editie 25 / april 2008

Uitbreiding van Lira's werkterrein

De Stichting Lira werkt graag mee aan het verstrekken van duidelijkheid aan gebruikers over waar zij voor het regelen van toestemming aan moeten kloppen. Dat is één van de redenen waarom het bestuur heeft besloten het werkterrein te verruimen tot teksten van welke aard ze ook zijn.

Tegelijk spant het Lira-bestuur zich in om langs die weg te komen tot een vermindering van het aantal rechtenorganisaties. Gesprekken met de journalistieke Stichting Nieuwswaarde over op zijn minst een vorm van nauwe samenwerking zijn reeds geruime tijd gaande.

Behalve aan journalistieke teksten wordt ook gedacht aan educatief, wetenschappelijk en ander tekstmateriaal. 

Een en ander zal met behoud van de speciale band die Lira met haar moedervereniging, de Vereniging van Schrijvers en Vertalers (VSenV) heeft, moeten leiden tot de aanwezigheid in het bestuur van Lira van vertegenwoordigers van diverse groepen van makers van teksten waarvoor Lira zich inspant. Discussies daarover in het bestuur van Lira zijn met enige regelmaat gevoerd met als uitkomst: Lira wil de organisatie voor teksten worden.

Consequenties

Als gevolg van deze en soortgelijke ontwikkelingen dringen zich ook andere rechten op die een plaats zouden moeten krijgen in het contract waarmee auteurs zich aansluiten bij Lira. Meer speciaal is het nodig het aanhangsel exploitatieomvang dat deel uitmaakt van het Lira-aansluitingscontract, aan te vullen en opnieuw in te delen. Denk bijvoorbeeld aan uiteenlopende internet- en uitzendrechten en meer van die zaken. Ook zal met nieuwe exploitatievormen rekening gehouden moeten worden, zoals openbaarmakingen via de mobiele telefoon en dergelijke. Kortom: alle huidige, nieuwe en toekomstige exploitatievormen waarin Lira een rol zou moeten spelen, worden geïnventariseerd en geformuleerd, soms toegevoegd, soms opnieuw geformuleerd. Want zo gauw je een exploitatievorm technisch benoemt, is er morgen een andere.

Definitie werkterrein

Deze gedachtevorming het daarbij horende overleg hebben geleid tot het ontstaan van nieuwe definities waaruit moge blijken dat Lira voortdurend probeert op de hoogte van de tijd te blijven. 

In gedeeltelijk nieuwe bewoordingen zien die definities er nu als volgt uit. Wat Lira’s werkterrein betreft: de Stichting Lira houdt zich als auteursrechtorganisatie bezig met het collectief beheer voor schrijvers  en vertalers van hun rechten op auteursrechtelijk beschermde werken. Het betreft daarbij auteursrechten ten aanzien van literaire, educatieve, wetenschappelijke en andere teksten en de op deze veelsoortige teksten gebaseerde audio-, video-, theatrale, audiovisuele en multimediale producties, al dan niet zijnde verveelvoudigingen in gewijzigde vorm van de tekst van welke aard en in welke vorm ook, zowel analoog als digitaal, traditioneel ook wel aangeduid als de literaire en grote (of dramatische) alsook audiovisuele rechten, maar daartoe niet beperkt blijvend.

Definitie werken

Bij de definitie van de werken waar Lira zich als auteursrechtorganisatie of collectieve beheersorganisatie mee bezig houdt (of mee bezig zal houden), gaat het in een niet_limitatieve opsomming onder meer om de volgende concrete soorten werken: gedichten, verhalen, essays, columns, novellen, romans, éénakters, toneelstukken, sketches, hoorspelen, conferences, tv-spelen, tv-series, tv-films, speelfilms en animatiefilms, alsook om muziek-dramatische werken van schrijvers/componisten, zoals opera's, operettes en musicals, alsmede om educatieve, wetenschappelijke en andere geschreven werken

Definitie makers

En wat de makers van al die uiteenlopende teksten betreft. moeten we in een niet-limitatieve opsomming denken aan: de dichter, de prozaschrijver, de essayist, de toneelauteur, de scenarioschrijver, de hoorspelauteur, de librettist en componist van opera’s, operettes en musicals, de vertaler, de ondertitelaar, de bewerker, kortom: iedereen die auteursrechtelijk beschermde werken van literaire, literair-dramatische, muziekdramatische, educatieve, wetenschappelijke en andere aard maakt.

Het hangt van de uitkomst van de gesprekken met de journalistieke Stichting Nieuwswaarde af of in deze opsomming niet ook expliciet freelance-journalisten zullen dienen te worden meegenomen. Waarom freelance-journalisten en niet gewoon journalisten? Omdat journalisten werknemers zijn die als zodanig geen auteursrecht hebben op door hen in dienstverband geschreven teksten. Op grond van de Nederlandse Auteurswet zijn hun werkgevers, de directies van kranten en omroepen, maker van de door deze werknemers geschreven teksten. Heel cru geformuleerd maar in overeenstemming met de in dit opzicht harde Nederlandse werkelijkheid: journalisten hebben uit hoofde van de Auteurswet geen auteursrechten. Freelance-journalisten wèl.

Herformulering aanhangsel exploitatie-omvang

Voor aangesloten auteurs het belangrijkste zal een poging zijn om ten aanzien van aan Lira toevertrouwde rechten in het aansluitingscontract en op het aanhangsel exploitatie-omvang een onderscheid te maken tussen (1) verplicht over te dragen rechten en vergoedingsaanspraken (denk aan kabelrechten en aanspraken op leenrechtgelden) en (2) facultatief/optioneel toe te vertrouwen rechten en vergoedingsaanspraken.

Het deel van het aanhangsel exploitatieomvang waarin verplicht om overdracht van rechten en vergoedingsaanspraken zal worden gevraagd (verplicht betekent: verplicht als de auteur zich aan wil sluiten bij Lira en van die aansluiting de voordelen wil genieten) zal - zo luidt het bestuurlijk voornemen - worden uitgebreid. We doen dat om de continuïteit van Lira te versterken, concreet: om Lira meer gewicht te geven in ongetwijfeld komende concurrentieslagen met buitenlandse (en misschien ook wel Nederlandse) organisaties.

In het facultatieve deel zal aan de auteur een keuze worden geboden om bepaalde rechten zelf te contracteren of daarvoor de hulp van Lira in te roepen. Denk bijvoorbeeld aan het recht om in het buitenland -in goed overleg met de betreffende auteur en een zusterorganisatie van Lira- contracten te sluiten voor toneelopvoeringen. Dat is een recht waarvan gezegd kan worden: soms is het beter dat de toneelschrijver of diens agent aan de slag gaat, soms ook kan Lira wellicht via een in het buitenland gevestigde zusterorganisatie een handje helpen. 

Wijziging statuten

Als sluitstuk van de hele herzieningsoperatie die we ‘Op Weg naar Tekst’ zouden kunnen noemen, zullen ook de statuten kritisch worden bekeken en waar nodig aangevuld. Het bestuur van Lira heeft de statutaire bevoegdheid daar zelf toe te besluiten, maar dat wil niet zeggen dat we ons doof zullen houden voor opmerkingen van betrokken auteurs en hun organisaties.

Wijziging van de statuten is nodig vanwege de wijziging van het werkterrein, maar ook om nieuwe constituerende organisaties toe te kunnen laten in het bestuur, de band met de VSenV daarbij te handhaven, en overigens enkele andere wensen, in de afgelopen al doende bij het bestuur opgekomen, statutair vorm te geven.

Tekst naast muziek en beeld

Zo zal uiteindelijk, als alles goed verloopt, een collectieve beheersorganisatie ontstaan die het brede terrein van tekst bestrijkt, naast organisaties voor muziek en beeld. Waarmee de duidelijkheid ten zeerste zou zijn gediend en waarmee gebruikers zouden zijn geholpen die voor het door hen beoogde gebruik van teksten zoveel mogelijk op één adres terecht zouden kunnen voor het regelen van rechten. 
 

KH