading, online-terbeschikkingstelling)
- grote kans ook dat er vragen zijn waarop Lira een antwoord kan geven
- soms zal Lira kunnen helpen bij het vinden van de weg naar het buitenland
- via hun aansluiting ondersteunen auteurs ten bate van zichzelf en van hun collega=s een groep instellingen die het sociale en culturele belang van hun professie dienen
- zo hebben auteurs die met Lira een aansluitingscontract hebben ondertekend, toegang tot de Stichting Rechtshulp Auteurs voor het geval zij als schrijver of vertaler een geschil krijgen over creaties of contracten
- bij Lira aangesloten scenaristen en toneelschrijvers kunnen zich daarnaast wenden tot het Contractenbureau, waar zij tegen een bescheiden vergoeding door een deskundige advocaat bijgestaan worden in hun individuele onderhandelingen met omroepen of producenten
- ook kan een aangesloten auteur steun krijgen bij het opbouwen van een oudedagsvoorziening via het P.C. Boutensfonds
- door ondersteuning van het literaire circuit probeert het Culturele Fonds dichters van enig inkomen te voorzien, nu zij het zeker niet moeten hebben van bijvoorbeeld de verkoop van dichtbundels of van leenrechtgelden op uitleningen
- het Culturele Fonds helpt toneelauteurs aan een verbetering van hun inkomen door bij te dragen aan schrijfhonoraria onder de voorwaarde dat opdrachtgevers hun aandeel op een deugdelijk niveau houden
- hetzelfde fonds ondersteunt door bijdragen aan prijzen die publicitair de aandacht trekken, de Nederlandstalige jeugdliteratuur (Woutertje Pieterse Prijs), spannende boeken (Gouden Strop), essayistiek (Jan Hanlo Essayprijzen) en het Nederlandse tv-drama (de Lira Scenario-prijs)
- het Sociale Fonds ondersteunt jaarlijks sociale en andere projecten van de Vereniging van Schrijvers en Vertalers (VSenV) waardoor bijvoorbeeld modelcontracten in stand worden gehouden waarvan heel veel auteurs in Nederland profiteren, vaak zonder dat ze het weten
- aangesloten auteurs hebben een stem in het benoemen van het Lira-bestuur, want ofschoon Lira een stichting is, worden alle bestuursleden uiteindelijk benoemd door de jaarlijks te houden vergadering van aangesloten auteurs.
KH
De digitale revolutie vindt zijn weerslag op de traditionele boekenmarkt. Met de komst van luisterboeken op CD werd er een nieuwe exploitatievorm gevonden. Inmiddels is de markt verder in beweging gekomen door het aanbieden van luisterboeken als mp3-download via internet. En met succes, want de verkoop van luisterboeken blijft een flinke groei doormaken. De website Luisterrijk.nl is een webwinkel die zich specifiek richt op de verkoop van luisterboeken in mp3- bestandsformaat. Deze nieuwe commerciële exploitatievorm brengt een aantal vraagstukken met zich mee en trok dan ook de aandacht van Lira. Dit resulteerde in een uitgebreide belronde langs auteurs en hun uitgevers, waarvan luisterboeken worden aangeboden op de webwinkel.
Allereerst een korte introductie op deze digitale exploitatievorm van luisterboeken. Uitgevers van luisterboeken spelen handig in op de populariteit van mp3-spelers. In Nederland bezit elk huishouden minimaal één mp3-speler. De mobiele telefoon zal naar verwachting ook een centrale rol gaan spelen bij het afspelen van luisterboeken, aangezien bijna elk mobieltje tegenwoordig een geïntegreerde mp3-speler bezit. Denk aan de populariteit van de iPhone van Apple, met een opslag capaciteit van 8 of 16 GB. Een luisterboek in mp3-formaat varieert van 80 MB tot 600 MB (voor een luisterboek van meer dan 10 uur). Er passen dus eenvoudig meerdere luisterboeken op een mobiele telefoon of mp3-speler.
Het luisterboek dient vooralsnog gedownload te worden op de computer en kan vervolgens op mp3-speler of telefoon worden gezet. In de toekomst zal het mogelijk zijn dat een luisterboek direct gedownload kan worden op een mobiele telefoon. Het is duidelijk dat de ontwikkelingen rondom het luisterboek niet stilstaan.
Webwinkel Luisterrijk had een vooruitziende blik en opende in 2006 als eerste in Nederland een onafhankelijke downloadshop voor luisterboeken. Inmiddels heeft de webwinkel contracten met 36 uitgevers in Nederland om de audioversies van hun boeken online te verkopen als mp3- bestand. Het bestand omvat meer dan 600 titels. Luisterrijk gebruikt het mp3-bestandsformaat, zodat de luisterboeken op iedere computer en mp3-speler zijn af te spelen. Een digitaal luisterboek kan na elektronische betaling direct worden gedownload van de website van Luisterrijk. De consument hoeft zijn huis niet meer uit en het boek is binnen enkele seconden gedownload op de computer.
Deze distributie vorm is wezenlijk anders dan een luisterboek op CD. Er is immers geen fysiek product en er zijn vrijwel geen kosten. De prijzen van downloads op internet liggen dan gemiddeld ook 20% lager dan de prijzen voor luisterboeken op CD.
Het doel van de belronde was inzicht te krijgen in de werkwijze van Luisterrijk en of er toestemming door de schrijvers is gegeven om hun luisterboeken online te exploiteren. De uitgever dient immers over de benodigde rechten te beschikken om het werk als luisterboek uit te geven. Toestemming om een luisterboek als CD uit te geven is immers iets anders dan toestemming voor online exploitatie.
Er is contact geweest met een tiental auteurs en een zestal uitgevers. Hieronder een overzicht van de bevindingen.
Geen enkele auteur was op de hoogte van het bestaan van Luisterrijk en dat hun boek daar als mp3 wordt aangeboden. Geen enkele auteur wist in eerste instantie te vertellen of er toestemming was verleend voor het aanbieden van luisterboeken als mp3. Wel wist iedere correspondent dat er toestemming was verleend voor het vervaardigen van luisterboeken op CD. Een aantal auteurs heeft hun contract opgestuurd naar Lira, zodat er uitgezocht kon worden wat er is afgesproken met betrekking tot het online aanbieden van luisterboeken.
Het blijkt een ietwat ingewikkelde constructie te zijn. Duidelijk is in elk geval dat de commerciële exploitatie van luisterboeken als download een aantal nieuwe contractuele vraagstukken met zich meebrengt.
De exploitatierechten vallen primair aan de schrijver van een werk toe. De schrijver kan vervolgens contractuele afspraken maken met zijn uitgever over de uitgeefvoorwaarden van zijn boek. Voor online exploitatie is expliciete toestemming vereist van de auteur. De uitgever die de primaire uitgave rechten bezit op het boek, kan een sublicentie sluiten met een andere uitgever die zich richt op het uitgeven van luisterboeken, als hiervoor toestemming is gegeven door de auteur. De uitgever van het luisterboek sluit vervolgens een sublicentie met Luisterrijk, zodat deze het luisterboek online mag verkopen als download.
Veel uitgevers, maar ook schrijvers zelf, staan er echter niet bij stil dat in veel gevallen de rechten voor online verspreiding door de schrijver aan Lira zijn overgedragen. Op het moment van aansluiting bij Lira kan op het formulier <exploitatie omvang=, inmiddels het aansluitingscontract, aangekruist worden welke rechten je als schrijver door Lira wilt laten behartigen. Hoe meer rechten bij Lira ondergebracht worden, hoe sterker wij staan om voor onze schrijvers goede tarieven te bedingen. Maar, net zoals een huis maar één keer verkocht kan worden, kun je ook een recht maar één keer weggeven.
Heb je dus als schrijver je online rechten bij Lira veiliggesteld, dan moet een uitgever contact opnemen met Lira als de uitgever een online luisterboek wil uitgeven. Lira kan op deze manier zorgen dat alle auteurs een redelijke vergoeding krijgen voor de online verkopen van hun werk.
Het is van belang om erop te letten dat u aan een uitgever geen toestemming geeft voor online-exploitatie als u deze rechten eerder heeft overgedragen aan Stichting Lira. Er is dan immers sprake van een dubbele overdracht van rechten.
Op één contract na was de online exploitatie van luisterboeken goed geregeld door uitgevers. Er was expliciete toestemming verleend door de auteur voor de online exploitatie. Hoe kunt u dit zien? In het LUG VVL Modelcontract voor de uitgave van oorspronkelijk Nederlandstalig literair werk is een tweetal bepalingen opgenomen die ingaan op de uitgave van een luisterboek op CD en als download. Het betreft artikel 1 lid 5 sub d, dat betrekking heeft op de exploitatie van het luisterboek op CD. Artikel 1 lid 6 sub a betreft de online exploitatie, het aanbieden van een luisterboek als download.
Hieronder volgen de desbetreffende artikelen:
Art. 1 lid 5 sub d:
De in lid 1 aan de uitgever verleende exclusieve licentie omvat mede de volgende exploitatierechten: het verveelvoudigen van het geheel of een gedeelte van het werk door het vastleggen daarvan op geluids en of beelddragers en het openbaar maken van deze verveelvoudigin gen (... %);
Art. 1 lid 6 sub a:
De in lid 1 aan de uitgever verleende exclusieve licentie omvat tevens de hierna genoemde rechten, mits voor de uitoefening ervan schriftelijke toestemming van de auteur is verkregen: het werk geheel of gedeeltelijk uitgeven en exploiteren in elektronische vorm, al danniet op vaste informatiedragers dan wel door middel van online beschikbaarstelling op internet of in enig ander netwerk, waaronder bijvoorbeeld als e book of op cdrom (... %);
In de praktijk blijkt dat uitgevers vaak gebruik maken van een eigen contract dat niet geheel overeenkomt met het modelcontract. In een tweetal contracten dat wij onder ogen kregen, is bijvoorbeeld de volgende bepaling opgenomen:
AHet is de Uitgever tevens toegestaan het Werk te exploiteren via internet in de vorm van het downloaden tegen betaling, hetgeen Partijen vergelijkbaar achten met het <verkopen van het Werk op geluidsdrager= A.
Het is dus zaak om uw contract nog eens na te lezen op wat u hebt afgesproken met uw uitgever en er daarbij op te letten dat u uw rechten niet twee keer overdraagt.
Geen van de primaire uitgevers had parate kennis over wat er was afgesproken met betrekking tot het online aanbieden van luisterboeken. Er moest in archieven gespit worden naar de contracten. Enkele uitgevers exploiteren zelf luisterboeken en hebben direct een contract afgesloten met Luisterrijk. Veel uitgevers hebben echter een sublicentie verleend aan uitgeverij Rubinstein, welke zich primair richt op de uitgave van luisterboeken. Uitgever Rubinstein was dan ook als enige uitgever zeer goed op de hoogte van de licenties tussen uitgevers en Luisterrijk.
Luisterrijk ontvangt veertig procent van de opbrengst, en zestig procent gaat naar de uitgever. Dit komt overeen met de norm die is opgenomen in de toelichting op het Modelcontract aangaande opbrengstverdeling bij exploitatie door een andere uitgever. Hiervan gaat vervolgens een wisselend percentage naar de auteur. Dit is afhankelijk van wat er is afgesproken in het contract. Gemiddeld ligt dit percentage rond de veertien procent.
In geld uitgedrukt zou zoiets er ongeveer als volgt uitzien:
De prijs van een luisterboek op Luisterrijk ligt twintig procent lager dan de prijs van een luisterboek op CD. Uitgaande van een prijs van e. 19,90 voor een luisterboek op cd kost hetzelfde luisterboek als mp3 e. 15,90 bij Luisterrijk. Hiervan gaat zestig procent van de verkoopprijs naar de uitgever. Dit is een bedrag van e. 9,54. Van dit bedrag gaat veertien procent naar de schrijver. Dus zou een schrijver circa e. 1,34 ontvangen per verkochte download.
De vergoeding voor het aanbieden van een luisterboek als mp3-download is in alle contracten identiek aan de vergoeding die wordt betaald voor de verkoop van een regulier luisterboek op CD. Dit is opmerkelijk, want er zijn vrijwel geen kosten verbonden aan het aanbieden van een luisterboek als download. Wellicht is het dan ook nodig om voor luisterboeken als mp3-download het bestaande afrekenmodel bij te stellen. Uitgevers verdienen nu meer aan de verkoop van luisterboeken als download, terwijl schrijvers hetzelfde verdienen als aan de verkoop van een luisterboek op CD.
Daarnaast is een veel gehoorde opmerking hoe het zit met het illegaal downloaden van luisterboeken. Want wat gebeurt er met het luisterboek nadat de download heeft plaatsgevonden?
Luisterrijk zegt hier een oplossing voor te hebben gevonden. Elk mp3-bestand is beveiligd met een audio-watermerk. Dit zorgt ervoor dat het mp3-bestand altijd naar een klant terug te herleiden is. Indien iemand dus illegaal luisterboeken als mp3 verspreidt, dan is dit bestand terug te herleiden tot die persoon. De boeken kunnen dus wel illegaal verspreid worden, maar de bron is te traceren. Er is echter niemand die actief spoort naar inbreuk.
Het is niet duidelijk hoe de auteur inzicht krijgt in het aantal downloads dat heeft plaatsgevonden, omdat de verkoop van een luisterboek als mp3-download gewoon wordt geteld als de verkoop van een regulier luisterboek door de uitgever.
Het opvallendste resultaat van deze belronde is de grote onwetendheid bij auteurs op het gebied van nieuwe online distributievormen van luisterboeken. Men denkt <dat het zo=n vaart niet zal lopen= en <dat het echte papieren boek nooit zal verdwijnen=. Nu is een luisterboek uiteraard niet hetzelfde als een leesboek en zal het originele boek hoogstwaarschijnlijk nooit van de planken in de bibliotheek en de boekhandel verdwijnen. Maar bewustwording van dit nieuwe exploitatiemodel van boeken is wel nodig. Nieuwe ontwikkelingen kunnen immers snel gaan, ook op dit gebied.
Momenteel bedraagt de omzet van luisterboeken in Nederland maar één à twee procent van de totale omzet in de boekhandel. Als we kijken naar Amerika, dan komt daar inmiddels acht tot tien procent van de omzet uit de verkoop van luisterboeken. Als deze trend zich ook doorzet in Nederland, is het dus zaak om uw zaken op online gebied goed in orde te hebben.
Hieronder een aantal praktische tips
- U kunt uw online exploitatie rechten maar één keer overdragen. Draagt u uw rechten toch twee keer over, dan is er sprake van dubbele overdracht van rechten en bent u in principe als schrijver aansprakelijk.
- Het kan zijn dat u op uw aansluitingscontract uw online exploitatie rechten heeft overgedragen aan Lira. In die situatie dient een uitgever die een luisterboek online wil exploiteren, toestemming aan Lira te vragen. Lira kan zo een redelijke vergoeding voor u bedingen. Indien u Lira nog niet gemachtigd hebt voor online verspreiding, kan dit alsnog, bijvoorbeeld via het nieuwe aansluitingscontract.
- Het kan ook zijn dat u in uw contract met de uitgever van uw boek exclusief aan de uitgever de bevoegdheid heeft gegeven om naast het gedrukte boek ook luisterboeken aan te bieden of deze in sublicentie door een derde te laten maken. In het geval van online exploitatie dient u hier als schrijver in uw contract met de uitgever expliciet toestemming voor te geven. Het kan ook zijn dat u uw rechten niet heeft overgedragen, het staat u dan geheel vrij te doen wat u wilt.
- Probeer in uw contract met uw uitgever een hoger royaltypercentage voor luisterboeken als download te bedingen dan voor een regulier luisterboek. Er is immers geen sprake van een fysiek product waardoor er minder kosten zijn voor de uitgever.
-Vraag aan uw uitgever hoe de afrekening van digitale luisterboeken plaats vindt en vraag inzicht in de verkoopcijfers.
Voor eventuele vragen over dit onderwerp kunt u contact opnemen met Peggy de Jonge, beleidsmedewerker nieuwe media bij Lira: e-mailadres: Peggy.de.Jonge@cedar.nl
PdJ
De gesprekken tussen de Stichting Nieuwswaarde (collectieve beheersorganisatie voor journalisten) en de Stichting Lira (idem voor schrijvers en vertalers) over vormen van samenwerking of eventueel samengaan worden voortgezet. Het aanvankelijk optimisme lijkt door de soms gecompliceerde kwesties die op tafel komen, wellicht iets minder gefundeerd, maar de vorming van één collectieve beheersorganisatie voor teksten van welke aard dan ook blijft het doel.
KH
Lira is niet alleen lid van de nieuwe branchevereniging van collectieve beheersorganisaties Voi8e , maar via een Cedar-zetel ook vertegenwoordigd in het dagelijks bestuur van die vereniging. Voi8e is een afkorting van Vereniging van Organisaties die Intellectueel eigendom Collectief Exploiteren. Onder leiding van voorzitter mr. Aad Kosto, oud-staatssecretaris van Justitie en oud-staatsraad, probeert Voi8e onder meer via een inmiddels vastgestelde gedragscode sterk uiteenlopende collectieve beheersorganisaties (CBO=s) tot open, duidelijk en transparant handelen te brengen, de onderlinge communicatie en samenwerking te bevorderen, en aan derden informatie te verstrekken over wat CBO=s doen en hoe het allemaal in elkaar steekt. Met het omringende veld van ministeries, politieke partijen en het bedrijfsleven zal Voi8e tot een beter onderling begrip proberen te komen over het collectief rechtenbeheer - hetgeen zeker niet als een gemakkelijke taak moet worden beoordeeld.
KH
Aangeslotenen en veel cliënten van Lira, even tezamen aangeduid als de rechthebbenden, zullen de komende maanden iets gaan merken van de op 14 oktober 2008 door het Lira-bestuur aanvaarde herziening van het contract waarmee auteurs van inmiddels velerlei afkomst zich bij Lira aan kunnen sluiten. Het was om uiteenlopende redenen hoog tijd geworden dat contract te actualiseren, uit te breiden, opnieuw te rubriceren en -waar door bijvoorbeeld technische ontwikkelingen nodig geworden- anders te formuleren.
Nu het nieuwe aansluitingscontract met de relevante rechten en vergoedingsaanspraken is vastgesteld, volgt een volgende stap: de administratieve invoering. In het kader van deze administratieve invoering zullen bestaande aangeslotenen en later ook nog niet aangesloten auteurs benaderd worden met het verzoek hun aansluiting te vernieuwen respectievelijk zich als nieuwe aangeslotenen aan te melden.
Nu alvast biedt het bestuur zijn excuses aan voor de eventuele overlast, aan deze noodzakelijke actie verbonden.
KH
In de sector van professionele schrijvers en vertalers komt het regelmatig voor dat iemand plotseling en tijdelijk een financieel probleem niet kan oplossen. In zo'n geval is het voor schrijvers en vertalers die lid zijn van de VSenV, mogelijk de hulp in te roepen van het Sociaal Fonds Letterkundigen (SFL). Het bestuur van het fonds beoordeelt de aanvragen op een aantal voorwaarden. Het kan aan de hand daarvan een eenmalig geldbedrag aanbieden of een persoonlijk advies geven.
Tegemoetkomingen kunnen door het SFL worden toegekend aan leden van de bij de VSenV aangesloten afdelingen. Achterstallige contributie aan de VSenV wordt op het toegekende bedrag ingehouden. Schrijvers en vertalers die géén lid van de VSenV zijn doch door een calamiteit in een financiële noodsituatie verkeren, kunnen ook een beroep doen op het SFL. In dat geval wordt de aanvrager geacht lid te worden van de VSenV.
Voor aanvragers gelden de volgende voorwaarden:
De aanvrager blijkt bijvoorbeeld niet in staat zijn normale verplichtingen te voldoen doordat: een calamiteit heeft plaatsgevonden die gevolgen heeft voor de beroepsuitoefening; bepaalde werkzaamheden door bijvoorbeeld ziekte of ongeval tijdelijk niet kunnen worden verricht en de inkomsten aanzienlijk zijn gedaald of geheel weggevallen; zich een inzinking in de productiviteit heeft voorgedaan; aanvulling noodzakelijk is op kosten die niet volledig door een verzekering worden vergoed.
Als het bestuur heeft vastgesteld dat de aard van de calamiteit zodanig is dat de aanvrager voor een bijdrage in aanmerking komt, hanteert het bestuur over het algemeen onderstaande inkomensnormen, maar hiervan kan in sommige situaties worden afgeweken.
Als richtlijn bekijkt het bestuur het bruto inkomen van het jaar voorafgaand aan het jaar van de aanvraag.
Voor alleenstaanden bedraagt dit e. 22.500, of lager.
Voor gehuwden/samenwonenden/eenoudergezinnen (gezamenlijk) e. 30.000, of lager.
Wie een Bijstandsuitkering ontvangt, komt in principe niet in aanmerking voor een tegemoetkoming uit het fonds. Maar als men kan aantonen dat het geld is bestemd voor onkosten die direct samenhangen met de uitoefening van het beroep van auteur of vertaler kan een zogeheten doeluitkering worden verleend.
Het bestuur beoordeelt de aanvraag mede op basis van de beroepsmatigheid waarmee de auteur werkzaam is. De schrijver moet werk hebben geschreven conform het reglement van het SFL. Aanvragers moeten rekening houden met het feit dat het fonds geen grote geldbedragen uitkeert en dat het slechts eenmalige bijdragen in de kosten van levensonderhoud kan aanbieden. Het fonds betaalt geen schulden.
Aanvraagformulieren zijn verkrijgbaar bij het VSenV bureau. Alle aanvragen worden strikt vertrouwelijk behandeld. Informatie over het Sociaal Fonds Letterkundigen is te vinden op de website: www.vsenv.nl onder Diensten/Financiële Hulp.
EF
-Lira's bestuurslid Tsead Bruinja staat op de longlist voor de titel en functie van Dichter des Vaderlands, samen met Maria van Daalen, Ruben van Gogh, Ingmar Heytze, Joke van Leeuwen, Erik Menkveld, Ramsey Nasr, Hagar Peeters, Ilja Leonard Pfeijffer en Marjoleine de Vos. . Begin januari 2009 wordt van de longlist van tien genomineerden een shortlist van vijf dichters gemaakt op wie het publiek vervolgens een stem uit kan brengen. De nieuwe Dichter des Vaderlands wordt op 28 januari 2009 tijdens een live-televisieprogramma van de NPS bekendgemaakt.
-Aan Kees Holierhoek, voorzitter van Lira, is door het Algemeen Nederlands Verbond (ANV), een organisatie op het gebied van taal en cultuur, een ANV-Visser-Neerlandiaprijs 2008 toegekend voor wat genoemd wordt >de inzet voor de behartiging van de belangen van drama- en scenarioschrijvers en andere auteurs [...] in Nederland.
KH
Afgelopen jaar heeft het bestuur van Lira besloten bij de uitkering van het leenrechtgeld een bagatellenregeling in te voeren. Dat wil dus zeggen: een regeling inzake kleine bedragen.
Feit is dat er bij het leenrecht een groot aantal heel kleine uitbetalingen gedaan worden. Tot nog toe betaalde Lira bedragen van zelfs 1 eurocent zonder enige vertraging uit. Dat ging vergezeld van controlespecificaties, verdelingsspecificaties, begeleidende brieven etc.. Alleen al de portokosten van deze procedure waren vaak hoger dan het bedrag dat uiteindelijk uitbetaald werd aan de rechthebbende. Zolang de leenvergoedingen volgens het GRIS-systeem uitbetaald werden, viel daar weinig aan te veranderen. Maar nu met MAX zijn er meer mogelijkheden
Stichting Lira wil graag de administratieve last voor de rechthebbenden verlagen. Ook zou Lira graag de kosten van een en ander tot een minimum willen beperken. Het uitkeren van één cent is administratief gezien een kostbare operatie. Tegelijkertijd moet Lira binnen redelijke grenzen wel haar brengplicht blijven vervullen.
Daarom heeft het bestuur van Lira besloten om bedragen onder de vijf euro in het vervolg niet meer direct uit te betalen aan de rechthebbende. Het bedrag waar de auteur recht op heeft, zal opgespaard worden totdat de grens van vijf euro is bereikt. Op dat moment wordt het bedrag alsnog uitbetaald.
Is na vijf jaar opsparen van leenrechtvergoedingen het bedrag nog steeds geen vijf euro, dan zal het lagere bedrag eveneens alsnog uitbetaald worden.
Tegelijkertijd wordt ook de administratieve last voor de auteurs die kleine bedragen ontvangen verlicht. Deze zullen geen controlespecificatie e.d. meer ontvangen, maar alleen een jaarlijkse kennisgeving waarin vermeld wordt hoeveel er tot dan toe is opgespaard. In de eerste uitbetaling van het leenrecht in 2008 (de na uitkering 2007) is deze systematiek voor het eerst ten uitvoer gebracht, en met succes. Ook op de reguliere uitkering van leenrechtgelden die gepland staat voor eind 2008, zal de bagatellenregeling toegepast worden.
SvR
Allereerst willen de medewerkers van Stichting Lira u, de lezers van het Lira Bulletin, weer hartelijk bedanken voor de vele reacties op de vorige rubriek 'GEZOCHT'. Erg fijn dat u elke keer de moeite neemt om te reageren. Door uw tips hebben wij weer een groot aantal gezochte auteurs en vertalers (of hun erven) uit de lijst van Bulletin 30 kunnen opsporen, waardoor Lira deze rechthebbenden weer kan verblijden met een beduidend bedrag aan leenrechtvergoeding, variërend van enkele honderden tot duizend euro of meer.
Wij blijven actief op zoek naar adressen van auteurs en vertalers, bewerkers en samenstellers (of hun erven) wier titels worden uitgeleend door de Nederlandse openbare bibliotheken. We hebben hiertoe o.a. contacten gelegd met uitgeverijen: wij vragen ze onze aanmeldingsformulieren te verspreiden en zij helpen ons ook vaak aan de juiste adressen. Maar wanneer het om personen gaat die in de jaren tachtig of negentig geschreven of vertaald hebben, zijn de adresgegevens daar vaak niet meer te achterhalen en daarom roepen wij dan ook graag weer de hulp van u als lezer in.Lira keert met terugwerkende kracht (tot inmiddels drie jaar terug) uit, vaak ook nog voor (populaire) titels uit de jaren tachtig. Veel uitgeleende genres zijn o.a. kinderboeken, kasteel en doktersromans, misdaadromans, hobbyboeken, kookboeken, stripboeken.
Er staat wederom een groot bedrag variërend van enkele honderden euro's tot duizend euro of meer aan leenrechtvergoeding gereserveerd voor de gezochte rechthebbenden in bijgaande lijst. Dus kent u het adres van een of meer van deze Nederlandse of Vlaamse auteurs of vertalers (of hun erven), of heeft u een tip hierover, mailt, schrijft of belt u Lira dan a.u.b.:
e-mail: lira@cedar.nl; telefoonnummer 023 7997806
Oude adressen zijn ook welkom, want hiermee kunnen wij dan weer verder speuren bij gemeentearchieven en het centraal bureau voor genealogie.
Zegt het voort! Kent u mensen die weliswaar niet in bijgaande lijst staan, maar wier werk wel wordt uitgeleend door de Nederlandse openbare bibliotheken, dan kunnen zij Lira mailen (lira@cedar.nl), schrijven of bellen, of onze site bezoeken (www.lira.nl) voor een aanmeldingsformulier.
Wij hopen weer van u te horen: alvast bedankt voor uw medewerking.
OVDT & KV
Gezocht:
AANGIUM, van Sibe
BANT W.
BARNOUW David
BIESTA Nelleke
BLOMMESTEIN, van Irene
BOER, de (WILDEVANK) S.
BOS Frank
BROOS Ben
COUTINHO FRENSDORF L.
CRIJNS Jan
DANCKERS Anninck
DEBROEY Lutgart
DIJK, van Evert
DRAAIJER Erik
EYKENDUYN Fridtjof
EYSENCK H.J.
FERGUSON Margaretha D.
GEERTS Anneke
GERAEDTS J.F.M.
GOSLINGA Cornelis Ch.
GROOT, de J.A.
HODIJK W.M.
JONGH, de Mark
JOORIS Ann
KOREMAN COR
LAND Ton
LEERDAM, van Evert
LIEKENS Paul
LIEN HARD Jack F.
LIMBURG Rob
LOLKAMA Johannes
LOOGMAN José
LOORBACH Bert
MARTIN Hans
MASSA HANSMA Margreeth
MEIJER Ingrid
MONTENS Frans
NATHAN Jan J.
PANIS Rosemarie
PEETERS Guido
PLANTINGA Else
QUIX Ingrid
ROOSBROECK, van Gie
ROTTHIER Rudi
SCHEPERS Marleen
SCHOUTEN Alet
SCHOUTEN Hennie
SCHOUWINK Caroline
SLANGENBURG, van Henk
STAAL Gerard
STAR BUSMANN C.W.
TILL, van Hannie
VERBREE Adrian
VISSER Daniël
WAGENAAR HUMMELINCK Henk
WEGGEMAN Mathieu
De Stichting Lira, opgericht op 23 oktober 1986, beheert als auteursrechtorganisatie op collec tieve wijze auteursrechten en op het auteursrecht gebaseerde vergoedingsaan spraken van schrij vers, vertalers en journalisten die door hen individueel niet, of slechts met de grootst denkbare moeite, te gelde kunnen worden gemaakt.
PostadresStichting Lira
Postbus 3060
2130 KB Hoofddorp
Siriusdreef 22-28
2132 WT Hoofddorp
Telefoon: 023 799 7806
Fax: 023 799 7700
E-mail: lira@cedar.nl
Website: www.lira.nl
ING: 65 98 04 972
ING: 50 01 51
41205902
Kees Holierhoek, voorzitter
Tijs van den Boomen, vice-voorzitter
Robert Alberdingk Thijm, secretaris
Rien Verhoef, penningmeester
Marjan Berk, lid
Tsead Bruinja, lid
Maria Genova, assessor namens
Stichting Nieuwswaarde
directeur:
Andre Beemsterboer
accountmanager:
Schelte van Ruiten
beleidsmedewerker:
Peggy de Jonge
secretariaat:
Sonja Bemer
Nienke Hendriks
commercieel-administratief cluster:
Charlene de Feyter, teamleider
Marianne Bovet
Petra Daansen
Martin van Dam
Talitha van Hattem
Nienke Hendriks
Mariska Kolman
Rabia Lala
Vanessa van der Ploeg
Calvin Tran
Odile van der Tweel
Kim Veenstra
Nick Fagel
Marcus Allewijn
Renee Everard
Jenile Koejoe
Dit is een uitgave van de Stichting Lira,
Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp
Telefoon: 023 - 799 78 06
Fax: 023 - 799 77 00
E-mail: lira@cedar.nl
Website: www.lira.nl
Website toneel: www.liratheaterteksten.nl
Website jaarverslag: www.lira.nl/Over-Lira/Jaarverslag
Redactie:
Tsead Bruinja
Rien Verhoef
Kees Holierhoek (eindredactie)
Schelte van Ruiten
Tekstbijdragen:
Peggy de Jonge
Odile van der Tweel
Else Flim
Illustraties:
Ram Katzir
Fotografie:
Ramon Mangold
Ontwerp:
Rutger Fuchs, Amsterdam
Druk:
Drukkerij W.C. den Ouden, Amsterdam
Oplage: 15.000 exemplaren