Woutertje Pieterseprijs 2005 voor boek zonder woorden

Op 1 maart j.l. is voor de achttiende keer de Woutertje Pieterse Prijs voor het mooiste kinder- en jeugdboek uitgereikt. Unaniem was de jury van mening dat de prijs dit jaar moest worden toegekend aan de illustrator en tekenaar Thé Tjong-Khing (1933) voor zijn boek Waar is de taart.

Het is bestemd voor kinderen die nog niet kunnen lezen, dus tussen de drie en zes jaar oud, en bestaat uitsluitend uit grote, heel gedetailleerde tekeningen die het verhaal vertellen van twee misdadige ratten die een taart roven, waarna de rechtmatige eigenaars, meneer en mevrouw hond, allerlei pogingen in het werk stellen om de taart terug te halen. Dat verhaal wordt weer uitgebreid met allerlei kleine, grappige nevenverhaaltjes. De kleuter kan de verhalen aan de hand van de tekeningen precies volgen. De dieren krijgen geleidelijk aan duidelijke karakters door hun reacties en handelingen. Het boek, dat bij kinderen van die leeftijd natuurlijk vaak samen met een volwassene wordt ‘gelezen’, zet aan tot het in woorden vertalen van wat het kind ziet en stimuleert op die manier de taalontwikkeling. Maar de bedoeling van het boek is zeker niet in de eerste plaats educatief, het is bovenal een bron van gedeeld plezier voor ouder en kind. In de termen van het juryrapport: ‘[de prijs] gaat naar iemand die zeer welsprekend, zonder een woord te gebruiken, een verhaal vertelt. Meerdere verhalen. Verhalen die beginnen op het omslag en binnen in het boek allemaal hun vervolg krijgen en tot een bevredigend eind komen. Het boek kan het af zonder woorden, de woorden worden geen moment gemist … Een veelzijdig man, deze illustrator.’

 

Thé Tjong-Khing – wie zijn leeftijd niet aan te zien is – heeft een lange staat van dienst. Hij werkte als striptekenaar bij de Toonder Studio’s en tekende voor kindertijdschriften als Taptoe en Tina. Daarnaast illustreerde hij tal van kinderboeken, onder meer van Guus Kuijer, Els Pelgrom, Miep Diekman, Burny Bos, Dolf Verroen en Nannie Kuiper. In de loop van zijn carrière heeft hij veel prijzen– Gouden Penselen, Vlag en Wimpels e.d.– voor zijn tekeningen in de wacht gesleept, maar de Woutertje Pieterse Prijs is de eerste literaire prijs die hem ten deel valt. De prijs bestaat overigens uit een oorkonde en een geldbedrag van Ⓤ 15.000. In zijn dankwoord meldde de prijswinnaar zijn voornemen het geld te gebruiken om er een verre reis van te maken.

 

De prijsuitreiking zelf, in De Balie in Amsterdam, is altijd een waar genoegen. Dit jaar hield Imme Dros de Woutertje Pieterse Prijs -lezing – een korte, geestige voordracht, filosofisch en humoristisch tegelijk, over taal en vertalen in de ruimste zin van het woord. Daarna las Jan Terlouw, voorzitter van de jury, het juryrapport voor. Daarin werd, voordat de winnaar bekend werd gemaakt, met lof gesproken over de fraai in cadans vertelde Griekse mythen van Imme Dros, de roman Negen open armen van Benny Lindelauf, het Papieren museum van Ted van Lieshout, Waarom een buitenboordmotor eenzaam is van Joke van Leeuwen en Land in zicht, de verhalen over Nederlandse ontdekkingsreizigers van Vibeke Roeper. Ook het prentenboek De diamant van opa van Ceseli Josephus Jitta werd lovend vermeld door de jury. Bovendien ging het juryrapport uitvoerig en zinnig in op de verschillende vormen van communicatie – muziek, beeld, taal – en concludeert dat ‘het meest precieze, het gedetailleerdste communicatiemiddel de geschreven en gesproken taal [is], misschien omdat daarmee ook abstracties kunnen worden benoemd met een nauwkeurigheid die met andere communicatiemiddelen niet mogelijk is.’ Anderzijds ‘kunnen prentenboeken voor kleine kinderen warm en uitnodigend zijn, ze kunnen zonder woorden bijdragen aan de taalontwikkeling van kinderen. […] “Adam gaf de dieren namen”. Ouders doen het hem na. Dit is een aap. Dit is een stoel. … Gretig leren kinderen de woorden … Veel prentenboeken bieden de mogelijkheid om met een kind ontdekkingen te doen die in woorden kunnen worden vertaald, op het gebied van mensen en dieren, maar ook als het gaat om handelingen, om goed, kwaad, ondeugend, geestig, behulpzaam en hinderlijk.’

 

Hierna volgden de traditionele nieuwe uitvoering van het ‘Rooverslied’ van Woutertje Pieterse, dat dit jaar aanstekelijk wild en woest werd vertolkt door Frederique Spigt en Jan van der Meij, en een kort interview met de prijswinnaar aan de hand van levensgrote projecties van de tekeningen uit zijn prachtige boek. Thé Tjong-Khing demonstreerde zelfs voor de hele zaal zijn fenomenale vaardigheid in het karakteriseren van figuurtjes door een baby in enkele minuten alle levensstadia te laten doorlopen en te laten eindigen als een hoogbejaarde grijsaard. Vanzelfsprekend werd de geanimeerde prijsuitreiking besloten met het heffen van een glaasje op de nieuwe prijswinnaar.

 

De jury beoordeelde boeken die tussen 1 januari en 31 december 2004 zijn verschenen. De uitgevers stuurden 166 titels ter beoordeling in. Naast voorzitter Jan Terlouw bestond de jury verder uit Johan Dockx, art director van De Standaard, Doeschka Meijsing, schrijver en Jan Smeekens, recensent voor de Provinciale Zeeuwse Courant. De Woutertje Pieterse Prijs wordt sinds 1998 gesponsord door de Stichting LIRA.

NVM